Με το ενδιαφέρον για τη Φρίντα Κάλο να είναι αμείωτο, ένα νέο βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Taschen περιλαμβάνει τον πλήρη κατάλογο των έργων της, ανάμεσά τους και κάποια άγνωστα ή λιγότερο γνωστά στο ευρύ κοινό, και επιχειρεί να ρίξει φως σε άγνωστες πτυχές της ζωής της.
Η πιο διάσημη ζωγράφος στον κόσμο, της οποίας το όνομα είναι ένα ισχυρό brand name που συναγωνίζεται το όνομα του Πικάσο και του Ρέμπραντ, η Κάλο με τις άμεσα αναγνωρίσιμες αυτοπροσωπογραφίες, ήταν στη διάρκεια των λοκντάουν εξαιτίας της κρίσης του κορωνοϊού η δημοφιλέστερη καλλιτέχνις σε αναζητήσεις στα μηχανάκια της Google για το 2020 μετά τον Ντα Βίντσι, αφήνοντας πίσω της ομότεχνούς της, όπως ο Πικάσο και ο Βαν Γκογκ, αν και καμία σχέση δεν έχουν στα διεθνή χρηματιστήρια της τέχνης οι τιμές της μεν και των δε.
Η αξία της είναι η υψηλότερη στο βάθρο της ποπ κουλτούρας μέσα από αντικείμενα, μαγνητάκια, φλυτζάνια, τσάντες, που φυσικά έχουν το πρόσωπό της, δηλαδή το «selfie» έργο της.
Το ένα τρίτο των έργων της ήταν αυτοπροσωπογραφίες. Παρόλο που πέθανε το 1954, η δουλειά της εξακολουθεί να είναι πολύ φρέσκια και σήμερα η φήμη της έχει συνδεθεί, δεκαετίες μετά τον θάνατό της, με την κουλτούρα της πολιτικής ταυτότητας στις ΗΠΑ, που με την ανάπτυξή της ανακάλυψε στο πρόσωπο της Κάλο ένα παγκόσμιο σύμβολο ανθεκτικότητας, την εικόνα ενός μέλους της avant-garde ενάντια στις αντιξοότητες και την πατριαρχική καταπίεση. Το Vanity Fair τη χαρακτήρισε το 1995 «μια πολιτικά ορθή ηρωίδα για κάθε τραυματισμένη μειονότητα».
Η Φρίντα Κάλο χωράει σήμερα σε κάθε φεμινιστική αφήγηση ως μια προκλητική γυναικεία παρουσία σε έναν ανδροκεντρικό κόσμο, μια ατρόμητη και πρωτοποριακή καλλιτέχνιδα που καθόρισε τη δική της εικόνα, χωρίς να υπολογίσει κανέναν, τον κόσμο και την αγορά της τέχνης, κριτικούς και γκαλερίστες.
Πάνω από όλα εκπροσωπεί μια γενναία γυναίκα που δεν δίστασε να δημοσιοποιήσει μέσα από τους πίνακές της τις πιο τραυματικές εμπειρίες της ζωής της, περίπλοκες, επώδυνες και δραματικές, τον σωματικό πόνο από τον οποίο υπέφερε μέχρι τέλους, την αποβολή και την αδυναμία να αποκτήσουν παιδιά με τον Ντιέγκο Ριβέρα.
Η Κάλο εκπροσωπεί, σε ένα κόσμο συντηρητικό, την ανάγκη της ερωτικής και σεξουαλικής ελευθερίας και οι σχέσεις της με άντρες και γυναίκες όπως και ο ταραχώδης έρωτάς της και η ζωή της με τον Ριβέρα, δεν παύουν να ανανεώνουν το ενδιαφέρον του κόσμου που τροφοδοτείται κάθε τόσο από άγνωστες ερωτικές επιστολές, βρόμικα μυστικά γραμμένα σε πολλά βιβλία με πολλές εικασίες, αφού οι μάρτυρες των ιστοριών δεν είναι εν ζωή.
Η επιτυχία της Φρίντα Κάλο, υποστηρίζουν πολλοί ιστορικοί τέχνης, οφείλεται όχι στην ενδελεχή παρατήρηση του έργου της αλλά της ίδιας της της ζωής.
Έτσι, ο τόμος Frida Kahlo: The Complete Paintings προσφέρει για πρώτη φορά μια πλήρη έρευνα σε ολόκληρο το έργο της. Ο Μεξικανός ιστορικός τέχνης Luis-Martín Lozano, σε συνεργασία με τους Andrea Kettenmann και Marina Vázquez Ramos, αναλύουν κάθε έργο της Κάλο –συνολικά 152– κάποια από τα οποία είναι χαμένα και έχουμε στοιχεία μόνο από φωτογραφίες τους.
