Ερατώ* … στα Παραμύθια του Σαββάτου!

Της Ελένης Μπετεινάκη

«Τα παραμύθια του Σαββάτου» ξεκινούν τη νέα χρονιά του 2023 με πολλές ευχές για χρόνια πολλά με υγεία, χαρά και διάβασμα πολύ. Με πολλές προσδοκίες για αναγνώσματα που θα μας συνεπάρουν και θα μας αφήσουν αποτυπώματα καλής και ουσιαστικής ανάγνωσης. 

Το πρώτο βιβλίο της χρονιάς έχει μόλις κυκλοφορήσει και αξίζει πραγματικά την προσοχή όλων μας. 

Η Ερατώ *της Μαριέττας Κόντου σε εικονογράφηση της Κατερίνας Βερούτσου κυκλοφόρησε μια μέρα πριν το 2023 από τις εκδόσεις Ελληνοεκδοτική, κάνοντας μας ποδαρικό. 

Έτσι μας γυρίζει πίσω εκατό περίπου χρόνια, με ένα μοναδικό, νοσταλγικό και καλογραμμένο  βιβλίο – ταξίδι που θα γεμίσει την ψυχή με συναισθήματα γλυκά, ατόφια και πολύτιμα!

Ένα μεγάλο ταξίδι στη Σμύρνη του 1921 …

Χωρισμένο σε κεφάλαια το βιβλίο, μικρά ταξίδια ζωής και αναμνήσεων. Ιστορίες που είναι γεμάτες εικόνες, αρώματα, χρώματα και χαρμολύπη!

Πάμε αν δούμε την ιστορία του…

Πήρα κι εγώ από το άλλο μικρό χεράκι την Ερατώ και σεργιανήσαμε μαζί από την προηγουμένη μέρα του ανοίγματος των σχολείων στην Σμύρνη, στην Ιστορία, στα πρώτα βήματα της μετάβασης στην παιδική ζωή. Ο κυρ Νικηφόρος, ο πατέρας της μπροστάρης.  Καμάρωνα κι εγώ για την μπλε ποδιά. Ένιωσα το σφίξιμο της κοτσίδας στο κεφάλι… Μύρισα το άρωμα των παιδιών σαν επιστρέφουν στο σπίτι πρωτάκια πια στο μεγάλο σχολείο, στην περίπτωση της Ερατούς, στο Ομήρειο Παρθεναγωγείο. Κράτησα στο χέρι μου τα γιασεμιά και την μικρούλα χελώνα, την Πεπούκα, σαν φυλακτό πολύτιμο…

Κι έτσι μπήκε κι εκείνη στη δική μου ζωή, η χελωνιτσα εννοώ,  από τη στιγμή που βρέθηκε στον ασημένιο δίσκο με τα λουκούμια με γεύση τριαντάφυλλο…

Συμμερίστηκα απόλυτα την  πεθυμιά της Ερατούς να θέλει  να φορά παντελόνια στην Σμύρνη των 102 χρόνων πριν.  Μαζί της έριξα τη σφεντόνα, πέταξα κι εγώ την σβούρα μου χωρίς καμτσί (σχοινί). Στον κινηματογράφο ήθελα και γω να βρεθώ, στον «Ετουάλ», που ήταν προνόμιο για τ΄ αγόρια και τα δεκάχρονα παιδιά η είσοδός τους σε αυτόν. Απαγορευτική η ηλικία της μα  παρηγοριά  η φίλη της η Διδώ που κι οι δυο γράφανε  μοναδικές ιστορίες…

Η Δίδω σαν κορίτσι δέκα χρονών που ΄χε έρθει στη Σμύρνη από το Αϊδινί…

Έγινα πίστη ακόλουθος του κυρίου Νικηφόρου που ΄χε κανονισμένες τις τύχες των αγοριών του, του Κωστή και του Σίμου και της πιο μεγάλης του θυγατέρας της Κλειούς που την ήθελε δασκάλα. Κι η Ερατώ επαναστάτρια από τα μικράτα της ήθελε να πηγαίνει κόντρα στα έθιμα και στις επιθυμίες του πατέρας της, μεγάλο ατόπημα για την εποχή…Ήθελε ακόμα να ανοίξει ένα βιβλιοπωλείο για παιδιά, σαν μεγάλωνε εκεί, στη Σμύρνη,  και έκανε σχέδια πολλά. Να μοιάζει ήθελε με ζωντανό θέατρο. Κι έλεγε στην Πεπούκα τις ιστορίες της κι όλοι ήταν σαν να ΄χαν καταλάβει …το μυστικό της. Κι εγώ ζήλευα τις ιδέες και τα όνειρά της…

Κρυφοκοίταξα την στητή φωτογραφική μηχανή του κυρ Αντρίκου κι είδα πίσω από το μαύρο πανί την αναμνηστική φωτογραφία της οικογένειας της Ερατούς. Πολύχρωμη την είδα κι εγώ και κατάλαβα την αρχοντιά, την ομορφιά και τη φινέτσα της εποχής… 

Μύρισα όλες τις συνταγές της κυρίας Γαλάτειας , της μαμάς της Ερατούς και σταμάτησα σε εκείνη την Πρωτοχρονιά του 1922.

