Μνήμες απ’ το φρικτό έγκλημα των ναζί στην τοποθεσία «Βιγλιά», στις 14 Αυγούστου του 1944, «ξύπνησαν» το βράδυ της Κυριακής στα Σκούρβουλα του Δήμου Φαιστού. Η προβολή του ντοκιμαντέρ «Τα ουρλιαχτά λύγισαν τον Ψηλορείτη», των δημοσιογράφων Γιάννη Κανελλάκη και Μανόλη Παντινάκη, που αναφέρεται στην ομαδική εκτέλεση 36 ανυπεράσπιστων πολιτών κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, προσέλκυσε πλήθος κατοίκων, καθηλώνοντάς τους και σκορπώντας τους ρίγη συγκίνησης.
Η αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου του χωριού γέμισε από ανθρώπους κάθε ηλικίας, που με ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρακολούθησαν γνωστές και άγνωστες πτυχές από το πλέον αιματοβαμμένο κεφάλαιο της ιστορίας του τόπου τους. Τα δάκρυα και τα ερωτηματικά δεν έπαψαν και δεν θα πάψουν ποτέ να τους βασανίζουν. Αξιοπρόσεκτη ήταν η παρουσία μικρών παιδιών. Σε ένα τόσο αισιόδοξο σημάδι, που λειτουργεί ως καλός οιωνός για το μέλλον, ήρθε να προστεθεί η δημόσια δέσμευση της αντιδημάρχου Κοινωνικής Πρόνοιας, Παιδείας και δια Βίου Μάθησης του Δήμου Φαιστού Βασιλείας Αρμουτάκη, ότι το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί σε σχολεία και σε άλλα χωριά της ευρύτερης περιοχής.
Εκείνη την αποφράδα ημέρα στα “Βιγλιά”, η πλειοψηφία των θυμάτων, 22 στον αριθμό, ήταν γυναίκες, πράγμα πρωτόγνωρο στα πανευρωπαϊκά χρονικά. Το αποτρόπαιο γεγονός, που σημειώθηκε 80 χρόνια πριν, “ζωντάνεψε” στη μεγάλη οθόνη μέσα απ’ τις ανατριχιαστικές διηγήσεις επιζώντων και συγγενών των θυμάτων. Για το τελικό αποτέλεσμα, προϊόν αδιάκοπης δουλειάς ετών, καθοριστική ήταν η συμβολή του αείμνηστου σκηνοθέτη Τάσου Μπιρσίμ.
Το ιστορικό ντοκουμέντο από τα Σκούρβουλα αναμένεται να “ταξιδέψει” την επόμενη χρονιά στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Οι ήρωες και ο ηρωισμός
Η εσπερίδα διοργανώθηκε από την τοπική κοινότητα Σκουρβούλων. Συντόνισε η δημοσιογράφος Νέλλη Κατσαμά, η οποία σημείωσε μεταξύ άλλων: “Τιμούμε τα θύματα ενός εγκλήματος με φοβερές συνέπειες και για τους επιζώντες. Τη θηριωδία ακολούθησε ο Γολγοθάς των επιζώντων, που έμειναν πίσω ζωντανοί σε μια επαρχία λεηλατημένη, ερειπωμένη και βυθισμένη στο πένθος. Είναι ιερή υποχρέωση να δικαιωθεί η μνήμη για τους προγόνους μας. Γιατί στις μέρες μας η μνήμη είναι ηρωισμός. Αν διαγράψουμε και την Ιστορία μας, νομίζω ότι δεν έχουμε κανένα μέλλον”.
Στην ομιλία του, ο Αρχαιολόγος Ανδρέας Λενακάκης, δρ. Λαογραφίας, ανέλυσε το διαχρονικό «Περί ηρωισμού» ζήτημα, ανατρέχοντας στις πνευματικές διδαχές – παρακαταθήκες του σπουδαίου Κρητικού στοχαστή Νίκου Καζαντζάκη, του εθνικού ποιητή Διονυσίου Σολωμού και του αγωνιστή του 1821 Ιωάννη Μακρυγιάννη. Με λυρικές και φιλοσοφικές προεκτάσεις και παραινέσεις, αποπειράθηκε να απαντήσει στα επίμονα ερωτήματα που γεννούν οι προκλήσεις της σημερινής και της αυριανής κοινωνίας. «Η ελληνική εθνική ελευθερία είναι αιμοβόρα, με την πραγματική σημασία της λέξης: πρέπει πρώτα να χορτάσει αίμα, όχι των εχθρών και των αντιπάλων, αλλά των παιδιών της. Διαφορετικά δεν φυτρώνει, δεν βλασταίνει, δεν έρχεται (...). Αυτό έκαναν και οι τιμώμενοι σήμερα νεκροί πρόγονοί σας: Δεν τράπηκαν σε φυγή, ακολουθώντας το ένστικτο της επιβίωσης · στάθηκαν αγέρωχοι, γυναίκες κι άντρες, μπροστά στον καταχτητή, σαν να του έλεγαν: «Εδώ είμαστε! Αν θες χτύπα!». Την στιγμή αυτή μετουσιώνονται σε ήρωες! Την ιερή αυτή στιγμή, έπαψαν να είναι οι κοινοί καθημερινοί άντρες και γυναίκες, που καλλιεργούσαν τη γη ή συγύριζαν το σπίτι. Μετουσιώθηκαν σε κάτι διαφορετικό, ασύλληπτο για την στενή μας νόηση. Και την στιγμή των πυροβολισμών έγιναν ιερές σκιές, που από τότε μέχρι σήμερα και από σήμερα μέχρι να υπάρχει οικισμός με το όνομα Σκούρβουλα, θα πλανιούνται στον ουρανό και στη μνήμη των κατοίκων του».
