Τουρισμός: Οι «γκρίζες ζώνες» στις οδηγίες της Κομισιόν

«Δε θα είναι ένα καλοκαίρι όπως τα προηγούμενα αλλά ελπίζουμε να είναι το τελευταίο που θα ζήσουμε με αυτές τις συνθήκες».

Aυτό επεσήμαναν χθες οι επιτελείς της Ε.Ε. από τις Βρυξέλλες, όπου δόθηκαν οι κατευθυντήριες γραμμές για το πώς θα ανοίξει ο τουρισμός και οι μετακινήσεις εντός της Ε.Ε., δίνοντας το σήμα της επανεκκίνησης και για την Ελλάδα, η οποία μαζί με την Κροατία και την Κύπρο είναι τα τρία κράτη μέλη με τη μεγαλύτερη εξάρτηση του ΑΕΠ τους από τον τουρισμό, σε ποσοστό άνω του 20%.

Στην Ελλάδα τόσο οι ξενοδόχοι όσο και η υπόλοιπη τουριστική αλυσίδα θεωρούν σημαντικό το χθεσινό, πρώτο βήμα για την επανεκκίνηση του κλάδου κάτω από την «ομπρέλα» της Ε.Ε., αν και ο δρόμος εφεξής, από τις …συστάσεις μέχρι τις πράξεις, είναι μακρύς και το σκηνικό ακόμη θολό, με ουκ ολίγα «ανοικτά» ζητήματα ανά χώρα σε σχέση με τα τυχόν τεστ, την «καραντίνα» κ.τ.λ..

Το βάρος πλέον πέφτει σε πέντε βασικά σημεία-παραμέτρους που θα καθορίσουν τη συνέχεια και συγκεκριμένα: στην έναρξη των πτήσεων, τις διακρατικές συμφωνίες, τα πρωτόκολλα λειτουργίας των τουριστικών επιχειρήσεων που αναμένονται πιθανότατα στις αρχές της ερχόμενης εβδομάδας, την στήριξη της εργασίας μαζί με το δίχτυ προστασίας της ανεργίας και τα εργαλεία ρευστότητας.

O υπουργός Τουρισμού κ. Χάρης Θεοχάρης μιλώντας χθες στο BBC World ανέφερε από την πλευρά του, ότι πρόκειται για «ένα σημαντικό βήμα προόδου και εμείς, ως χώρα,  θέσαμε εξ’αρχής το θέμα του τουρισμού ως μέρος της ευρωπαϊκής ατζέντας». 

Διακρατικές συμφωνίες

Οσον αφορά ειδικά τους τουρίστες και τους ταξιδιώτες και την ελεύθερη κυκλοφορία, η Επιτροπή προτείνει- εφόσον η υγειονομική κατάσταση εκ των πραγμάτων δεν δικαιολογεί τη γενική άρση των περιορισμών- μια σταδιακή και συντονισμένη προσέγγιση η οποία ξεκινά με την άρση των περιορισμών μεταξύ περιοχών ή κρατών μελών που βρίσκονται σε επαρκώς παρόμοια επιδημιολογική κατάσταση, προφανώς μέσω διακρατικών συμφωνιών.

Για την Ελλάδα οι πρώτες χώρες με τις οποίες προχωρά σε διακρατικές συμφωνίες είναι η Βουλγαρία, το Ισραήλ, η Κύπρος και η Βουλγαρία, ενώ δε θα πρέπει να αποκλειστούν και άλλες αγορές όπως η Τσεχία, η Νορβηγία, η Δανία.

