Βιωματικό - «Γένοιο οίος έσσι μαθών»*

Τότε, στην αρχή της δεκαετίας του ΄60, βυθισμένοι στην απελπισία, που σκορπούσαν τα γεγονότα μέσα και έξω από τη χώρα, εμείς οι έφηβοι της εποχής, πέρα από το φτωχό, στενό οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον, αναζητούσαμε ελπίδα μέσα στα σχολειά . στην ψυχή και το πνεύμα των δασκάλων.  Σπίθες ελπίδας αναζητούσαμε μέσα από τη γνώση, πάνω από τις διαφαινόμενες στάχτες των ονείρων μας. Προσπαθούσαμε να περάσουμε το μεγάλο χαντάκι, που μας χώριζε από τη γνώση, για μια  άλλη ανθρώπινη ζωή. Ξέραμε πως για να περάσεις  από την άγνοια στη γνώση ένας από τους βασικούς τρόπους είναι να σπουδάσεις, να μελετήσεις ιστορία, γιατί ανάγκη πρώτη στην ηλικία μας είναι να μάθουμε ποιοι, από πού, πότε και γιατί υπάρχουμε. να καταλάβουμε πού βρισκόμαστε. να δούμε πού μας πάει η ρότα μας κι αν χρειαστεί να την αλλάξουμε ή να τη διορθώσουμε και να προχωρήσουμε. Ανασηκώνοντας τις φλούδες  της ιστορίας του τόπου να μελετάμε τις διαστρωματώσεις της, ως τα σήμερα.

 Μια μέρα, λοιπόν, από αυτές τις δύσκολες και ζοφερές, ένας νέος καθηγητής, μόλις δέκα χρόνια μεγαλύτερός μας, έκανε την εμφάνισή του στην αίθουσα διδασκαλίας του φροντιστηρίου, την ώρα της ιστορίας, απροειδοποίητα και μας συστήθηκε: Θεοχάρης Δετοράκης.

 Έτσι ξεκίνησε η νέα διαδικασία της από έδρας παράδοσης του μαθήματος της ιστορίας. Νιώσαμε, εμείς οι μαθητές, πως κάτι συνέβη στη συνάντηση αυτή που μας άγγιξε μέσα βαθιά, ως τον πυρήνα, όπου συναντιούνται η δίψα για γνώση, ο εγωισμός, η επαναστατικότητα και το εκρηκτικό συναίσθημα της εφηβείας με τα όνειρα του ξύπνιου και το αίμα που βράζει.

Τώρα είχαμε μπροστά μας ένα νέο άνθρωπο, χωρίς έπαρση, με τη σιγουριά και την ασφάλεια, που του πρόσφερε η κατάκτηση της γνώσης, η τέχνη της διδασκαλίας και το οξύ μυαλό, που θα μπορούσε να μας βοηθήσει να ανοίξουμε τα μάτια μας. Διαπιστώναμε μια σεμνότητα, ηρεμία και φιλική διάθεση, που μας έφερνε πιο κοντά.  Αντιληφθήκαμε πως γνώριζε, από τότε θαρρώ, ότι η έλλειψη γνώσης στους μαθητές δεν σημαίνει, υποχρεωτικά, αδυναμία τους μέσα στην τάξη και πως η ζωντάνια, η επαναστατικότητα και το οξύ και καθαρό μυαλό της εφηβείας ισορροπούσαν λίγο την κατάσταση και ευνοούσαν, παρά δυσκόλευαν, την επικοινωνία. 

Εξάλλου, δεν ήταν μακριά ο χρόνος που είχε αφήσει, ο ίδιος, τα μαθητικά θρανία. Ήξερε πολύ καλά πως, εκείνη την κρίσιμη στιγμή της πρώτης μας συνάντησης δασκάλου μαθητή, άρχιζε μια επικοινωνία, που θα οδηγούσε ή όχι στην αμοιβαία εμπιστοσύνη και στην επιτυχία του διδακτικού έργου. 

Ως τότε, και παρά τη σημασία της ίδιας της ιστορίας, το μάθημά της ήταν πάντα βαρετό και ανούσιο. Προδομένη, μισερή και μίζερη, μακράν της αλήθειας του Σολωμού, η ιστορία καταντούσε βασανιστικά αδιάφορη. 

Τώρα σαν κάτι νέο φάνηκε να πλανάται μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας. Αιτία ήταν η ικανότητα μετάδοσης της γνώσης από το νέο δάσκαλο και η επικοινωνία του με τους μαθητές. Αυτό φαινότανε στα μάτια, στο καθαρό βλέμμα και στην ομαδική προσήλωση των μαθητών στο πρόσωπό του, που δημιουργούσε μια ατμόσφαιρα  σιωπηλή, σαν σε κάποια μύηση. Άλλος λόγος, νηφάλιος, συγκροτημένος, τεκμηριωμένος για την εποχή, χωρίς άλματα, χαοτικά κενά, ρητορικά ξεσπάσματα, που στόχο και σκοπό είχε την αναζήτηση της μόνιμα εκφεύγουσας και άπιαστης αλήθειας. Κι εμείς την Αλήθεια θέλαμε. Γιατί αν η αλήθεια δύσκολα βρίσκεται μα προ παντός αν σκόπιμα κρύβεται, προκαλείται βλάβη ανήκεστος, όχι μόνο για τα άτομα μα για το σύνολο.

