Ουκρανία: Τι σημαίνει η διακοπή των εισαγωγών ρωσικού άνθρακα για την ΕΕ

Θέλοντας να τιμωρήσουν τη Ρωσία για τα εγκλήματα πολέμου που, όπως όλα δείχνουν, έχουν διαπράξει οι στρατιώτες της στην Ουκρανία, οι ηγέτες της ΕΕ αποφάσισαν την Πέμπτη να απαγορεύσουν τις εισαγωγές ρωσικού γαιάνθρακα – δηλαδή της πηγής ενέργειας που είναι ευκολότερο να αντικατασταθεί.

Η απόφαση, που αναμενόταν ήδη από την Τετάρτη, όμως καθυστέρησε εξαιτίας των παρατεταμένων διαπραγματεύσεων των ηγετών της ΕΕ, συμπεριλήφθηκε στο πιο πρόσφατο πακέτο κυρώσεων που ανακοίνωσε το μπλοκ και αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή εντός τεσσάρων μηνών. Η αρχική πρόταση έθετε στενότερο χρονικό περιθώριο, στους τρεις μήνες.

Η σχετική βραδύτητα στη λήψη της απόφασης, αναφέρουν οι Times της Νέας Υόρκης, αντανακλά τις προκλήσεις στην εύρεση κοινών σημείων ανάμεσα στα 27 κράτη-μέλη σε ό,τι αφορά τις κυρώσεις, δεδομένου και ότι ορισμένα εξ αυτών εξαρτώνται περισσότερο από τη Ρωσία για την κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών σε σχέση με άλλα. Οι κυρώσεις εγκρίνονται από το σύνολο των κρατών-μελών.

Δίκοπο μαχαίρι

Η αμερικανική εφημερίδα αναφέρει ότι έχουν εκφραστεί ανησυχίες ότι η διακοπή όλων των προμηθειών γαιάνθρακα θα έπληττε περισσότερο την ΕΕ παρά τη Ρωσία. Αν και η ΕΕ εξαρτάται από τον ρωσικό άνθρακα, η Ένωση μπορεί να τον αντικαταστήσει ευκολότερα αυξάνοντας τις εισαγωγές από άλλα κράτη, σε σχέση με το φυσικό αέριο ή το πετρέλαιο. Όμως η απαγόρευση των εισαγωγών γαιάνθρακα από τη Ρωσία θα μπορούσε και πάλι να εκτινάξει περαιτέρω τις τιμές της ενέργειας εντός της ΕΕ, δεδομένου του ότι ήδη υπάρχουν ελλείψεις σύμφωνα με τη Rystand Energy, μια συμβουλευτική εταιρεία. Ο Κάρλος Τορές Ντίαζ, αντιπρόεδρος της εταιρείας, αποκάλεσε τις κυρώσεις «δίκοπο μαχαίρι».

Οι ρωσικές εισαγωγές αντιπροσωπεύαν το 47% του γαιάνθρακα που έφτασε στην ΕΕ εντός του 2019, σύμφωνα με τη Eurostat,  πράγμα που καθιστά τη Ρωσία τον σημαντικότερο προμηθευτή. Σε αριθμούς, το γεγονός αυτό μεταφράζεται σε τέσσερα δισ. ευρώ άνθρακα σε ετήσια βάση, σύμφωνα με την πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Ευρωπαϊκές εξαρτήσεις

Κάθε κράτος-μέλος έχει διαφορετικές ενεργειακές ανάγκες. Η χώρα με τη μεγαλύτερη ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία είναι η Γερμανία, που εισάγει σχεδόν τον συνολικό γαιάνθρακα που καταναλώνει σε ετήσια βάση από τη Ρωσία. Η αξία των εισαγωγών της, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, φτάνει τα 2,2 δισ. ευρώ, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του εισαγόμενου γαιάνθρακα χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος και τη βιομηχανία ατσαλιού της χώρας.

Ο λιγνίτης είναι το μοναδικό ορυκτό καύσιμο που συνεχίζει να εξορύσσεται στη Γερμανία – είναι όμως και το πιο βρώμικο, γεγονός που έχει εντείνει τις προσπάθειες κατάργησής του. Όμως το 2021 οι άνεμοι δεν έπνευσαν αρκετά ισχυροί, με αποτέλεσμα οι προσπάθειες της χώρας να στραφεί στην αιολική ενέργεια να ναυαγήσουν και να αναγκαστεί να αυξήσει σχεδόν κατά 5% την καύση λιγνίτη.

Ο καγκελάριος, Όλαφ Σολτς και η κυβέρνησή του κατέστρωσαν πέρσι σχέδιο απεξάρτησης της χώρας από τον γαιάνθρακα σε βάθος δεκαετίας, ενώ τον περασμένο μήνα ο Ρόμπερτ Χάμπεκ, αντικαγκελάριος και υπουργός οικονομικών, δήλωσε ότι η Γερμανία επιθυμεί να απεξαρτηθεί από τον ρωσικό γαιάνθρακα μέχρι το τέλος του καλοκαιριού.