Μπήκα μαζί με την Ερατώ στο τυπογραφείο του κυρ Δαμιανού και περίμενα με την ίδια λαχτάρα να πιάσω στα χέρια μου το πρώτο αντίτυπο της έκδοσης «Είκοσι χιλιάδες λεύγαι υπό τας θαλάσσας» του Ιουλίου Βερν. Δεν πρόλαβε ούτε η Ερατώ να το πιάσει γιατί  οι μυρωδιές των Σμυρναϊκών φαγητών και τα έθιμα της οικογένειας, την έφεραν πίσω στη μεγάλη σάλα. Ίσαμε ελάχιστα μετά τα μεσάνυχτα, και τους κτύπους του μεγάλου ρολογιού της Αγίας Φωτεινής που όλοι βγήκαν έξω για να ξαναμπούν για τα παρατηρήματα και το ποδαρικό της χρονιάς. Άθελα της η Ερατώ έκανε ένα μικρό βηματάκι στο σπίτι με τ’ αριστερό της πόδι και έμεινε το ρόδι στο χέρι  …άσπαστο! Αναποδιές όλα τούτα για τους Σμυρνιούς, κακά σημάδια να γίνονται όλα ανάποδα…

Και περνούσε ο καιρός με ψιθύρους και μισόλογα από τους μεγάλους. Με ιστορίες που συνεχίζονταν να γράφονται από την Ερατώ χωρίς τη βοήθεια της Διδώς και με τον κ. Δαμιανό να υπόσχεται πως κάποτε εκείνος ο ίδιος θα τις εκδώσει…

Ίσαμε εκείνον τον Αύγουστο του ’22 που ο Εμίν, ο τούρκος φίλος της από γεννησιμιού τους,  έφερε μαντάτα δύσκολα στο σπίτι της Ερατούς μαζί με ένα κατακόκκινο τριαντάφυλλο, για δώρο, για να μείνει τούτο το άρωμα για πάντα… Κι ήρθε μετα ο φοβερός Σεπτέμβρης και χάθηκαν όλα τα μεγαλεία, κι οι γειτονιές, τα σπίτια, κι άνθρωποι μαζί… Και ένα καράβι κίνησε για τον Πειραιά με αναμνήσεις, φωτογραφίες και λόγια ειπωμένα κι ανείπωτα…

Κι ένιωσα  και εγώ σαν αν ήμουνα μια μικρή κλωστή χρωματιστή στη ζωή της Ερατώς και της νενές της και όλων τους…

Κι έκλαψα κι εγώ για την Λουκία την κούκλα της Ερατούς που χάθηκε στα νερά του Αιγαίου…

Κι ύστερα περιπλανήθηκα ξανά στη Σμύρνη της γιαγιάς πια Ερατούς που γράψε όλα όσα είχαν δει τα μάτια της κι όλα όσα έζησε η ψυχή της σε βιβλία για τα παιδιά, τα εγγόνια για όλους μας…

Κι ήθελα να ‘ χω γνωρίσει από κοντά την  Πεπούκα, τη χελώνα που άλλαξε όνομα κι έγινε Λουκία σαν την δασκάλα και την πάνινη κούκλα της Ερατούς. Μια ιστορία, σαν επίλογο που ξετυλίγεται  σε εκατό κυκλάκια  στο καβούκι της. Σαν τα εκατό και πλέον χρόνια που΄χει ζήσει. Που κάνει τα μάτια να τρέχουν ασταμάτητα από δάκρυα  χαράς, λύπης, νοσταλγίας, αγάπης, μοναδικής Ιστορία που μπορεί και να΄ναι αληθινή. Είναι σίγουρα ένα ζωντανό κομμάτι από τη Σμύρνη του 22 που έφτασε στον Ταύρο, στην Αθηνά κάποτε κι έζησε  εκεί όλη τη νεότερη ιστορία της Μικρά Ασίας, του ξεσηκωμού, της προσφυγιάς, της Αθήνας, των άλλων πολέμων, της κατοχής και των εκατό χρονών που έχουν περάσει από τότε.

