Πώς οι τουρίστες "απογειώνουν" την αγορά τροφίμων

Σκληρή μάχη και φέτος για το συνάλλαγμα των τουριστών στην Ελλάδα, μιας και η ένεση ρευστότητας κάθε χρόνο στο τζίρο του οργανωμένου λιανεμπορίου ξεπερνά το 1 δισ. ευρώ, γεγονός που έχει ανοίξει την «όρεξη» στους μεγάλους παίκτες, οι οποίοι έχουν βάλει στο επίκεντρο της αναπτυξιακής τους πολιτικής τόσο την Περιφέρεια, όσο και τα νησιά της χώρας μας.

Όπως αναφέρει η τελευταία ετήσια έρευνα της NielsenIQ για το οργανωμένο λιανεμπόριο, το 2023 τα σούπερ μάρκετ συνέχισαν τη διψήφια ανάπτυξή τους, με Αθήνα και Θεσσαλονίκη να συγκεντρώνουν τον κύριο όγκο και τζίρο της κατανάλωσης, άνω του 50%. Ενώ ακολουθεί φυσικά και η Περιφέρεια με την πιο έντονη ανάπτυξη στις νησιωτικές περιοχές,

Να σημειωθεί πως το 2023 ο συνολικός τζίρος της αγοράς αυξήθηκε κατά 9,3%, αλλά το αντίστοιχο ποσοστό για την Κρήτη και τα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου διαμορφώθηκε στο 12,9% και 14% αντίστοιχα.

Η NielsenIQΕ αναφέρει στην έρευνά της και τα νησιά Ιονίου και Αιγαίου, για τα οποία τονίζει πως συνεισέφεραν στις συνολικές πωλήσεις του λιανεμπορίου τροφίμων κατά 8,4%, ποσοστό που είναι ο μέσος όρος για το σύνολο των διαφορετικών μηνών της περασμένης χρονιάς.

Ωστόσο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όπως είναι και αναμενόμενο, η σημαντικότητα των νησιών αυξήθηκε φτάνοντας ακόμη και στο ποσοστό του 11,2% κατά το διάστημα μεταξύ 17/7-12/8.

Η έρευνα της Circana

Η σύνοψη των στοιχείων για τα σούπερ μάρκετ αποκαλύπτει σημαντικές τάσεις για την αγορά ταχυκίνητων καταναλωτικών αγαθών (FMCG) στην Ελλάδα για την περίοδο μέχρι τον Ιούνιο 2024, και βρίσκεται σε μικρή απόκλιση από τα στοιχεία της NielsenIQΕ που θα αναφέρουμε στη συνέχεια.

Τα κύρια σημεία της έρευνας της Circana περιλαμβάνουν:

1. Αύξηση Πωλήσεων: Οι συνολικές πωλήσεις FMCG αυξήθηκαν κατά 3,1% σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά, κυρίως λόγω προϊόντων με σταθερό barcode (FB) και προϊόντων κατά βάρος (RW). Τα τρόφιμα παραμένουν ο κύριος παράγοντας αυτής της ανάπτυξης.

2. Τάσεις Τιμών: Τόσο οι αξιακές όσο και οι μονάδες πωλήσεων δείχνουν σταθερή αύξηση στην τιμή ανά μονάδα, με σημαντική αύξηση τιμών το 2023 (+9,3%) σε σύγκριση με το 2022. Ωστόσο, το 2024 η αύξηση των τιμών επιβραδύνθηκε στο +3,0% μέχρι στιγμής.

3. Απόδοση Κατηγοριών: Τα μη αλκοολούχα ποτά και το αλκοόλ σημείωσαν τη μεγαλύτερη αύξηση πωλήσεων στις κατηγορίες τροφίμων, ενώ οι μη τροφικές κατηγορίες όπως τα προϊόντα προσωπικής φροντίδας και τα οικιακά είδη συνέβαλαν επίσης θετικά.