«Έχουμε προετοιμαστεί καλά για την εφαρμογή εμπάργκο στον άνθρακα», σημείωσε ο Χάμπεκ την Τετάρτη.

Γερμανικές καθυστερήσεις

Διπλωμάτες στις Βρυξέλλες δήλωσαν ότι η Γερμανία και άλλα κράτη αιτούνταν περισσότερο χρόνο στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, προκειμένου να μπορέσουν να απεμπλακούν από τις συμβατικές τους υποχρεώσεις πριν την επιβολή του μέτρου.

Γερμανικές εταιρείες έχουν ήδη προχωρήσει σε νέες διαπραγματεύσεις με άλλες χώρες που εξάγουν άνθρακα, δήλωσε ο Χάμπεκ. Όμως τα φορτία που έχουν ήδη παραγγελθεί και βρίσκονται εν πλω από τη Ρωσία δεν μπορούν ούτε να σταματήσουν ούτε να επιστραφούν, πρόσθεσε. «Αν γυρίσουμε πίσω αυτά τα πλοία, θα αντιμετωπίσουμε ελλείψεις», ανέφερε σε δημοσιογράφους στο Βερολίνο.

Ο άνθρακας από τις ΗΠΑ, την Κολομβία και τη Νότια Αφρική θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην κάλυψη του κενού που θα αφήσουν οι εισαγωγές από τη Ρωσία, σύμφωνα με την Ένωση Γερμανών Εισαγωγέων Άνθρακα, μια ομάδα της βιομηχανίας που εκπροσωπεί εταιρείες που εξαρτώνται από εισαγόμενες προμήθειες.

Σε τηλεφωνική κλήση της Τετάρτη, ο Σολτς συζήτησε για τον πόλεμο στην Ουκρανία και τα ζητήματα ενέργειας που προκύπτουν με τον πρόεδρο της Κολομβίας, Ιβάν Ντουκέ Μαρκέζ.

Η Αυστραλία παρείχε σχεδόν το ένα-τρίτο των εισαγωγών άνθρακα της ΕΕ το 2019. Αυστραλιανές αγορές έχουν ήδη καταγράψει αύξηση τιμών, καθώς ευρωπαϊκές επιχειρήσεις στρέφονται σε αυτές για να συζητήσουν για πιθανές παραγγελίες.

Η Πολωνία είναι η ευρωπαϊκή χώρα που εξαρτάται περισσότερο από τον άνθρακα. Αν και μεγάλο μέρος των αναγκών της καλύπτεται από εγχώρια παραγωγή, σχεδόν το 20% εισήχθη από τη Ρωσία στη διάρκεια της περσινής χρονιάς.

Τον περασμένο μήνα, ο πολωνός πρωθυπουργός, Ματέους Μοραβιέτσκι, πρότεινε νομοσχέδιο απαγόρευσης των εισαγωγών άνθρακα από τη Ρωσία.

Το στοίχημα του αερίου

Ωστόσο, παρατηρούν οι Times, η απομάκρυνση από το ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο θα είναι πολύ πιο δύσκολη. Η Γερμανία έχει ήδη περιορίσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία κατά 15% στη διάρκεια των πρώτων τριών μηνών του έτους, σύμφωνα με τον Χάμπεκ. Όμως οι ηγέτες της βιομηχανίας έχουν προειδοποιήσει κατά της επιβολής κυρώσεων στο ρωσικό αέριο, λέγοντας ότι θα οδηγήσει σε πολύ σημαντικές απώλειες θέσεων εργασίας στους τομείς των χημικών, των μεταλλείων και των φαρμακοβιομηχανιών.

Ο Χάμπεκ παρουσίασε νομοσχέδιο μέσω του οποίου φιλοδοξεί να επιταχύνει την επιτάχυνση της μετάβασης στην πράσινη ενέργεια, και το οποίο εστιάζει στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος μέσω της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας.

Όμως, καταλήγει η αμερικανική εφημερίδα, θα χρειαστούν χρόνια μέχρι να οικοδομηθούν νέα τερματικά που θα επιτρέπουν τις εισαγωγές επαρκούς υγροποιημένου αερίου μέσω τάνκερ, ώστε να αντικατασταθούν οι προμήθειες που έφταναν στην ΕΕ μέσω των ρωσικών αγωγών. Και ακόμη κι αν οι διαδικασίες έγκρισης επιταχυνθούν, θα χρειαστούν χρόνια ώστε η Γερμανία να μπορέσει να αντικαταστήσει το σχεδόν 22% των ενεργειακών της αναγκών που καλύπτεται από το ρωσικό αέριο.