Τα Χριστούγεννα και γενικότερα η εορταστική περίοδος είναι άμεσα συνδεδεμένα με τη χαρά, την οικογενειακή ζεστασιά, τα ψώνια και βέβαια τις προσδοκίες για δώρα. Εκεί δηλαδή που χτυπά η «καρδιά» του παγκόσμιου εμπορίου, με την υπερπληθώρα της προσφοράς και τις διαφημίσεις να παρασύρουν ολοένα και περισσότερους να ξοδέψουν αρκετά μεγάλα ποσά για την αγορά εντυπωσιακών δώρων.
Πρόσφατα, το Ινστιτούτο Bruegel, αλλά και ο Economist περιέγραψαν τα λεγόμενα μικροοικονομικά των Χριστουγέννων, επικαλούμενοι ένα άρθρο του οικονομολόγου Joel Waldfogel από το περιοδικό «American Economic Review». Σε αυτό το άρθρο, ο Waldfogel ανέλυε το κόστος των χριστουγεννιάτικων δώρων και ανακάλυψε πως περίπου το 10% των δαπανών για δώρα αποτελούν «νεκρή δαπάνη» (deadweight loss).
Σύμφωνα με τον ίδιο, δαπανούνται χωρίς αντίκρισμα.
Το σκεπτικό του Waldfogel ήταν σχετικά απλό, καθώς ο Αμερικανός οικονομολόγος έκανε μία σύγκριση μεταξύ της δαπάνης που κάνει ο αγοραστής των δώρων, και του ποσού που θα έδινε ο αποδέκτης του δώρου για να το αγοράσει ο ίδιος, αν δεν το είχε. Δηλαδή, όταν αγοράζουμε ένα δώρο αξίας 100 ευρώ, κατά μέσο όρο ο αποδέκτης του δώρου θα πλήρωνε 90 ευρώ για να το αγοράσει ο ίδιος.
Ο λόγος για αυτήν την ασυμμετρία, είναι πως όταν αγοράζουμε ένα δώρο, προσπαθούμε να μαντέψουμε τι θέλει αυτός που θα το λάβει, συνήθως όμως μαντεύουμε λάθος.
Η έρευνα
Υποστηρίζοντας τη θέση του, ο Waldfogel διεξήγαγε και έρευνα μεταξύ φοιτητών στο Πανεπιστήμιο του Yale και εκτίμησε ότι η προσφορά δώρων κατέστρεφε έως και το 1/3 της αξίας τους. Ο ίδιος συγκέντρωσε 86 προπτυχιακούς φοιτητές και τους ρώτησε αν τους άρεσαν τα χριστουγεννιάτικα δώρα τους. Αλλά ένα απλό «ναι» ή «όχι» δεν θα του έλεγε τίποτα. Τους ρώτησε: «Πόσα θα είχατε πληρώσει για τα αντικείμενα που σας είχαν δώσει;». Και τι βρήκε; Λοιπόν, τα πραγματικά δώρα κόστισαν συνολικά 438,20 δολάρια. Αλλά οι μαθητές ήταν πρόθυμοι να πληρώσουν μόνο 313,40 δολάρια για αυτά τα δώρα. Επανέλαβε τη μελέτη μερικούς μήνες αργότερα. Και τα αποτελέσματα ήταν τα ίδια. Επομένως, κατ’ αρχήν, το να χαρίζεις κάτι καταστρέφει αυτόματα την αξία του κατά 10-30%.
Αντίστοιχη έρευνα πραγματοποιήθηκε και στην Ινδία το 2017. Ο Parag Waknis, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ambedkar του Δελχί και οι συνεργάτες του έκαναν έρευνα σε φοιτητές που πήγαιναν κολέγιο στη Μαχαράστρα σχετικά με τα δώρα. Διαπίστωσαν ότι υπήρχε μέση «νεκρή δαπάνη» περίπου 15%.
Ο λόγος για αυτό σύμφωνα με αναλυτές παραμένει το ίδιο απλός: υπάρχει ασυμμετρία πληροφοριών, διότι κανείς δεν σε ξέρει καλύτερα από…εσένα. Επομένως, δεν έχει σημασία πόσο σκληρά προσπαθεί ο δωρητής. Ή πόσο καλά επιλέγει. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να ξεφύγει.
Η… συναισθηματική αξία υπερτερεί
Ο Economist αναφέρει πως ο Waldfogel δεν είναι κακός. Ούτε σου ζητάει να γίνεις ένας Σκρουτζ. Απλώς πιστεύει ότι τα μετρητά και οι δωροκάρτες είναι καλύτερες εναλλακτικές. Τουλάχιστον έτσι, οι άνθρωποι μπορούν να επιλέξουν ακριβώς αυτό που θέλουν.
Ταυτόχρονα, οι οικονομολόγοι συνηθίζουν να αδιαφορούν για τη συναισθηματική αξία των συναλλαγών. Ειδικά αυτές τις ημέρες, όμως, η συναισθηματική αξία είναι ίσως και η πιο σημαντική παράμετρος των δώρων. Γιατί μόνο και η σκέψη μετρά. Μπορεί, λοιπόν, φίλοι και συγγενείς να μην αξιολογούν τόσο ακριβά τα δώρα που παίρνουν, αλλά το συναισθηματικό κομμάτι των συναλλαγών, μπορεί ξεπερνά εκείνο το χαμένο «10%» του Waldfogel.
Φωτογραφία via Rawpixel.com
