"Η Νήσος Κ και η θεωρία του Νότου" στην πινακοθήκη Βιάννου

Ένα απομονωμένο νησί με αυτοφυές εξωτικό βασίλειο και αυτόχθονο πολιτισμό. Η θεωρία αυτού του νότιου νησιού, η ουτοπική του ύπαρξη, αποτελεί την έμπνευση για τη δημιουργία και ερμηνεία καλλιτεχνικών έργων στον Κερατόκαμπο. Η πρόκληση ενός σύγχρονου «λοιμού» στα όρια της ανθρώπινης απομόνωσης δοκιμάζει την πνευματική γειτνίαση ως απάντηση στη μοναχικότητα της εποχής.

Με πολλούς τρόπους αυτό το καλλιτεχνικό project είναι ένα μεμονωμένο πείραμα: μια ομάδα καλλιτεχνών έρχονται στον Κερατόκαμπο, στα μέσα του καλοκαιριού, στην Πινακοθήκη Βιάννου «Σαββας Πετράκης» στον Νότο της νοτιότερης επικράτειας μιας ηπείρου, για να δημιουργήσουν και να εκφραστούν σε μια ώρα αβεβαιότητας για το μέλλον του κόσμου.

Η πινακοθήκη προσφέρει χρόνο και χώρο στους καλλιτέχνες να πειραματιστούν και να προβάλουν τη δουλειά τους σε ένα μικροπεριβάλλον, σε μια ιδιαίτερη εποχή, στη διάρκεια της οποίας βρισκόμαστε να αμφισβητούμε την παγκοσμιοποίηση της τέχνης και θεωρούμε ότι είμαστε τυχεροί που περνάμε την απομόνωσή μας σε ένα επαρχιακό έδαφος. Τώρα, όσοι είναι τυχεροί, βρίσκονται σε αραιοκατοικημένες περιοχές και όχι στα μεγάλα αστικά κέντρα του κόσμου. Και σε αυτήν τη σχετική απομόνωση παράγουν νέα έργα και ανταλλάσσουν ιδέες με άλλους καλλιτέχνες αναπτύσσοντας τοπικά νέα projects. Θα έλεγε κανείς, είναι τόσο σημαντικό για τους καλλιτέχνες να επιβιώσουν; Μόνο η τέχνη θα επιβιώσει ούτως ή άλλως - οι τελευταίοι άνθρωποι που πέθαιναν στα Γκούλαγκ της Σιβηρίας- (επειδή όλοι πέθαιναν στο τέλος) -ήταν οι καλλιτέχνες, και το μόνο που έμεινε από εκεί είναι τα λιγοστά έργα σα μνήμη μιας ανθρωπιάς που εξαλείφθηκε. Επειδή οι ιδέες δημιούργησαν την ώθηση που τους κράτησε, λίγο ακόμα, στη ζωή· λίγο ακόμα,όσο δηλαδή, χρειάζεται για να αποτυπωθεί μια ιδέα.

Αυτή η απομόνωση, αυτό το αίσθημα τού ότι είσαι χωριστός από την κοινωνία, είναι ο εφήμερος τόπος όπου δημιουργείται η τέχνη. Αναγκαστήκαμε αυτούς τους τελευταίους μήνες να ζήσουμε αποκομμένοι από την κοινωνική μας ζωή. Αναγκαστήκαμε να "απομακρυνθούμε". Αλλά για τους καλλιτέχνες, αυτή η απομόνωση είναι μια μεταφορά της συνολικής ζωής τους στην άκρη της κοινωνίας σε όλες τις εποχές.

Στον Κερατόκαμπο αυτό το καλοκαίρι δημιουργούμε μια μυθοπλασία: μια ομάδα ανθρώπων έχει αναπτυχθεί μακριά από τον υπόλοιπο κόσμο σε αυτό το νότιο έδαφος. Σε αυτή τη μικρή νησιωτική κοινωνία ολόκληρος ο πληθυσμός είναι γηγενής και δημιουργικός. Ζουν σε ένα μέρος μυθικών πλασμάτων που αναπτύχθηκαν τοπικά. Ανταλλάσσουν ιδέες και αναπτύσσουν τέχνη χωρίς να λαμβάνουν υπόψη το τι συμβαίνει έξω από τον χρόνο και τον χώρο τους. Θα μπορούσε να σημαίνει ότι ο υπόλοιπος κόσμος δεν υπάρχει, ίσως λόγω μιας πανδημίας. Δεν γνωρίζουμε.

