Ένα αρχαίο μπουκάλι αρώματος αποκαλύπτει πώς μύριζαν οι Ρωμαίοι

Ένα εκπληκτικά καλοδιατηρημένο μπουκάλι αρώματος προσφέρει ένα σπάνιο οσφρητικό παράθυρο στην αρχαία Ρώμη - και αφήνει μια οικεία μυρωδιά.

Οι χημικές αναλύσεις του περιεχομένου ενός μπουκαλιού 2.000 ετών αποκαλύπτουν ότι ένα από τα συστατικά του ήταν το πατσουλί, αναφέρουν ερευνητές στις 23 Μαΐου στο Heritage. Το γήινο άρωμα είναι βασικό στοιχείο στα σύγχρονα αρώματα, αλλά η χρήση του από τους Ρωμαίους ήταν άγνωστη μέχρι τώρα.

Scientists find vial of Roman perfume in Spain preserved for 2,000 years smells like hippies https://t.co/5VlZupvrKh pic.twitter.com/dNFkZypVgl

— Daily Mail U.K. (@DailyMailUK) June 4, 2023

Πλέον οι ερευνητές προσπαθούν να αναπαράξουν τις αρχαίες μυρωδιές, χρησιμοποιώντας τόσο τις υπερσύγχρονες τεχνολογίες που δεν είχαμε στα χέρια μας πριν από μερικά χρόνια, όσο και πιο απλά εργαλεία.

Ερευνητές, πριν από λίγο καιρό, κατάφεραν για πρώτη φορά να αναδημιουργήσουν το περίφημο άρωμα της Κλεοπάτρας. Δούλεψαν πάνω στα ευρήματα της αρχαιολογικής ανασκαφής στο Θμουίς, κοντά στο Μεντές. Εκεί βρέθηκε ένα κτήριο το οποίο φαίνεται ότι ήταν εργοστάσιο αρωμάτων και στο οποίο βρέθηκαν τα δοχεία που περιείχαν τις πρώτες ύλες για τα αρώματα. Παράλληλα, αποκωδικοποίησαν και ένα αρχαίο ελληνικό κείμενο, το οποίο περιείχε μια συνταγή. Τώρα σειρά έχουν οι αρχαίοι Ρωμαίοι.

Η ουσία, μέσα σε μια φιάλη χαλαζία που χρονολογείται από τον πρώτο αιώνα, βρέθηκε το 2019 σε μια ρωμαϊκή κατακόμβη στη νότια ισπανική πόλη Carmona, κάποτε σημαντικό ρωμαϊκό οικισμό.

Οι ερευνητές ανακάλυψαν μια μολύβδινη θήκη σε σχήμα αυγού που κρατούσε εντός της ένα γυάλινο δοχείο. Μέσα στην τεφροδόχο βρήκαν τη φιάλη και τα αποτεφρωμένα λείψανα μιας γυναίκας που ήταν περίπου 40 ετών, λέει ο χημικός José Rafael Ruiz Arrebola από το Πανεπιστήμιο της Κόρδοβα στην Ισπανία.

Η αποτέφρωση ήταν μια συνηθισμένη μορφή ταφής εκείνη την εποχή, και οι Ρωμαίοι που μπορούσαν να το αντέξουν οικονομικά γέμιζαν τους τάφους τους με αντικείμενα για να συνοδεύσουν τον νεκρό στη μετά θάνατον ζωή.

Το μπουκάλι χαλαζία ήταν από μόνο του αντικείμενο πολυτελείας στη ρωμαϊκή εποχή. Ο χαλαζίας είναι εξαιρετικά σκληρός, καθιστώντας τον δύσκολο να διαμορφωθεί. Το μικροσκοπικό μέγεθος και η εξαιρετική λεπτομέρεια του αντικειμένου το έκαναν ήδη ένα σπάνιο εύρημα σε μια τοποθεσία ταφής.

Ακόμη πιο ασυνήθιστο είναι ότι βρέθηκε ερμητικά σφραγισμένο με ένα καπάκι δολομίτη καλυμμένη με μια σκοτεινή, πισσοειδή ουσία που η χημική ανάλυση αποκάλυψε ότι ήταν πίσσα. Μέσα στο βάζο, υπήρχε μια συμπαγής μάζα - το διατηρημένο αρχικό περιεχόμενο της φιάλης.

Το αρχαίο μπουκάλι αρώματος βρέθηκε μέσα σε μια τεφροδόχο μέσα στο δοχείο σε σχήμα αυγού (αριστερά). Το μαυσωλείο όπου βρέθηκε περιείχε οκτώ κόγχες (δύο φαίνονται εδώ), έξι από τις οποίες καταλαμβάνονταν από τεφροδόχους με διαφορετικές μορφές. Είναι πιθανό ότι όλοι κρατούσαν τα αποτεφρωμένα λείψανα μελών της ίδιας οικογένειας. photo/JUAN MANUEL ROMÁN

Οι αρχαίες γραπτές συνταγές αρωμάτων, αν και αόριστες ή ελλιπείς, έχουν αποκαλύψει προηγουμένως ότι οι Ρωμαίοι αναμείγνυαν αρωματικά εκχυλίσματα με φυτικά έλαια, όπως το ελαιόλαδο, ως συντηρητικό. Και σε προηγούμενες μελέτες, οι ερευνητές έχουν εντοπίσει υπαινιγμούς εκχυλισμάτων λουλουδιών σε μπουκάλια που χρησιμοποιούνται για τη διατήρηση καλλυντικών - γνωστά ως unguentaria. Αλλά αυτή είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται η πηγή ενός αρώματος.

Οι εργαστηριακές αναλύσεις αποκάλυψαν ότι το μπουκάλι περιείχε πατσουλί και φυτικό έλαιο. Το πατσουλί προέρχεται από ένα τροπικό φυτό στη Νοτιοανατολική Ασία που ονομάζεται Pogostemon cablin. Πιθανότατα έφτασε στη Ρώμη μέσω εμπορικών δικτύων.

Υποβάλλοντας τα περιεχόμενα του μπουκαλιού σε αέρια χρωματογραφία σε συνδυασμό με φασματομετρία μάζας ταυτοποιήθηκαν πολλαπλές ουσίες τυπικές του αιθέριου ελαίου πατσουλί - πιο σημαντική η πατσουλενόλη ή η αλκοόλη πατσουλί. Για να αποκλειστεί το έλαιο ναρντ, το οποίο έχει πολλά κοινά συστατικά με το λάδι πατσουλί αλλά σε διαφορετικές αναλογίες, οι ερευνητές συνέκριναν τα αποτελέσματα με σύγχρονα δείγματα λαδιού πατσουλί.

Εικόνα 2. (α) Unguentarium που βρέθηκε στο μαυσωλείο. (β) Ακριβής θέση του unguentarium μέσα στην τεφροδόχο. photo/Juan Manuel Román

Η σφραγίδα από πίσσα ήταν το κλειδί για τη διατήρηση της χημικής υπογραφής του πατσουλί. Όχι μόνο η σφραγίδα κράτησε το άρωμα μέσα στο μπουκάλι, αλλά παγίδευσε και τα μόρια του αρώματος μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται προσρόφηση.

Η ανακάλυψη εντάσσεται σε μια αυξανόμενη τάση συναρμολόγησης μιας πολυδιάστατης εικόνας της αρχαίας ζωής, συμπεριλαμβανομένων των ήχων και των μυρωδιών της.

Κεντρική φωτογραφία από JUAN MANUEL ROMÁN