Η προσέγγιση πρέπει επίσης να είναι ευέλικτη, και να περιλαμβάνει τη δυνατότητα επαναφοράς ορισμένων μέτρων σε περίπτωση που το απαιτεί η επιδημιολογική κατάσταση. Οι αποφάσεις από πλευράς των κρατών μελών θα πρέπει να λαμβάνονται σύμφωνα με τρεις βασικές παραμέτρους:
α) την επιδημιολογική κατάσταση, με έμφαση, ιδίως, στις περιοχές όπου η κατάσταση βελτιώνεται,
β) την ικανότητα εφαρμογής μέτρων περιορισμού της εξάπλωσης καθ' όλη τη διάρκεια μιας μετακίνησης,
γ) οικονομικές και κοινωνικές παραμέτρους, με αρχική προτεραιότητα στις διασυνοριακές μετακινήσεις σε βασικούς τομείς δραστηριότητας και συμπεριλαμβανομένων των μετακινήσεων για προσωπικούς λόγους.

Στο σημείο αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία η αρχή της μη διακριτικής μεταχείρισης: όταν ένα κράτος μέλος αποφασίσει να επιτρέψει την πραγματοποίηση μετακινήσεων στο έδαφός του, θα πρέπει να το πράττει επιτρέποντας τα ταξίδια από όλες τις περιοχές ή τις χώρες της ΕΕ με παρόμοιες επιδημιολογικές συνθήκες.

Σταδιακή αποκατάσταση στις μεταφορές

Οι κατευθυντήριες γραμμές περιέχουν γενικές αρχές για την ασφαλή και σταδιακή αποκατάσταση των αεροπορικών, σιδηροδρομικών, οδικών και πλωτών μεταφορών επιβατών, με έμφαση στα μέτρα ατομικής προστασίας των εργαζομένων (σ.σ. που έχουν ήδη ληφθεί από επιχειρήσεις και οργανισούς) αλλά και συστάσεις, όπως η ανάγκη να περιοριστεί η επαφή μεταξύ επιβατών και των εργαζομένων στις μεταφορές, καθώς και μεταξύ των ίδιων των επιβατών, μειώνοντας, όπου είναι εφικτό, την πυκνότητα των επιβατών.

Ενδεικτικά, οι επιβάτες θα πρέπει να φορούν μάσκες σε όλους τους κόμβους (π.χ. αεροδρόμια) και τα μέσα που χρησιμοποιούνται για μαζικές μεταφορές, θα πρέπει να γίνονται συνεχείς απολυμάνσεις, να υπάρχουν σχέδια και πρωτόκολλα για τυχόν κρούσματα, να δίνεται προτεραιότητα στις ηλεκτρονικές πωλήσεις εισιτηρίων και κρατήσεις θέσεων ώστε να αποφεύγεται ο συγχρωτισμός, να περιορίζεται η πώληση ποτών και τροφίμων εντός των μέσων (π.χ. στα αεροπλάνα) κ.α..

Οι φυσικές αποστάσεις πρέπει να διασφαλίζονται κατά τους ελέγχους ασφαλείας και την παράδοση και παραλαβή αποσκευών, ενώ θα πρέπει να προβλεφθούν διάδρομοι για να διαχωρίζουν την ροή των επιβατών στα λιμάνια, τα αεροδρόμια, τους σιδηροδρομικούς σταθμούς, τους σταθμούς λεωφορείων, τις αποβάθρες πλοίων και τους σταθμούς δημοσίων αστικών μέσων μεταφοράς.

«Επιπρόσθετα με τα άλλα μέτρα που στοχεύουν στο να μειώσουν τον κίνδυνο της επέκτασης του ιού, μπορεί να γίνεται ανίχνευση επαφών και να προειδοποιούνται οι χρήστες, για παράδειγμα, με εφαρμογές (apps) σε κινητά, ωστόσο αυτή θα πρέπει να γίνεται σε εθελοντική βάση από τους επιβάτες, για τον εντοπισμό πιθανής λοίμωξης και τη μείωση του κινδύνου περαιτέρω μετάδοσης, από την στιγμή που εξακολουθούν να υπάρχουν κίνδυνοι μετάδοσης. Η πρόσβαση από τους πολίτες σε μεταφορικές υπηρεσίες δεν θα πρέπει να συναρτώνται με την υποχρέωση για χρήση εφαρμογών ανίχνευσης επαφών», επισημαίνει η Κομισιόν στις κατευθυντήριες γραμμές για τις μεταφορές.

