Βιβλιοδείκτης: Δύο εκπληκτικά βιβλία με αφετηρία τις ΗΠΑ

Της Νίκης Τρουλλινού

Η μεγάλη χώρα που συνηθίζουμε να αποκαλούμε Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, έχει Ιστορία μόλις διακόσια πενήντα χρόνια.  Κι αν θεωρήσουμε την κατάργηση της δουλείας ως το μεγάλο σκαλοπάτι της, αριθμεί μόλις εκατόν πενήντα πέντε χρόνια ‘’ζωής’’ .

Πώς λοιπόν κατάφερε να γίνει όχι μόνον  οικονομική υπερδύναμη, αλλά ακόμη και στην λογοτεχνία να καλύψει αιώνες δημιουργίας των άλλων ; Η απάντηση μπορεί να είναι μια δυο λέξεις: πανσπερμία, μετανάστευση, χωνευτήρι πολιτισμών, ( αφού πρώτα εξαφάνισαν τους γηγενείς Ινδιάνους- για να τα λέμε όλα)  αυτό που ίδιοι συνηθίζουν να αποκαλούν melting pot. Όλες οι φυλές του πλανήτη θα συναντηθούν στα εδάφη της. Και σήμερα όταν θέλουμε να μιλήσουμε για την λογοτεχνία τους, Αμερικάνικη την λέμε, ξεχωρίζοντάς της  από την άλλη μεγάλη Λατινοαμερικάνικη παράδοση.

Η λογοτεχνία που γράφεται στις ΗΠΑ είναι εδώ και πολλά χρόνια καταπληκτική. Η περιπετειώδης και αιματοβαμμένη Ιστορία τους έδωσε υλικό για την άνθηση του Λόγου, επιβεβαιώνοντας έτσι  πως οι μεγάλες αφηγήσεις  ποτίζονται από τις μεγάλες και δύσκολες στιγμές ενός λαού. (αν μπορούμε να πούμε λαό το αμερικάνικο χωνευτήρι) 

Δυο αγόρια μεγαλώνουν αγαπημένα σε μιαν αγροτική περιοχή, όμως ένας φόνος και μια αυτοκτονία θα διαλύσουν τη σχέση τους. "ΑΝΤΙΟ ΤΩΡΑ, ΤΑ ΛΕΜΕ ΑΥΡΙΟ", ο πανέμορφος τίτλος, μια  ιστορία  λιτή, για ένα αγόρι που χάνει τη μητέρα του στην ισπανική γρίπη του 1918 – άραγε ο κορωνοϊός έφερε στη γλώσσα μας αυτό το βιβλίο του 1982;
Ο συγγραφέας του Γουίλιαμ Μαξγουέλ ήταν κυρίως γνωστός ως επιμελητής επί 40 χρόνια  του New Yorker,  μέντορας συγγραφέων όπως του Ισαάκ Μπάσεβιτς Σίνγκερ, του Απντάικ, του Σάλιντζερ! Επιμελητής των κειμένων αυτών των γιγάντων… Γεννημένος το 1908 – απεβίωσε το 2000,  στην Πολιτεία του Ιλινόι, με σπουδές στο Χάρβαρντ, έχασε ο ίδιος την μητέρα του στην ισπανική γρίπη, γεγονός που διατρέχει όλο το λογοτεχνικό του έργο. Το εισαγωγικό σημείωμα της Ann Patchett βοηθάει πολύ να γίνει κατανοητό αυτό που ο ίδιος ο Μάξγουελ αναφέρει: Αυτό που με βεβαιότητα ονομάζουμε ανάμνηση {…} είναι στην πραγματικότητα κάτι σαν την αφήγηση μιας ιστορίας.  

Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα  2020, Μετάφραση θαυμάσια Παν. Κεχαγιάς.  

 Ο Colson Whitehead γεννήθηκε μόλις το 1969 και μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη. Αυτός, ένας μαύρος αμερικανός, αποφοίτησε από το Χάρβαρντ, και άρχισε να γράφει γνωρίζοντας την επιτυχία από το ένα βιβλίο στο άλλο, διδάσκοντας ο ίδιος λογοτεχνία στα κορυφαία πανεπιστήμια  των Ηνωμένων Πολιτειών. "ΤΑ ΑΓΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΕΛ", ο τίτλος, μετάφραση εξαιρετική της Μυρσίνης Γκανά, εκδόσεις Ίκαρος, 2020. Για τους αγγλόφωνους, The Nickel boys. 

Το όνομα Νίκελ είναι το ψευδώνυμο ενός πραγματικού ιδρύματος, δηλ.  του Σχολείου Αρρένων Ντόζιερ, στο Μαριάννα της Φλόριντα,  ( τι ειρωνία: White House το αναφέρουν οι πρώην τρόφιμοί του)  αναμόρφωσης αγοριών, αυτό που στη γλώσσα μας λέμε Αναμορφωτήριο, με τα μυστικά του καλά κρυμμένα έως ότου γίνουν ανασκαφές στο νεκροταφείο του και βγει στο φως όλη του η ιστορία. Ένα ίδρυμα που για εκατόν έντεκα χρόνια κατέστρεψε την ζωή χιλιάδων παιδιών, λευκών και μαύρων, με την δέουσα, βεβαίως, καθοδήγηση των εύπορων και κομπιναδόρων λευκών της περιοχής, και πάντα υπό  την ευθύνη να δώσουν στην Πατρίδα …έντιμους και ειλικρινείς πολίτες. Μην τρομάξετε, τίποτα δεν είναι τρομακτικό σε αυτό το βιβλίο, ο συγγραφέας του είναι τόσο κυριολεκτικά σπουδαίος μάστορας  της γραφής που, χωρίς να παραλείπει  τίποτα από την ζωή των αγοριών σε αυτό το ‘’σχολείο’’, σε αναστατώνει με την υπόγεια γραφή του, και όχι τις πιασάρικιες  ωμές περιγραφές μιας αμερικάνικης ταινίας. Όλα σχεδόν ήρεμα και απλά και κάτω από τις λέξεις φωνάζει η πραγματικότητα. Ο μικρός ήρωας Έλγουντ σε λάθος στιγμή, απολύτως αθώος, μαύρος ο ίδιος, θα συλληφθεί  και θα βρεθεί στο Νίκελ, αρχές της δεκαετίας του 1960.

Η φιλία με τον Τζάκ, οι διαδρομές των εφήβων αγοριών στην Αμερική του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, με την ελπίδα για καλύτερη ζωή να αχνολάμπει. Και κάποτε φθάνει ο αναγνώστης στις τελευταίες δέκα σελίδες του βιβλίου όπου τον περιμένει η σπαρακτική ανατροπή όλου του βιβλίου. Και περνάει ώρα για να συνέλθει. Η ανατροπή και η κάθαρση, του ήρωα αλλά και του αναγνώστη. Στις ημέρες του Τραμπ, που ευτυχώς μας τελειώνει, και των δολοφονιών από την Αστυνομία, αυτό το βιβλίο είναι ξεχωριστό. 

Κλείνοντας,  νομίζω ότι ο Τζώρτζ Στάινερ έγραψε ( περίπου) πως χωρίς τις μεταφράσεις ο κόσμος θα ήταν μεγάλες επαρχίες βυθισμένες στη σιωπή.

Καλή πρωτοχρονιά, με την ανάγκη ενός 2021 που θα μας κάνει λιγότερο μόνους, και με καλά βιβλία πάντα δίπλα μας.