«Να στηριχθεί η σεξουαλική εκπαίδευση στο σχολείο»

Γράφουν: Μαρία Σπανού, Γιάννης Μιχελάκης*

Η περσινή χρονιά έφυγε καταγράφοντας 24 γυναίκες θύματα της έμφυλης βίας. Δηλαδή 2 γυναικοκτονίες το μήνα. Παράλληλα, ιδιαίτερα ανησυχητικά είναι τα ολοένα και αυξανόμενα περιστατικά μπούλινγκ  και σεξουαλικής κακοποίησης μεταξύ των εφήβων. Είναι προφανές ότι τα αίτια είναι βαθιά ριζωμένα στο χρόνο και ανάγονται στα στερεότυπα της πατριαρχικής κοινωνίας, όπου η ισότητα των φύλων, ο αλληλοσεβασμός και η συμπληρωματικότητα είναι έννοιες ανύπαρκτες. 

Παρότι ζούμε στην εποχή της ταχύτατης μετάδοσης της πληροφορίας και της εικόνας, τα κοινωνικά ταμπού σε ό,τι αφορά στην ενημέρωση για τις σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων και δη τις σεξουαλικές σχέσεις, διατηρούνται τόσο στο οικογενειακό όσο και στο σχολικό περιβάλλον. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά, ήδη σε πολύ πρώιμη ηλικία, να αναζητούν τις απαντήσεις τους στο ανεξέλεγκτο διαδίκτυο. Εκεί μυούνται, με τον πιο στρεβλό και προβληματικό τρόπο, στα των σχέσεων μεταξύ των φύλων. 

Με καθυστέρηση πολλών ετών, εξαιτίας πολλαπλών αντιστάσεων, επιτέλους η σεξουαλική αγωγή εντάχθηκε στο ωρολόγιο πρόγραμμα της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, στο πλαίσιο των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων. Εξαιρετικά αργά αν συγκρίνουμε τι ισχύει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. 

    Στην Αγγλία ήδη από το 2017 η εκπαίδευση για τις σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων και η σεξουαλική εκπαίδευση εντάσσονται στο υποχρεωτικό πρόγραμμα της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. 

    Στη Γερμανία, η σεξουαλική εκπαίδευση είναι υποχρεωτική για όλα τα σχολεία και των 16 ομόσπονδων κρατών, εφαρμόζεται ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα των μαθητών και μάλιστα έχει δημιουργηθεί διαδικτυακή πλατφόρμα για τη σχετική ενημέρωση εκπαιδευτικών. 

    Στη Φινλανδία η σεξουαλική εκπαίδευση, στο πλαίσιο της Εκπαίδευσης Υγείας, είναι υποχρεωτική, δίνοντας  έμφαση στις έννοιες της ισοτιμίας και της ισότητας μεταξύ των φύλων. Στην Ολλανδία το πρόγραμμα ‘’Long Live Love’’, που εφαρμόζεται από το 1990, έχει αποδειχθεί ότι προάγει το ασφαλέστερο σεξ στους εφήβους, με αποτέλεσμα η χώρα να σημειώνει το χαμηλότερο ποσοστό ανήλικων μητέρων στην Ευρώπη. Συνεπώς, η εμπειρία ετών των άλλων ευρωπαϊκών χωρών συνηγορούν υπέρ της σεξουαλικής εκπαίδευσης ήδη από την προσχολική ηλικία. 

Η Unesco από το 2018 ενθαρρύνει τα κράτη να δημιουργήσουν εθνικά προγράμματα σεξουαλικής εκπαίδευσης, θέτοντας βασικούς άξονες, όπως η αναγνώριση και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η σύνδεσή τους με τη σεξουαλική υγεία, η καλλιέργεια υγιών σχέσεων μεταξύ των δύο φύλων, των μελών της οικογένειας και των μαθητών στο σχολικό περιβάλλον. 

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η προσπάθεια αυτή θα φέρει ουσιαστικά αποτελέσματα στο χρόνο, αν η σεξουαλική εκπαίδευση δεν αντιμετωπισθεί ως ένα ακόμα μάθημα αλλά ως ένα ‘’παράθυρο στη ζωή’’, ως ένας δρόμος προς την αυτογνωσία των νέων. 

Βασική παράμετρος επιτυχίας του εγχειρήματος είναι προφανώς ο βαθμός ανταπόκρισης και ετοιμότητας της εκπαιδευτικής κοινότητας. Η συστηματική ενημέρωση, το κατάλληλο υλικό και κυρίως η συναίνεση και υποστήριξη της γονεϊκής κοινότητας  μπορούν να αποτελέσουν τα θεμέλια να οικοδομηθεί η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στο μέγιστο βαθμό σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, αρχή γενομένης από το Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό.

   Η ιδιαιτερότητα της σεξουαλικής εκπαίδευσης κάνει ακόμα πιο αναγκαία τη συστηματική επιμόρφωση, κατάρτιση και προετοιμασία των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων. Στο πλαίσιο επεξεργασίας των θεμάτων σεξουαλικής εκπαίδευσης απαιτείται καλή γνώση του γνωστικού αντικειμένου, η αποστασιοποίηση των εκπαιδευτικών από προσωπικές αντιλήψεις, φοβίες ή ακόμα και βιώματα, καθώς και η αξιοποίηση των κατάλληλων παιδαγωγικών μεθόδων και στρατηγικών. 

Το σύνολο των εκπαιδευτικών πρέπει να κινηθεί σε αυτή την κατεύθυνση, να ζητήσει την ουσιαστική επιμόρφωσή του, τη διαθεματική προσέγγιση σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα και κυρίως την απρόσκοπτη διδασκαλία του συγκεκριμένου αντικειμένου

Παράλληλα μέσα από την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των γονέων, θα δημιουργηθούν οι συνθήκες για την οικοδόμηση σχέσεων συνεργασίας και εμπιστοσύνης με τους εκπαιδευτικούς, αίροντας τις όποιες επιφυλάξεις και καχυποψίες.   

*Η Μαρία Σπανού είναι Νηπιαγωγός και ο Γιάννης Μιχελάκης είναι Δάσκαλος στη Δημόσια Εκπαίδευση