«Όταν ο “πολιτισμένος” κόσμος παραμένει απαθής»
«Θεωρούμε τιμητική τη συμμετοχή μας στη μουσική επένδυση της ταινίας. Η ιστορία επαναλαμβάνεται τις περισσότερες φορές σαν τραγωδία. Εγώ, όπως και πολλοί από εσάς, βρίσκομαι σε αντιπαράθεση με την "αυτοκρατορία" της λήθης και της αμνησίας που μας επιβάλλεται εδώ και χρόνια» δήλωσε ο Θοδωρής Βλαχάκης, ντράμερ κι εκ των ιδρυτών των Magic De Spell, του δημοφιλούς ροκ συγκροτήματος που “έντυσε” μουσικά το φιλμ με το τραγούδι “Αν δεν ορίζεις εσένα”.
Ο Ρεθεμνιώτης καλλιτέχνης παρατήρησε πως στα Σκούρβουλα συνέβη ό,τι και σήμερα στην Παλαιστίνη: η επέλαση της φρίκης, όπως είπε, ξεπέρασε κάθε όριο. «Και στις δύο περιπτώσεις ο "πολιτισμένος" κόσμος παραμένει συνολικά απαθής» υποστήριξε ο Θοδωρής Βλαχάκης.
«Δουλέψαμε όλοι με αγάπη και σεβασμό στους ήρωες»
Τους τρεις παράγοντες που κινητοποίησαν τον ίδιο και τους συνεργάτες του να ασχοληθούν με τη θηριωδία στα Σκούρβουλα, μοιράστηκε με το κοινό ο δημοσιογράφος και εκ των παραγωγών του έργου Μανόλης Παντινάκης: «Τον Φεβρουάριο του 2018 σε μια διημερίδα του δήμου Φαιστού στο Τυμπάκι ανάδειξης και διατήρησης της ιστορικής μνήμης των γεγονότων της γερμανικής κατοχής στην περιοχή, ο Αντώνης Πουλινάκης, νομίζω κοινοτάρχης των Σκουρβούλων τότε, με μια κραυγή διαμαρτυρίας στην αίθουσα των εκδηλώσεων, διαπίστωνε ότι η βαρβαρότητα των κατοχικών δυνάμεων στα «Βιγλιά» του χωριού του περνάει στη λήθη και οι ψυχές των 36 νεκρών και πρωτίστως των 22 γυναικών στις οποίες είναι και η μητέρα του, μένουν χωρίς δικαίωση. Η ομαδική εκτέλεση των γυναικών των Σκουρβούλων ήταν η μεγαλύτερη σε αριθμό θυμάτων στα χρονικά των πολέμων. Σε εκείνη την διημερίδα άκουσα με ενδιαφέρον και την εμπεριστατωμένη ομιλία του Ανδρέα Λενακάκη ενός άξιου επιστήμονα με ευαισθητοποίηση στα θέματα της τοπικής ιστορίας. Μου έδωσε την εικόνα της ευρύτερης περιοχής στα χρόνια της γερμανικής κυριαρχίας και του αγώνα των ανταρτοομάδων και του ντόπιου πληθυσμού για να απελευθερωθούν, με τα γνωστά επακόλουθα των ολοκαυτωμάτων και των μαζικών εκτελέσεων στα χωριά της ρίζας. Ο τρίτος παράγοντας που συνέτεινε στην απόφασή μας να δημιουργήσουμε την ταινία ήταν η επιπλέον πληροφόρηση για τα ματωμένα γεγονότα στα «Βιγλιά» της Μαρίας Σοφουλάκη γενικής γραμματέας του δήμου Φαιστού και η ανάγκη να μην μείνει μόνο στους τυπικούς εορτασμούς της επετείου κάθε χρόνο που πλέον δεν έχουν ουσιαστική προσφορά…».