Eιδικά για τα αεροπλάνα, σύμφωνα με την Κομισιόν δεν χρειάζεται να υπάρχουν κενές θέσεις στα αεροπλάνα (σ.σ. ένα ακανθώδες ζήτημα για τις αεροπορικές σε σχέση με την εξασφάλιση της απαιτούμενης πληρότητας στις πτήσεις ώστε να καθίστανται αυτές αποδοτικές), αλλά θα είναι υποχρεωτική η χρήση της μάσκας, ενώ αναμένονται και η εξειδίκευση για τα μέτρα στα αεροπορικά ταξίδια σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης Νοσημάτων και Ελέγχου (ECDC) και την αρμόδια Αρχή για την Ασφάλεια της Αεροπορίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EASA).

Σημειωτέον ότι ο κλάδος των αερομεταφορών είναι από αυτούς που έχουν πληγεί περισσότερο παγκοσμίως λόγω του κορωνοϊού με τη Διεθνή Ένωση Αερομεταφορών (ΙΑΤΑ) να κάνει λόγο για απώλειες στα έσοδα των αεροπορικών κατά 314 δισ. δολάρια φέτος λόγω της μείωσης της ταξιδιωτικής κίνησης ή αλλιώς μείωση κατά 55% των εσόδων από την μείωση της επιβατικής κίνησης.

Ζοφερές είναι οι προβλέψεις και για τη χώρα μας με πρόβλεψη από την ΙΑΤΑ για μείωση 52% της επιβατικής κίνησης ή κατά 26 εκατ. ταξιδιώτες, που θα έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια 3,8 δισ. δολαρίων σε έσοδα, και θα θέσει σε κίνδυνο 233.200 θέσεις εργασίας και 10,1 δισ. δολάρια συμβολής στην ελληνική οικονομία.

Οι εφαρμογές (apps) για ιχνηλάτηση

Τα κράτη μέλη συμφώνησαν σχετικά με κατευθυντήριες για τη διασφάλιση της διασυνοριακής διαλειτουργικότητας μεταξύ εφαρμογών ιχνηλάτησης (apps), έτσι ώστε οι πολίτες να μπορούν να ενημερώνονται για πιθανή λοίμωξη με κορωνοϊό και όταν ταξιδεύουν στην ΕΕ.

Οι εν λόγω εφαρμογές ιχνηλάτησης πρέπει να είναι οικειοθελείς, διαφανείς, προσωρινές, κυβερνοασφαλείς, να χρησιμοποιούν ανωνυμοποιημένα δεδομένα, να βασίζονται στην τεχνολογία Bluetooth και να είναι διαλειτουργικές σε διασυνοριακό επίπεδο, καθώς και σε όλα τα λειτουργικά συστήματα.

Η διαλειτουργικότητα έχει ζωτική σημασία: Οι πολίτες της ΕΕ πρέπει να μπορούν να λαμβάνουν ειδοποιήσεις σχετικά με ενδεχόμενη λοίμωξη, με ασφαλή και προστατευμένο τρόπο, οπουδήποτε και αν βρίσκονται στην ΕΕ, και ανεξάρτητα από την εφαρμογή που χρησιμοποιούν.

Οι ακυρώσεις και τα vouchers

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και οι αποφάσεις για τα vouchers, που έχουν περάσει με νομοθετική ρύθμιση και στη χώρα μας, ωστόσο υπάρχουν αντιδράσεις από τις καταναλωτικές οργανώσεις με την έννοια ότι δεν διασφαλίζονται πλήρως τα δικαιώματα των καταναλωτών που θα πρέπει να έχουν εξαρχής το δικαίωμα της επιστροφής των χρημάτων τους στην περίπτωση ακύρωσης λόγω κορωνοϊού.

Σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ, οι ταξιδιώτες έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν μεταξύ κουπονιών ή επιστροφής χρημάτων για εισιτήρια (αεροπορικά, τρένου, λεωφορείου και πλοίου) ή οργανωμένα ταξίδια που ακυρώθηκαν. Η σύσταση της Επιτροπής επιβεβαιώνει το δικαίωμα αυτό, ωστόσο αποσκοπεί στο να διασφαλίσει ότι τα κουπόνια θα καταστούν μια βιώσιμη και πιο ελκυστική εναλλακτική επιλογή αντί της επιστροφής χρημάτων για ταξίδια που ακυρώθηκαν λόγω της πανδημίας, κάτι που έχει επίσης προκαλέσει σημαντική οικονομική πίεση για τους ταξιδιωτικούς πράκτορες.

Τα εν λόγω κουπόνια οικειοθελούς αποδοχής θα πρέπει να προστατεύονται από την αφερεγγυότητα του εκδότη, να ισχύουν τουλάχιστον για 12 μήνες και να μπορούν να εξαργυρωθούν κατ' ανώτατο όριο μετά από ένα έτος εφόσον δεν χρησιμοποιηθούν. Θα πρέπει επίσης να παρέχουν στους επιβάτες επαρκή ευελιξία και να τους επιτρέπουν να ταξιδεύουν στην ίδια γραμμή με τις ίδιες συνθήκες υπηρεσιών, καθώς και να επιτρέπουν στους ταξιδιώτες να κλείνουν συμφωνία οργανωμένου ταξιδιού με τον ίδιο τύπο υπηρεσιών ή ισοδύναμης ποιότητας. Θα πρέπει επίσης να μπορούν να μεταβιβαστούν σε άλλον ταξιδιώτη. 

Η σημασία του τουρισμού για την Ευρώπη

Με βάση τα επίσημα στοιχεία, τα ταξίδια, οι μεταφορές, η παροχή καταλυμάτων, η εστίαση, η διασκέδαση και ο πολιτισμός συνεισφέρουν σχεδόν στο 10% του ΑΕΠ της ΕΕ και αποτελούν βασική πηγή απασχόλησης και εισοδήματος σε πολλές ευρωπαϊκές περιφέρειες. Συνολικά 267 εκατ. Ευρωπαίοι (το 62 % του πληθυσμού) πραγματοποιούν τουλάχιστον ένα ιδιωτικό ταξίδι αναψυχής ετησίως και το 78 % των Ευρωπαίων περνά τις διακοπές του στη χώρα καταγωγής του ή σε άλλη χώρα της ΕΕ. Στον κλάδο απασχολούνται 2,4 εκατ. επιχειρήσεις, εκ των οποίων πάνω από το 90% είναι μικρομεσαίες.

Το τουριστικό οικοσύστημα βρίσκεται επίσης ανάμεσα σε εκείνα που επηρεάστηκαν περισσότερο από τους αυστηρούς περιορισμούς στις μετακινήσεις και τα ταξίδια που επιβλήθηκαν μετά την έξαρση του κορονοϊού. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (UNWTO) προβλέπει μείωση των διεθνών αφίξεων κατά 60 % έως 80 %, η οποία αντιστοιχεί σε ζημίες μεταξύ 840 και 1,1 δισ. ευρώ από έσοδα από εξαγωγές παγκοσμίως. Στην Ευρώπη, το καλοκαίρι είναι μια κρίσιμη εποχή για τον τουρισμό: κατά τη διάρκεια μιας μέσης θερινής σαιζόν (Ιούνιος-Αύγουστος), οι κάτοικοι της ΕΕ πραγματοποιούν 385 εκατ. ταξίδια τουριστικής φύσης και δαπανούν 190 δισ. ευρώ. 

Οσον αφορά τις χώρες με τη μεγαλύτερη εξάρτηση στο ΑΕΠ τους από τον τουρισμό είναι, με βάση τα στοιχεία της Ε.Ε. οι εξής: Κροατία (25%), Κύπρος (22%), Ελλάδα (21%), Πορτογαλία (19%), Αυστρία, Εσθονία, Ισπανία (15%), Ιταλία (13%), Σλοβενία, Βουλγαρία (12%), Μάλτα (11%), Γαλλία (10%), Γερμανία (9%).