4. Πωλήσεις Μονάδων: Οι πωλήσεις μονάδων βελτιώθηκαν σε όλες τις βασικές κατηγορίες, με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη στα τρόφιμα και τα αλκοολούχα ποτά, υποδεικνύοντας σταθερή καταναλωτική ζήτηση παρά τις αυξήσεις τιμών.

Συνολικά, η αγορά σούπερ μάρκετ στην Ελλάδα παραμένει ανθεκτική με μέτρια ανάπτυξη τόσο σε αξία όσο και σε μονάδες πωλήσεων, αντικατοπτρίζοντας ένα σταθερό αλλά προσεκτικό καταναλωτικό περιβάλλον.

Η έρευνα της NielsenIQ

Στον αντίποδα, αυξημένος κατά 3,4% είναι ο τζίρος του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων το πρώτο εξάμηνο του 2024, σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή χρονική περίοδο, όπως προκύπτει από την τελευταία έρευνα της NielsenIQ (στοιχεία από την αρχή του έτους έως 30 Ιουνίου 2024).

Παράλληλα, τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας κερδίζουν έδαφος στο καλάθι των καταναλωτών.

Αξίζει να σημειωθεί πως τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία, έχοντας αυξήσει τα επίπεδα των πωλήσεών τους σε αξία κατά 4,7% και φτάνοντας, για το πρώτο εξάμηνο του 2024, σε ένα μερίδιο αγοράς της τάξης του 25%.

Συγκεκριμένα, στο σύνολό τους παρουσίασαν αξιοσημείωτη μείωση της μέσης τιμής τους κατά -2,0%, με τους πωλούμενους όγκους αυτών να αυξάνονται κατά 6,7%.

Μειώνονται οι τιμές στα ράφια

Οι τιμές των προϊόντων στα σουπερ μάρκετ τον Ιούλιο 2024 καταγράφονται μειωμένες κατά μέσο όρο -1,56% σε σχέση με τον Ιούλιο 2023 σύμφωνα με το ΙΕΛΚΑ.

Ειδικότερα, στο πλαίσιο στοχευμένης έρευνας του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών αποκλειστικά στο κανάλι των μεγάλων αλυσίδων σουπερμάρκετ σχετικά με τις πληθωριστικές τάσεις στο οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων, εξετάστηκε η πορεία των τιμών ανάμεσα στον Ιούλιο 2024 και τον Ιούλιο 2023.

Από την έρευνα προέκυψαν τα ακόλουθα συμπεράσματα:

1. Η καθαρή μείωση του δείκτη εξέλιξης τιμών αλυσίδων σουπερμάρκετ τον Ιούλιο 2024 δείχνει ότι ο πληθωρισμός στις αλυσίδες σουπερμάρκετ είναι αρνητικός της τάξης του -1,56% (έναντι -1,92% τον Ιούνιο. -1,25% τον Μάιο, +1,10% τον Απρίλιο, +0,28% τον Μάρτιο, +2,70% τον Φεβρουάριο και +3,00% τον Ιανουάριο 2024).
Η μεταβολή του Ιουνίου οφείλεται κυρίως στη συνεχιζόμενη αποκλιμάκωση των τιμών και εν μέρει στην επίδραση της εποχικότητας λόγω καλοκαιριού.

2. Μεγαλύτερες μειώσεις τιμών καταγράφονται στις κατηγορίες:
• Φρέσκα φρούτα και λαχανικά: -7,34%
• Απορρυπαντικά και είδη καθαρισμού: -6,77%
• Χαρτικά, καλλυντικά και είδη προσωπικής υγιεινής: -6,32%
• Τροφές και είδη για κατοικίδια: -5,19%
• Βρεφικές και παιδικές τροφές: -3,72%

Τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά έχουν ευνοηθεί από τις συγκριτικά καλύτερες καιρικές συνθήκες σε σχέση με το 2023. Στα υπόλοιπα είδη, οι μειώσεις που καταγράφονται είναι αποτέλεσμα τόσο της ομαλοποίησης της αγοράς μετά την πανδημία και της μείωσης στις τιμές παραγωγού σε ορισμένα προϊόντα.