Η Πεπούκα, η Λουκία, η τυφλή χελώνα της προγιαγιάς της Μαριέττας που το όνομα της ήταν Ερατώ. Της προγιαγιάς όλων μας…

 Κι ήη χελώνα κι ήταν εκείνη που ΄χε βρεθει στον πειραιά ακνείς δεν ξέερι πως έφατσε από τη Σμύρνη, κι ηατν εκεινη της προγιαγιάς της Μαριέτας  της  Ερατούς!

Κι εδώ με κόμπο μεγάλο στο δικό μου λαιμό για ένα από τα πιο συγκινητικά βιβλία που έχω διαβάσει, σάς προτρέπω να ψάξετε να βρείτε τούτην την ιστορία και να ζήσετε ένα απίθανο-αληθινό ταξίδι γεμάτο με …όλα!

Η Μαριέττα Κόντου έγραψε ένα υπέροχο βιβλίο που μπορεί και να είναι οικογενειακό κειμήλιο αλλά και για μας πολύτιμη ψηφίδα στη μαύρη ιστορία του ‘22. Μια ιστορία που κλείνει μέσα της πολλές άλλες για να ζήσουμε κι εμείς μαζί με τους ήρωές της την Σμύρνη πριν το 22, να περπατήσουμε δρόμο - δρόμο της, να μπούμε στα μαγαζιά, στα σχολεία, στα καφέ, στα σπίτια της. Να γευτούμε, να ντυθούμε, να ονειρευτούμε, να κάνουμε μαζί το ταξίδι της προσφυγιάς και να φτάσουμε στο σήμερα στην Αθήνα. Ένα βιβλίο με  ιστορίες καθημερινών ανθρώπων που στην ουσία γράφουν την Ιστορία με τα βιώματά τους.

Ένα βιβλίο με συνεχή ροή  που σε συνεπαίρνει, σε ταξιδεύει και νομίζεις πως είσαι εκεί, δίπλα στον κάθε ήρωα και ζείτε την κάθε στιγμή.

Καταπληκτική γραφή που σε γεμίζει εικόνες και συναισθήματα. Ζεις την κάθε πρόταση. Ζωντανεύει τον κάθε δρόμο, σπίτι, γειτονιά, τόπο. Ζεις με τους ήρωες και μυρίζεις παντού τα υπέροχα φαγητά της κυρίας Γαλάτειας. Συνειδητοποιείς πως εκείνα τα χρόνια πρωτοκυκλοφόρησαν και τα βιβλία του Ιουλίου Βερν στα ελληνικά… 

Πως η Διδώ Σωτηρίου ήταν εκεί μαζί με την Ερατώ…

Πολύτιμες οι λέξεις κι οι εικόνες της Μαριέττας Κόντου. Καταπληκτική αφήγηση και συγκλονιστικό το τέλος της ιστορίας. Στέκεται περισσότερο στο πριν την καταστροφή της Σμύρνης δίνοντάς μας τον κοσμοπολιτικό αέρα της πόλης και της εποχής. Μεταφέρει σε μας ήθη, έθιμα, γεγονότα και συμπάσχουμε κάθε στιγμή με τους ήρωές της. Ονειρευόμαστε με την σπιρτάδα, το πείσμα και τα θέλω της Ερατούς. Την υπομονή, την επιμονή, τα οράματά της.  Η Κατερίνα Βερούτσου έχει ντύσει με τις εικόνες της μοναδικά το κείμενο και σε κάθε αλλαγή κεφαλαίου με το στίγμα της. Νοσταλγική εικονογράφηση, ζωντανή κι εκφραστική με παλέτα χρωμάτων που σε βάζουν στο όνειρο… 

Ένα βιβλίο κέντημα λέξη προς λέξη, εικόνα στην εικόνα, με χρωματιστές κλώστες δεμένο σαν τα πολύτιμα της ζωής.

Ένα βιβλίο ψυχής για εκείνους τους δικούς μας που χάθηκαν…

Να το ψάξετε οπωσδήποτε  να νιώσετε την αίγλη, την ομορφιά, την συγκίνηση που μόνο μια αξιόλογη γραφή μπορεί να προσφέρει:

Ξεφυλλίστε το εδώ : https://ellinoekdotiki.gr/gr/ekdoseis/i/erato 

και αναζητήστε το σε όλα τα βιβλιοπωλεία!

*Ερατώ, Μαριέττα Κόντου, εικ: Κατερίνα Βερούτσου, εκδ. Ελληνοεκδοτική

https://zhtunteanagnostes.blogspot.com/2023/01/blog-post_6.html