Οι επιμελητές υποστηρίζουν ότι «οι περισσότεροι άνθρωποι σε εκθέσεις, ενδιαφέρονται για την προσωπικότητά της – ποια είναι, πώς ντύνεται, με ποιον πηγαίνει στο κρεβάτι, τους εραστές της, την ιστορία της». Εξαιτίας αυτού, οι εκθέσεις και οι κατάλογοί τους επικεντρώθηκαν συχνά σε αυτή την ιστορία και τείνουν να επαναλαμβάνουν τους ίδιους πίνακες και τις ίδιες ιδέες. Αφήνουν στην άκρη ένα πλήθος έργων. «Επαναλαμβάνονται τα ίδια γιατί ο σκοπός είναι ένας: Η Κάλο πρέπει να πουλήσει, είναι ατυχές αλλά έχει γίνει εμπόρευμα» λένε στο BBC.
Ως αποτέλεσμα της μανίας για τη Φρίντα Κάλο, πολλοί πίνακες αναπαράγονται με λάθος τίτλο και ημερομηνία, ενώ για πολλά από τα 152 έργα της δεν έχει γραφτεί ποτέ ούτε λέξη.
Η ολοκληρωμένη αυτή έρευνα προσφέρει νέα στοιχεία για τα έργα της, συγκεντρώνοντας κάποια χαμένα ή ελάχιστα γνωστά, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν εμφανιστεί σε πλειστηριασμούς την τελευταία δεκαετία και άλλων που σπάνια δανείζονται από ιδιώτες συλλέκτες και έτσι παρέμειναν στο σκοτάδι. Επίσης προσφέρει ένα νέο πεδίο έρευνας σχετικά με το ποια ήταν η Κάλο ως καλλιτέχνης, τι σκεφτόταν για το έργο της, τι ήθελε να επιτύχει και τι σημαίνουν τελικά αυτοί οι πίνακες.
Για παράδειγμα στους περισσότερους είναι άγνωστη η επιρροή του πατέρα της, Γκουλιέλμο Κάλο, ενός Γερμανοεβραίου μορφωμένου άθεου και είχε φτάσει σε νεαρή ηλικία στο Μεξικό και είχε γίνει φωτογράφος και ερασιτέχνης ζωγράφος λουλουδιών. Έργα της όπως το ελάχιστα γνωστό Νεκρή Φύση (με τριαντάφυλλα) από το 1925, το οποίο δεν έχει εκτεθεί από το 1953, είναι ιδιαίτερα παρόμοιο με το στυλ του.
Στο βιβλίο υπάρχει και μια ερμηνεία για το μεταφυσικό νόημα ενός έργου του 1938, του Tunas (Still Life with Prickly Pear Fruit) που απεικονίζει ένα πιάτο με φραγκόσυκα σε τρία διαφορετικά στάδια ωρίμανσης, ένα άγουρο, ένα ώριμο και ένα που είναι έτοιμο να σαπίσει, και πιθανότατα είναι μια αλληγορία για την πορεία της ζωής που εμπεριέχει και τον θρησκευτικό συμβολισμό της αιματηρής θυσίας.Η Κάλο δεν σταμάτησε κατά τη διάρκεια όλης της ζωής της να έχει ένα μεγάλο ενδιαφέρον για τη συμβολική σημασία των φυτών που διδάχθηκε από τον πατέρα της. Στις επιστολές που ανταλλάσσει με την αδερφή της Μαργαρίτα «μιλούν για τη συμβολική έννοια των λουλουδιών και των φρούτων και του κήπου της Εδέμ, ότι το σώμα μας είναι σαν ένα λουλούδι που πρέπει να προσέξουμε γιατί είχε αποκοπεί από τον παράδεισο», κάτι που αποδεικνύει πόσο σημαντική είναι στο έργο της η έννοιά τους.
Η Φρίντα Κάλο πριν καταλήξει στις αυτοπροσωπογραφίες της ήταν φανερά επηρεασμένη από το έργο του Ντιέγκο Ριβέρα, αλλά ερεύνησε τα καλλιτεχνικά ρεύματα της εποχής της, πειραματίστηκε με αυτά και ήρθε σε επαφή με έργα του μεξικάνικου μοντερνισμού, του κυβισμού και του σουρεαλισμού.
