Το "άτακτο αστεράκι" από εργαλείο ψυχοθεραπείας έγινε...βιβλίο

Η Βαγγελιώ Καρακατσάνη, μετά από το μυθιστόρημα "Στη Ρϊζα του Αετού", επιστρέφει με ένα εξαιρετικό παραμύθι για παιδιά κάθε ηλικίας με τίτλο  "Το άτακτο αστεράκι με το κόκκινο σκουφάκι"

Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου, που  θα γίνει στην αίθουσα Ανδρόγεω στο Ηράκλειο την Τρίτη 19 Δεκεμβρίου στις 6 το απόγευμα, η συγγραφέας μίλησε στο Cretalive. 

Μετά το μυθιστόρημα «Στη ρίζα του αετού» που έκανε αίσθηση και ταξίδεψε σε όλη την Κρήτη, επανέρχεστε με ένα παραμύθι για μικρούς και μεγάλους όπως λέτε. Ποια ήταν η αφορμή γι’ αυτήν τη στροφή;

Ουσιαστικά δεν πρόκειται για στροφή. Βέβαια τα παιδιά, είτε μικρά, είτε μεγάλα, διαθέτουν αισθητήριο και εξυπνάδα, όπως και το άτακτο αστεράκι, κυρίως όμως διαθέτουν κριτήριο κι αυτό κάνει το ρόλο του συγγραφέα πολύ εύκολο. Αφορμή βέβαια για τη συγγραφή του παραμυθιού ήταν το έναυσμα που μου έδωσε ο ψυχίατρος και συστημικός ψυχοθεραπευτής Παναγιώτης Χρυσός, στα πλαίσια ενός κύκλου ψυχοθεραπείας που έκανα -και τον ευχαριστώ πολύ γι’ αυτό, ιδιαίτερα τον ευχαριστώ που μου κάνει την τιμή να προλογίσει το παραμύθι μου στην παρουσίασή του, την ερχόμενη Τρίτη.

Το έγραψα, το χρησιμοποιήσαμε σαν εργαλείο στην ψυχοθεραπεία και το άφησα στην άκρη. Όταν λοιπόν ο Νίκος ό άντρας μου, διάβασε τη «Ρίζα του αετού», μου είπε ότι μπορώ να απευθυνθώ στο πιο απαιτητικό κοινό δηλαδή τα παιδιά, γράφοντας ένα παραμύθι… Μα , του λέω, έχω ήδη γράψει κι ένα  παραμύθι! Έτσι, "το άτακτο αστεράκι με το κόκκινο σκουφάκι" ξεκίνησε το ταξίδι του αρχικά ως εργαλείο ψυχοθεραπείας στην ομάδα προσωπικής ανάπτυξης της Κλινικής Ψυχικής Υγείας «Αγιος Χαράλαμπος», όπου οι θεραπευόμενοι έβγαλαν πρωτόγνωρα όπως ενημερώθηκα στη συνέχεια συναισθήματα, και στη συνέχεια στην Ομάδα Έργου όπου δύο μέλη της, η Άννα και ο Σταύρος, συνεργάστηκαν και ξόμπλιασαν με τις ζωγραφιές τους την ιστορία μου.

 Να ευχαριστήσω ιδιαίτερα με την ευκαιρία που μου δίνεται τα παιδιά για την ξεχωριστή τιμή που μου έκαναν και βέβαια θα πρέπει να αναφέρω ότι εγώ θεώρησα σωστό να μην παρέμβω ούτε στον τρόπο που αντιλαμβάνονταν και απέδωσαν τελικά  το παραμύθι μου, ούτε, στη συνέχεια, στις εικόνες. Δηλαδή το παραμύθι που θα δείτε, είναι ακριβώς όπως το ζωγράφισαν τα παιδιά σε συνεργασία με την κοινωνική λειτουργό Μαριλένα Μητράκη, υπεύθυνη της ομάδας Έργου, με την οποία αξίζει να αναφέρω ότι είχα μια άψογη συνεργασία.

Έχει ήδη δηλαδή δοκιμαστεί σε αναγνωστικό κοινό κατά  ένα τρόπο. Και μάλιστα σε άτομα με σοβαρές ψυχικές παθήσεις. Αλήθεια, πόσο διαφέρουν οι ψυχικά πάσχοντες από τους υγιείς;

Θα έλεγα ότι στη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία δεν υπάρχουν υγιείς. Όλοι από κάτι πάσχουν… Αλλος από κάποια παθολογική πάθηση, άλλος από ψυχική νόσο, διαγνωσμένος ή αδιάγνωστος, ανεξάρτητα, δηλαδή, απ’ το αν το έχει ή όχι συνειδητοποιήσει. Και φυσικά το μεγάλο «πρόβλημα» είναι κι εδώ το… κκε! Όχι μην πάει ο νους σας στο μακροβιότερο και μάλιστα επαναστατικό, πολιτικό κόμμα, της ελληνικής κοινωνίας… Το πρόβλημα είναι καρδιά, καρκίνος, εγκεφαλικό! (γέλια)