Καταλήγοντας ο κ. Παντινάκης τόνισε: «Το ντοκιμαντέρ μετά από τέσσερα χρόνια ολοκληρώθηκε. Δουλέψαμε όλοι με αγάπη και σεβασμό στους ήρωες. Οι άνθρωποι αυτού του μαρτυρικού τόπου αγκάλιασαν τις προσπάθειές μας, τους ευχαριστούμε από καρδιάς όπως οφείλουμε ευχαριστίες και στον περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρο Αρναουτάκη που τέτοιες πρωτοβουλίες τις στηρίζει και με την οικονομική ενίσχυση της Περιφέρειας συνέβαλε στην ολοκλήρωση της παραγωγής».
“Η ιστορική μνήμη πρέπει να παραμείνει ζωντανή”
Συναισθηματικά φορτισμένη ήταν η αντιδήμαρχος Βασιλεία Αρμουτάκη, η οποία μαζί με τον συνάδελφό της Αντώνη Κωνσταντουλάκη, εκπροσώπησαν τον Δήμο Φαιστού.
“Κατάγομαι από τα Σκούρβουλα, οπότε τα γεγονότα αυτά με συγκινούν βαθιά. Η πρώτη γυναίκα του παππού μου και η κόρη του ήταν ανάμεσα στα θύματα” αποκάλυψε η κα Αρμουτάκη, εξαίροντας τη δουλειά όλων των συντελεστών.
“Είναι κάτι το πρωτοφανές τόσες πολλές γυναίκες να δολοφονηθούν εν ψυχρώ. Για εμάς αυτό που γίνεται είναι μία τεράστια δικαίωση για το φόρο αίματος που έχει πληρώσει το χωριό μας. Δεν έχει προβληθεί ξανά κάτι παρόμοιο. Τα Σκούρβουλα είναι ένα χωριό με ήρωες” σχολίασε η αντιδήμαρχος Κοινωνικής Πρόνοιας, Παιδείας και δια Βίου Μάθησης του Δήμου Φαιστού, επισημαίνοντας πως η ιστορική μνήμη πρέπει να παραμείνει ζωντανή και να μεταλαμπαδευτεί στις επόμενες γενιές. Για το σκοπό αυτό, η ίδια πρόκειται να αναλάβει πρωτοβουλίες προβολής του ντοκιμαντέρ «Τα ουρλιαχτά λύγισαν τον Ψηλορείτη» σε χωριά καθώς και σε σχολικές μονάδες του Δήμου.
Στις προθέσεις εκπροσώπων της τοπικής κοινότητας είναι η διοργάνωση κι άλλων αντίστοιχων εκδηλώσεων από τούδε και στο εξής, αλλά και η ένταξη των Σκουρβούλων στο δίκτυο των μαρτυρικών περιοχών της χώρας.
Η αρχή έγινε την περασμένη Κυριακή και φαίνεται πως θα υπάρχει και συνέχεια, για να δικαιωθούν οι ψυχές των θυσιασθέντων.
Οι συντελεστές
Η έρευνα και η παραγωγή είναι των Γιάννη Κανελλάκη και Μανόλη Παντινάκη, το σενάριο έγραψε ο Αντώνης Παντινάκης, το φιλμ «έντυσε» μουσικά το δημοφιλές ροκ συγκρότημα Magic De Spell με το τραγούδι «Αν δεν ορίζεις εσένα» και οι καλλιτέχνες της κρητικής μουσικής Αλέξανδρος Αγγελάκης (Νάντης) λύρα-τραγούδι και Νικηφόρος Βολανάκης και Γιάννης Γανταδάκης λαούτο. Τους στίχους στο τραγούδι «Ένα κερί στη μνήμη των αθώων» έγραψε ο Γιώργης Σηφάκης (Σιμισακογιώγης). Τη λαογραφική επιμέλεια είχε ο γνωστός λαογράφος Παναγιώτης Μυλωνάς, τη διεύθυνση Φωτογραφίας ο Παναγιώτης Δελαμάνης ενώ γυρίσματα έκαναν οι Κώστας Δημάκης, που έκανε και το μοντάζ, και Αντώνης Χριστοφοράκης. Τα κείμενα αφηγήθηκε ο Στέλιος Φωκάς και τη γραμματειακή υποστήριξη είχε η Γιώτα Κλειτοράκη.
Διαβάστε περισσότερες ειδήσεις από την Κρήτη και το Ηράκλειο