Υπάρχει ένα έργο που απεικονίζει δυο υπηρέτριες από το 1928, με δύο γυναίκες (πορτρέτο της Salvadora και Herminia), σε ένα πλούσιο, φυλλώδες φόντο , εμπνευσμένο από τις αναγεννησιακές παραστάσεις πορτρέτου, όπως φαίνονται στα έργα του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, κάτι που είχε μελετήσει στη βιβλιοθήκη του πατέρα της. Αυτό το έργο αγοράστηκε τη χρονιά που η Κάλο το ζωγράφισε, έμεινε για δεκαετίες στα χέρια ιδιωτών έως ότου αποκτήθηκε από το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης το 2015.
Η Φρίντα Κάλο δεν ήταν εμπορικά επιτυχημένη ζωγράφος στη διάρκεια της ζωής της. Δεν συνεργαζόταν με γκαλερί και εμπόρους τέχνης και τα περισσότερα έργα της πουλήθηκαν απευθείας σε καλλιτέχνες, φίλους, καθώς και σταρ του κινηματογράφου και άλλους θαυμαστές του έργου της, που συχνά ζούσαν στο εξωτερικό. Έτσι λείπουν κάποιοι εκπληκτικοί πίνακες που πιθανότατα δεν θα δούμε να εκτίθενται ποτέ.
Αν και πολιτικοποιημένη δεν έκανε πολλά πορτραίτα πέρα από αυτά του εαυτού της, κάτι που αναφέρει η βιογράφος της Ρακέλ Τιμπόλ. «Ανησυχώ πολύ για τη ζωγραφική μου» έγραφε η Κάλο. «Πάνω από οτιδήποτε άλλο, για να την αλλάξω, για να την κάνω κάτι χρήσιμο, γιατί μέχρι τώρα το μόνο που ζωγράφισα είναι πιστά πορτρέτα του εαυτού μου, αλλά αυτό απομακρύνεται μέχρι στιγμής από αυτό που θα μπορούσε να κάνει η ζωγραφική μου για να εξυπηρετήσει το [Κομμουνιστικό] Κόμμα. Πρέπει να πολεμήσω με όλη μου τη δύναμη, ώστε το λίγο καλό που μπορώ να κάνω να κατευθυνθεί προς τη βοήθεια της Επανάστασης. Αυτός είναι ο μόνος πραγματικός λόγος για τη ζωή».
Αυτές οι σκέψεις την οδήγησαν σε έργα όπως το Συνέδριο των Λαών για την Ειρήνη του 1952 (το οποίο δεν έχει εκτεθεί από το 1953), που δείχνει ένα περιστέρι σε ένα οπωροφόρο δέντρο και δύο σύννεφα μανιταριών, που αντιπροσωπεύουν τους εφιάλτες της Κάλο σχετικά με τον πυρηνικό πόλεμο.
Η Κάλο βοήθησε στη σύσταση της Μεξικάνικης Επιτροπής Κομματικών για την Ειρήνη και δημιούργησε αυτόν τον πίνακα που πήρε μαζί του ο Ριβέρα στο Κογκρέσο των Λαών για την Ειρήνη στη Βιέννη το 1952. Τα περιστέρια εμφανίζονται σε πολλά από τα τελευταία της έργα όπως και τα χρώματα της μεξικανικής σημαίας το πράσινο, το λευκό και το κόκκινο και μερικές πολύ στοργικές απεικονίσεις του Στάλιν.
Οι μελετητές της υποστηρίζουν ότι το πιο συγκινητικό από τα έργα της των τελευταίων ετών είναι η αυτοπροσωπογραφία Frida in Flames (Self-portrait Inside a Sunflower), ένα έργο που την παρουσιάζει αγνώριστη, όπου έχει ξύσει με μαχαίρι το χρώμα, απογοητευμένη από την αδυναμία της να δουλέψει.
Η Ρακέλ Τιμπόλ που υπήρξε μάρτυρας αυτής της αποφασιστικής, καταστροφικής πράξης, την ονόμασε «ένα τελετουργικό αυτοθυσίας». Είναι ένας πίνακας που δείχνει την απόγνωση μιας γυναίκας που πέθανε μόλις στα 47 της, με αδυναμία να κινήσει πλέον τα άκρα της και έκανε την τελευταία δημιουργική της πράξη καταστρέφοντας σκόπιμα την εικόνα της, μια εικόνα που κραυγάζει για τη δύναμή της μέχρι σήμερα.