Για να επιστέψω όμως στην ερώτησή σας, θα πρέπει να σας αναφέρω ότι οι ψυχικά πάσχοντες που έχουν πλήρη επίγνωση της κατάστασής τους –εφόσον βέβαια η ασθένειά τους το επιτρέπει-, έχουν περάσει από τα συναισθηματικά στάδια του θυμού, της απόγνωσης, της παραίτησης για να αποδεχτούν στη συνέχεια την κατάστασή τους, όποια κι αν είναι αυτή, να αφυπνιστούν, να κατακτήσουν την κατανόηση του εαυτού τους και των άλλων και, τελικά, την ενσυναίσθηση. Όλη αυτή η μάχη με τον εαυτό και φυσικά το κοινωνικό στίγμα, ας μην το ξεχνάμε, είναι μια κορυφαία μάχη, άνιση, ιδιαίτερα αν κάποιος πάσχων έχει αυτοκτονικό ιδεασμό, αλλά αν καταφέρεις να βγεις από αυτήν νικητής μπορείς στη συνέχεια να αντιδράσεις με δημιουργικό τρόπο. Ξέρετε, γνωρίζω δεκάδες ψυχικά πάσχοντες που το κάνουν αυτό, αφυπνίζονται με δημιουργικό τρόπο και μάλιστα αποτελούν παραδείγματα για όλους μας.

Αλήθεια, το αστεράκι γιατί είναι άτακτο και γιατί φοράει κόκκινο σκουφάκι;

Το άτακτο αστεράκι μιλά μέσα από την καρδιά του και μεταμορφώνεται άλλοτε σε κίσσα,  για να επικοινωνήσει με τους άλλους κι άλλοτε σε τίγρη που  όλοι την φοβούνται. Εκτός από ένα μικρό παιδί… Ποιος άλλος διερωτώμαι, θα μπορούσε να είναι σε αυτήν τη θέση εκτός από τα τολμηρά και άφοβα παιδιά, τα οποία βέβαια είναι λίγο παρεξηγημένα… Οι γονείς χαρακτηρίζουν τα παιδιά τους άτακτα όταν είναι απλώς ζωηρά, γεμάτα ενέργεια, εκδηλώνονται  με σθένος και ένταση και εκφράζονται με  ζωντάνια, σύντομα, λιτά και συνήθως είναι εύστοχα. Τα μαλώνουν και λένε ότι είναι άτακτα όταν χαρακτηρίζονται από έντονη κινητικότητα και διάθεση για δράση. Είναι όμως αυτά τα χαρακτηριστικά αρκετά για να πόύμε ότι ένα παιδί είναι πραγματικά άτακτο; Έτσι, μάλλον ο καθένας μας μπορεί εύκολα να ταυτιστεί με το άτακτο αστεράκι.

Το κόκκινο σκουφάκι από την άλλη, συμβολίζει το πάθος, τον έρωτα, τον αγώνα, τη φωτιά που σιγοκαίει μέσα στον καθένα μας και αρκεί μια σπίθα για να εξωτερικευτεί και να μετουσιωθεί σε πραγματική δύναμη αλλαγής πορείας και συνειδητοποίησης. Και κατά τη γνώμη μου αυτό είναι το σημαντικότερο πρόβλημα, σήμερα. Η κοινωνική απάθεια και ο ωχαδερφισμός. Ε, αυτό έρχεται το κόκκινο αστεράκι να σπάσει, αυτό το απόστημα πρέπει να κατασταλεί με δραστικό τρόπο, ιδιαίτερα σήμερα, μετά από οχτώ χρόνια καπιταλιστικής κρίσης.

Πιστεύετε ότι τα λαϊκά παραμύθια αποτελούν πηγή γνώσεων και διδαγμάτων για τα παιδιά; Βοηθάνε να γνωρίζουν τον εαυτό τους και τους άλλους να κατακτούν δηλαδή την ενσυναίσθηση, όπως είπατε;

Τα λαϊκά παραμύθια είναι και πηγή γνώσεων και ρυάκι που μεταφέρει διδάγματα με εύγλωττο και διαπαιδαγωγικό τρόπο. Μην ξεχνάμε ότι η λογοτεχνία συνολικότερα διαμορφώνει συνειδήσεις και διαπαιδαγωγεί ανθρώπους… Ένα πρόβλημα ενός συστήματος, του καπιταλισμού, που έχει φάει τα ψωμιά του και σαπίζει καθημερινά αναδεύοντας την μπόχα της καταρράκωσης του ανθρώπου ακριβώς ως προσωπικότητας, είναι η έλλειψη ελεύθερου χρόνου για όσους εργάζονται και η έλλειψη χρημάτων για τους άνεργους, πρόβλημα που εμποδίζει την ενασχόληση με το διάβασμα και την ατομική καλλιέργεια.