3. Μεγαλύτερες αυξήσεις καταγράφονται στις κατηγορίες:
• Φρέσκα ψάρια και θαλασσινά: +5,90%
• Ορεκτικά, αλίπαστα και άλλα σερβιριζομενα είδη: +5,11%
• Τρόφιμα παντοπωλείου: +3,65%
• Οινοπνευματώδη ποτά: +3,21%
• Μπισκότα, σοκολάτες, ζαχαρώδη: +3,01%

Τα περισσότερα από αυτά τα είδη επηρεάζονται από την εποχική ζήτηση λόγω καλοκαιριού (π.χ. ψάρια, αναψυκτικά, αλκοολούχα) και τις διεθνείς τιμές πρώτων υλών, τις τιμές της ζάχαρης και του κακάο και από άλλα κόστη παραγωγής.

Από τις 23 κατηγορίες που εξετάζονται οι 13 κατέγραψαν μείωση και οι 10 αύξηση.

4. Οι λόγοι στους οποίους αποδίδεται η τάση συγκράτησης των τιμών προϊόντων στα σουπερμάρκετ:

• Καλύτερες συγκριτικά με το 2023 καιρικές συνθήκες το 2024 και εποχικότητα. Οι περσινές βροχές είχαν αυξήσει σημαντικά το κόστος στα φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Οι καλύτερες φετινές καιρικές συνθήκες έχουν μειώσει τις τιμές στα φρέσκα φρούτα και λαχανικά άνω του 10%. Παράλληλα η εποχικότητα στα προϊόντα της κατηγορίας επηρεάζει περισσότερο την πορεία του συνολικού δείκτη.

• Σταδιακή αποκλιμάκωση πληθωρισμού. Οι τιμές παρουσιάζουν σταθεροποίηση τους τελευταίους μήνες στα μεγάλα καταστήματα τροφίμων λόγω των μεγάλων όγκων προϊόντων που διακινούν, των οικονομιών κλίμακας, της οργανωσιακής/τεχνολογικής ετοιμότητας τους και της γκάμας των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας.

• Κυβερνητικές θεσμικές παρεμβάσεις. Οι αλυσίδες σουπερμάρκετ λειτουργούν σε αυστηρό θεσμικό πλαίσιο (π.χ. Απαγόρευση προωθητικών ενεργειών σε περίπτωση ανατιμήσεων 6969/2024).

• Προσφορές και εκπτώσεις. Οι προσφορές και οι εκπτώσεις στο κανάλι του οργανωμένου λιανεμπορίου είναι περισσότερες σε αριθμό, σε ένταση και σε ποσοστιαία έκπτωση, κάτι που επηρεάζει τις τελικές τιμές των προϊόντων.

• Η πορεία των τιμών των πρώτων υλών τους προηγούμενους μήνες στις διεθνείς αγορές και η ομαλοποίηση της αγοράς. Οι διεθνείς δείκτες πρώτων υλών τροφίμων (π.χ. FAO Food Price Index) καταγράφουν μείωση τους πρώτους μήνες του 2024 στις περισσότερες περιπτώσεις. Σε περιπτώσεις όπως ο καφές και το κακάο όμως, η επίδραση είναι αντίστροφη.

• Υψηλή κυκλοφοριακή ταχύτητα αποθεμάτων. Η συγκράτηση στις τιμές εμφανίζεται πολύ πιο γρήγορα στα μεγάλα σημεία πώλησης λόγω μεγαλύτερης κυκλοφοριακής ταχύτητας αποθεμάτων. Δηλαδή διακινούν πιο γρήγορα το απόθεμα τους και προβαίνουν πιο σύντομα σε νέες αγορές για αναπλήρωση των αποθεμάτων.