Αυτό που γνωρίζουμε, με βεβαιότητα, είναι ότι αυτοί οι αυτόχθονες άνθρωποι είναι επίσης μια μεταφορά: η αναγνώριση της απόστασης μεταξύ της κοινωνίας μας και των ανθρώπων που δεν ταιριάζουν σε αυτήν. Αυτή είναι η επίγνωση ότι οι ιδέες έχουν την τάση να επιβιώνουν και ότι η δημιουργικότητα είναι σχεδόν πάντα δυνατή, ακόμη και στην πιο απομακρυσμένη γωνία της Ευρώπης, μακριά από τις πολιτιστικές πρωτεύουσες του κόσμου μας.

Τώρα, πώς η γειτνίαση μεταξύ των καλλιτεχνών, σε αυτήν τη σχετική απομόνωση, μπορεί να είναι επωφελής για οποιονδήποτε άλλο πολίτη; Η απάντηση έρχεται πιθανότατα από την εποχή του λοιμού των Αθηνών, όταν το 25% του πληθυσμού της πόλης πέθανε, αλλά τραγωδίες όπως ο Οιδίπους Τύραννος του Σοφοκλή ή ο Ιππόλυτος του Ευριπίδη κατάφεραν να γραφτούν. Διότι όπως μας επισημαίνει η κα Χαιρέτη, η τέχνη έχει την ικανότητα να επιβιώνει. Πολλές από τις διάσημες τραγωδίες που γνωρίζουμε σήμερα, γράφτηκαν για να παιχτούν ένα μόνο απόγευμα στην Αθήνα. Πολλά διάσημα έργα τέχνης ή συνθέσεις συντάχθηκαν λόγω μιας συνομιλίας μεταξύ φίλων, λόγω της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου ή επειδή η δυσπεψία κράτησε κάποιον ξύπνιο διακόσια χρόνια πριν.

Με πολλούς τρόπους αυτή εδώ η πανδημία άλλαξε τον χρόνο και τις συνδέσεις. Ξαφνικά έχουμε χρόνο να μείνουμε ακίνητοι.

Στην έκθεσή μας θα βρείτε μια ομάδα συναδέλφων καλλιτεχνών, σε συνομιλία μεταξύ τους, να φαντάζονται έναν νέο κόσμο και μια νέα φύση. Στο φωτογραφικό έργο της Μαρίας Χαιρετάκη, του Πάνου Χαραλαμπίδη και του Στέλιου Παπαρδέλα βλέπουμε το εναλλακτικό όραμα ενός κόσμου στα κοινά μέρη που ζούμε, από το Οροπέδιο Λασιθίου της Κρήτης έως τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Μάρω Μιχαλακάκου, ο Vincent Mayrignac και ο Vincent Parisot φαντάζονται μια διαφορετική φύση, όπου το ζωικό βασίλειο και τα αντικείμενα του τόπου αυτού διαμορφώνουν ένα αισθητηριακό παιχνίδι φαντασίας. Μια νέα εγκατάσταση από τη συλλογή της Πινακοθήκης Βιάννου συμμετέχει σε αυτόν τον διάλογο.

Η Κατερίνα Σαμάρα, η Melanie Levick-Parkin και άλλοι καλλιτέχνες δημιουργούν τοιχογραφίες εμπνευσμένες από την τοποθεσία και την έρευνά τους για τον πολιτισμό αυτής της γης.

Η Στέλλα Χαιρέτη και ο Πάνος Ιωαννίδης, σε στενή συνεργασία, μας ενώνουν μέσα από αναγνώσεις ποίησης, συζητήσεις και ερμηνείες του Λοιμού των Αθηνών. Η Ελευθερία Κόμη αυτοσχεδιάζει ένα νέο video art από τη διαμονή της στον Κερατόκαμπο αυτό το καλοκαίρι.

Η Στέλλα Μαλλιαράκη δημιουργεί ένα εκπαιδευτικό εργαστήρι που μας καθοδηγεί στα έργα τέχνης της έκθεσης και στην ιστορία του τόπου, με γνώμονα τη συνδεσιμότητα των έργων με τη γεωγραφία της Πινακοθήκης.

Η Ευαγγελία Ορφανουδάκη δημιουργεί ένα εκπαιδευτικό εργαστήρι για να παρουσιάσει στους νέους επισκέπτες της γκαλερί το έργο του Ιωάννη Κονδυλάκη και την πορεία του στη ζωή και τους ανθρώπους της χώρας μας.

Ειρήνη Λιναρδάκη, εικαστικός, επιμελήτρια της καλλιτεχνικής διοργάνωσης «Η Νήσος Κ και η θεωρία του Νότου».