Ας κάνουμε όμως το βήμα. Ας βρούμε τρόπο δανειζόμενοι βιβλία, ανταλλάσοντας βιβλία με φίλους να μεταλαμπαδεύσουμε το μήνυμα της ατομικής ευθύνης για καλλιέργεια και προσωπική ανάπτυξη σε άλλους…. Κι εγώ, αν θέλετε, στο σχολείο δεν μελετούσα καθόλου, όπως και πολλά παιδιά σήμερα. Μισούν το σχολείο για τον τρόπο της μάθησης αλλά κυρίως για τα κενά περιεχομένου και ουσίας μαθήματα που συχνά στρέφονται ενάντια τόσο στην επιστήμη όσο και στην ίδια τη γνώση.

Ποια ήταν η σχέση σας με τα παραμύθια, όταν ήσασταν μικρή;

Δυστυχώς τα σοβαρά οικογενειακά προβλήματα που αντιμετώπιζα με τον ψυχασθενή πατέρα μου, δεν μου επέτρεπαν να διαβάσω ούτε καν τα μαθήματα του σχολείου, πολύ δε περισσότερο  εξωσχολικά βιβλία. Κι αυτή δυστυχώς είναι η κατάσταση ακόμα και σήμερα σε χιλιάδες λαϊκές οικογένειες, κυρίως βέβαια για οικονομικούς λόγους, και μάλιστα αυτή χειροτερεύει καθημερινά.  Έτσι, το βράδυ, όταν δεν με έπαιρνε ο ύπνος, έπλαθα ιστορίες από το μυαλό μου, έφτιαχνα τα πρώτα μου παραμύθια που ήταν δικά μου, καταδικά μου!

Είναι βέβαια γεγονός, ότι τα παραμύθια είναι πολύ της μόδας τα τελευταία χρόνια, γιατί πολλοί γονείς δεν αγοράζουν εύκολα ένα βιβλίο για αυτούς, ένα παραμύθι όμως για το παιδί τους θα το πάρουν. Έτσι έχουν στραφεί όλοι, εκδότες και συγγραφείς, στα παραμύθια, με σκοπό βέβαια κι εδώ το κέρδος, αυτήν την αόρατη δύναμη που διαπερνά όλες τις εκφάνσεις της καθημερινής μας ζωής.

Παραμυθάδες όμως έχουμε πολλούς και με τη μεταφορική έννοια του όρου. Έτσι, παραμυθάδες παρακολουθούμε καθημερινά στα πρωϊναδικα, στα μεσημεριανάδικα, στις ειδήσεις των οχτώ και γενικώς σε διάφορες «ενημερωτικές» εκπομπές… Είναι οι άνθρωποι του κατεστημένου, οι φελλοί που επιπλέουν, όσοι πληρώνονται αδρά για να κρατούν τον κόσμο υπνωτισμένο και αποχαυνωμένο, χωρίς κρίση και κατά συνέπεια, χωρίς δράση.

Βλέπεις πολλούς σήμερα που σου λένε δεν θέλω να συζητήσω. Θέλω να ακούσω ένα καψουροτράγουδο, να δω μια ευκολοχώνευτη κωμική ταινία, δεν θέλω βρε παιδί μου άλλο πόνο και κυρίως άλλο βάθος! Αν είναι δυνατόν! Μια μη υγιείς αντίδραση, μια εντελώς αψυχολόγητη έκφανση του «μπούχτισα, δεν αντέχω άλλο!». Και οδηγούνται οι άνθρωποι στην απομόνωση, ο καθένας κι απάνω του, τρέχει να προλάβει, αναρωτιέμαι τι… Και περνάει η ζωή και χάνεται η στιγμή και οι ανθρώπινες σχέσεις αποδομούνται. Πιστεύω ότι ακόμα και τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης βοηθούν στο να ζει ο καθένας στον κόσμο του, να «φτιάχνεται» έξω απ’ την πραγματικότητα, να δραπετεύει από αυτήν και να επιστρέφει μόνο όταν, όπως έλεγε και ο Τζακ Λόντον στη «Σιδερένεια Φτέρνα», πέσει ένα κεραμίδι πάνω στο κεφάλι του και του πει πεινάω!

Ε αυτή η αντίληψη κι αυτή η στάση ζωής πρέπει να αλλάξει! Και πιστεύω ότι η ελληνική κοινωνία σιγοβράζει. Γρήγορα θα πετάξει το πέπλο της απογοήτευσης, του θυμού και του φόβου και θα αναμετρηθεί με την πραγματικότητα. Γι αυτό και το παραμύθι μου έχει κάτι να πει στον καθένα που ζει την αφόρητη μοναξιά της καθημερινότητας, είναι μόνος ανάμεσα σε χιλιάδες, θέλει να κάνει το βήμα και θα το κάνει: να συναντηθεί με αυτούς τους χιλιάδες! Άλλος δρόμος δεν υπάρχει!