Σε μένα προστέθηκε επιπλέον η θύμηση ενός άριστου μαθητή του γυμνασίου Καστελλίου που, μαζί με τον αδελφό του Μανώλη, είχε εντυπωσιάσει τον πατέρα μου, έξι-επτά χρόνια πριν, και που τώρα βρισκότανε μπροστά μου.

Έτσι είναι… δε χάνεται κανείς, όταν και όποτε μπορεί να ταράξει τα νερά της λίμνης. 

Ύστερα τον έχασα για καιρό, χρόνια πολλά. Βέβαια μάθαινα νέα του κατά καιρούς για την εξέλιξή του και χαιρόμουν. Εξάλλου, όταν χάνουμε τα ίχνη της φυσικής παρουσίας ενός ανθρώπου, που μας άφησε σημάδι στο πνεύμα ή στο συναίσθημα, η ύπαρξή του επηρεάζει και επηρεάζεται μέσα μας από τα άλλα μας βιώματα, μας συντροφεύει ασυναίσθητα ακόμη κι αν δεν ξανασυναντηθούμε. 

Ο Θεοχάρης Δετοράκης ήταν ένας από τους «φταίχτες» που με έκαναν να ψάχνω, μετά το δεύτερο έτος της ιατρικής, πού να βρω βιβλία ιστορίας, όχι σχολικά, για να ανοίξω τα μάτια μου, να μάθω τι και πώς στο παρελθόν, να το συνδέσω με το παρόν και να ονειρευτώ το μέλλον για μια ανθρώπινη ζωή. 

Μετά από σαράντα χρόνια περίπου, στην καταξίωσή του αυτός στην ωριμότητά μου εγώ, συναντήθηκα πάλι μαζί του και κουβέντιασα ως μαθητής με δάσκαλο ξανά.

Μιλήσαμε για πολλά και σύγχρονα προβλήματα. Δύσκολα μπορούσε να δεχθεί πώς γίνεται, με τόση θησαυρισμένη γνώση πίσω του και εμπειρία, ο άνθρωπος να εξακολουθεί να σφάλλει. Πάντα σοφός και ήρεμος, πλούσιος σε γνώσεις, μνήμη σπουδαία και η ανάκλησή της ταχύτατη. Ένα θέμα, που θαρρώ έθεσε ο ίδιος κάποτε, ήταν αν «άλλαξε ο άνθρωπος και με την εξέλιξη βελτιώθηκε». Είχε τα δικά του επιχειρήματα, σεβαστά από κάθε άποψη. Διαφωνήσαμε, αλλά δεν έχει σημασία. Η κουβέντα ήταν απρόσμενη για μένα, σημαντική και πολύ ενδιαφέρουσα. 

Έτσι, συνεχίσαμε το μάθημά μας από τότε, αλλιώς όμορφο, σχεδόν σαν ίσοι . αλλά πάλι όχι, μόνο σαν ένας σοφός δάσκαλος αυτός που ακούει και εγώ σαν ένας ανήσυχος, πεισματάρης, θαρραλέος μαθητής. Κι είχαμε διαφορά μονάχα δέκα χρόνια, στην ηλικία, μονάχα ένα βήμα πριν… Σε μια στιγμή βαθιάς επικοινωνίας, εκείνος είχε τη μεγαλοσύνη και την αγάπη να μου πει: « συνέχισε να διαβάζεις και να γράφεις, μόνος σου κι ανεπηρέαστος: Γένοιο οίος έσσι μαθών». 

Κι εγώ την Πινδαρική αυτή ρήση την έκανα έκτοτε οδηγό ζωής.

Ένα βράδυ, τρεις μέρες πριν…μιλήσαμε στο τηλέφωνο. Δεν είπαμε πολλά. Μόνο τα τετριμμένα. Κι έτσι δεν πρόλαβα να πω όσα ήθελα για όσα του οφείλω. 

Δάσκαλε μου, χάσαμε το  αντίο, τη μεγάλη ευκαιρία της τελευταίας στιγμής. Αυτό το κενό με σημάδεψε. Με σημαδεύει από τότε. Παρηγορούμαι… πως ίσως να το κατάλαβες πιο πριν πως σου χρωστώ ένα κομμάτι από το συναίσθημα, το πνεύμα μου, τον ίδιο μου τον εαυτό. 

Και δεν ξεχνά ποτέ κανείς ένα κομμάτι από τον εαυτό του.

*Πίνδαρος: Πυθιονίκης 2ος στιχ. 72 

 «Γίνε ο εαυτός σου μαθαίνοντας» μτφρ. Θεοχάρης Δετοράκης

 άλλη μτφρ «Γίνε αυτό που είσαι αφού έμαθες ποιος είσαι»

 Μανόλης Χρονάκης 
Παιδίατρος