• Επίδραση προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας. Τα μερίδια πωλήσεων προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας είναι μεγαλύτερα στις μεγάλες αλυσίδες σουπερμάρκετ λόγω μεγαλύτερου εύρους κωδικολογίου, ενώ την τελευταία διετία καταγράφουν αύξηση.

Tα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ

Η πορεία του τζίρου στο πεντάμηνο του 2024 σε επιμέρους κατηγορίες (σύγκριση με πεντάμηνο 2023) με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ.

• Συσκευασμένα τρόφιμα: +0,7%
• Σνακ: +3,3%
• Γαλακτοκομικά: +2%
• Κατεψυγμένα τρόφιμα: +4,3%
• Μαγειρικά συμπληρώματα: +3,4%
• Μη αλκοολούχα: +7,3%
• Αλκοολούχα: +7,2%
• Προϊόντα ατομικής περιποίησης: +4,6%
• Προϊόντα ατομικής υγιεινής: -4,2%
• Απορρυπαντικά: +2,7%
• Λοιπά προϊόντα φροντίδας σπιτιού: -1,4%

Πωλούμενα τεμάχια βασικών αγαθών σε επιμέρους κατηγορίες (σύγκριση πενταμήνου 2024 με πεντάμηνο 2023)

1. Συσκευασμένα τρόφιμα: +0,6%
2. Σνακ: -0,2%
3. Γαλακτοκομικά: +5,9%
4. Κατεψυγμένα τρόφιμα: +4%
5. Μαγειρικά συμπληρώματα: +0,1%
6. Μη αλκοολούχα: +4,9%
7. Αλκοολούχα: +9,1%
8. Προϊόντα ατομικής περιποίησης: +3,6%
9. Προϊόντα ατομικής υγιεινής: +1,4%
10. Απορρυπαντικά: +3,4%
11. Λοιπά προϊόντα φροντίδας σπιτιού: +0,9%

Πετάνε οι εισπράξεις.... αλλά μειώνονται οι δαπάνες των τουριστών

Παράλληλα, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το ταξιδιωτικό ισοζύγιο τον Μάιο εμφάνισε πλεόνασμα 1,649 δισ. ευρώ, έναντι πλεονάσματος 1,605 δισ. ευρώ τον αντίστοιχο μήνα του 2023.

Ειδικότερα, αύξηση κατά 6,8% κατέγραψαν τον Μάιο του 2024 οι ταξιδιωτικές εισπράξεις, οι οποίες διαμορφώθηκαν στα 1,934.8 δισ. ευρώ, έναντι 1,811.3 δισ. ευρώ τον αντίστοιχο μήνα του 2023, ενώ αύξηση κατά 38,5% παρατηρήθηκε και στις ταξιδιωτικές πληρωμές (Μάιος 2024: 285,8 εκατ. ευρώ, Μάιος 2023: 206,3 εκατ. ευρώ).Η αύξηση των ταξιδιωτικών εισπράξεων οφείλεται στην άνοδο της εισερχόμενης ταξιδιωτικής κίνησης κατά 21,3%, καθώς η μέση δαπάνη ανά ταξίδι μειώθηκε κατά 12,2%.

Οι καθαρές εισπράξεις από την παροχή ταξιδιωτικών υπηρεσιών αντιστάθμισαν κατά 47,8% το έλλειμμα του ισοζυγίου αγαθών και συνέβαλαν κατά 87,3% στο σύνολο των καθαρών εισπράξεων από υπηρεσίες.

Από τα στοιχεία φαίνεται έως αυτή τη στιγμή, πως ναι μεν πάμε για ένα νέο ρεκόρ στο τουρισμό σε έσοδα και αριθμό τουριστών, όμως οι τελευταίοι φαίνεται πώς δεν ξοδεύουν περισσότερα ή ίδια χρήματα με τα προηγούμενα χρόνια.

Αντίθετα, προτιμούν, όπως αναφέρουν και επαγγελματίες και ειδικοί του τουρισμού να ξοδεύουν χρήματα σε αγορές κυρίως σε σούπερ μάρκετ παρά να επενδύσουν στη τοπική οικονομία του μέρους που επισκέπτονται.

Ο τουρισμός του σούπερ μάρκετ

Ο «τουρισμός του σούπερ μάρκετ» είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται όλο και πιο έντονα στις τουριστικές περιοχές της Ελλάδας, προκαλώντας ανησυχία στους επιχειρηματίες και τους ειδικούς του τουρισμού.

Πρόκειται για τουρίστες που επιλέγουν να περάσουν τις διακοπές τους στη χώρα μας, αλλά περιορίζουν σημαντικά τις δαπάνες τους, επικεντρώνοντας τις αγορές τους κυρίως σε βασικά τρόφιμα από τα τοπικά σούπερ μάρκετ.

Αντί να επισκέπτονται εστιατόρια, ταβέρνες ή να απολαμβάνουν τοπικές υπηρεσίες όπως εκδρομές, δραστηριότητες και πολιτιστικές εμπειρίες, αρκετοί τουρίστες προτιμούν να μαγειρεύουν μόνοι τους στα καταλύματά τους, περιορίζοντας την κατανάλωσή τους σε χαμηλού κόστους προϊόντα.

Το φαινόμενο αυτό, αν και δικαιολογείται από την οικονομική πίεση που πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν διεθνώς, δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στους τοπικούς επιχειρηματίες, που βλέπουν τα έσοδά τους να μειώνονται.

Η μειωμένη κατανάλωση από τους τουρίστες στην Ελλάδα, που επικεντρώνεται κυρίως σε αγορές από τοπικά σούπερ μάρκετ αντί για εστιατόρια και τοπικές υπηρεσίες, έχει γίνει αντικείμενο ανησυχίας για το τουριστικό κλάδο.

Παρά την αύξηση των τουριστικών αφίξεων το 2024, οι δαπάνες ανά τουρίστα έχουν μειωθεί. Ενδεικτικά, η μέση δαπάνη ανά ταξίδι μειώθηκε κατά 3,6% το πρώτο πεντάμηνο του 2024, ενώ τον Μάιο η πτώση έφτασε στο 12,2%.

Η τάση αυτή συνδέεται με τις αυξημένες τιμές στη διαμονή και την εστίαση, γεγονός που οδηγεί τους τουρίστες σε πιο περιορισμένες δαπάνες.

Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι αυτός ο τύπος τουρισμού δεν συμβάλλει ουσιαστικά στην οικονομική ανάπτυξη των προορισμών, καθώς η τοπική οικονομία δεν επωφελείται επαρκώς από τις αφίξεις των επισκεπτών.

Οι τουριστικοί προορισμοί μπορεί να γεμίζουν με κόσμο, αλλά η πραγματική οικονομική απόδοση για τις τοπικές επιχειρήσεις παραμένει περιορισμένη.

Αυτό, με τη σειρά του, επιφέρει δυσκολίες στη βιωσιμότητα των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, που στηρίζονται στις δαπάνες των τουριστών για να επιβιώσουν.

Αντί να εστιάζουν σε έναν τουρισμό χαμηλού κόστους, που προσελκύει ταξιδιώτες με περιορισμένη οικονομική συνεισφορά, οι ειδικοί τονίζουν την ανάγκη για στρατηγικές που θα ενισχύσουν την ποιότητα του τουριστικού προϊόντος.

Η προσέλκυση επισκεπτών με μεγαλύτερη οικονομική δυνατότητα και η ανάδειξη μοναδικών εμπειριών που συνδέονται με την τοπική κουλτούρα και γαστρονομία είναι μερικές από τις προτεινόμενες λύσεις.

Το φαινόμενο του "τουρισμού του σούπερ μάρκετ" θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα πολλών επιχειρήσεων και αναδεικνύει την ανάγκη για πιο στοχευμένες πολιτικές στον τουριστικό τομέα, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι αφίξεις μεταφράζονται σε ουσιαστική οικονομική ανάπτυξη και όφελος για τις τοπικές κοινωνίες.