Οικογενειακές επιχειρήσεις, διαζύγιο... & αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις (ιδ. προηγούμενη αρθρογραφία μας) αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα του συνόλου των επιχειρήσεων στη χώρα μας. Μεταξύ αυτών και επιχειρήσεις που συνεταίροι/συμμέτοχοι είναι σύζυγοι. Κι άλλες, που βασικός (ή μοναδικός) μέτοχος είναι ο ένας από τους συζύγους. Τα πράγματα, πολυεπίπεδα, «μπερδεύονται» όταν υπάρξει απόκλιση από το ευαγγελικό: «Οὕς ὁ Θεός συνέζευξεν, ἄνθρωπος μή χωριζέτω». Τι συμβαίνει με τα αποκτήματα των συζύγων σε περίπτωση διαζυγίου; Και τι, ειδικότερα, με τις εταιρικές συμμετοχές; 

Η αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα 

Δεν είναι ασύνηθες να αυξάνεται η περιουσία του ενός, μόνον, συζύγου κατά τη διάρκεια της έγγαμης συμβίωσης-μολονότι και ο έτερος έχει συμβάλει. Μετά τη λύση (ή ακύρωση) του γάμου ο (μη επωφεληθείς) σύζυγος δικαιούται να αξιώσει από τον ωφεληθέντα το μερίδιο που του αναλογεί. Απαιτείται-μεταξύ άλλων: 

(α) Να έχει λυθεί ή να έχει ακυρωθεί ο γάμος ή να έχει συμπληρωθεί τριετής διάσταση των.

(β) Να έχει συντελεστεί επαύξηση της περιουσίας κάποιου από τους συζύγους (ή/και των δύο) κατά τη διάρκεια του γάμου.

(γ) Να υπάρχει συμβολή του ετέρου συζύγου στην περιουσιακή επαύξηση.

Στην έννοια των αποκτημάτων δεν περιλαμβάνεται ό,τι αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου χωρίς αντάλλαγμα (λ.χ. δωρεά, κληρονομιά). Συγκαταλέγονται όμως κάθε είδους περιουσιακά στοιχεία. Ενδεικτικά: χρήματα, κινητά, ακίνητα, απαιτήσεις (λ.χ. μισθώματα, μερίσματα). Επίσης και τυχόν μετοχές ανώνυμης εταιρείας. Ομοίως και τα μερίδια σε ΕΠΕ, ΙΚΕ ή προσωπικές εταιρείες και συνεταιρισμούς.

Η εξασφάλιση της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα – Η περίπτωση της διεκδίκησης μετοχών.

Πριν την έναρξη των διαδικασιών για την οριστική ικανοποίηση της αξίωσης στα αποκτήματα θα πρέπει να προηγηθεί η λύση ή ακύρωση του γάμου με αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Εναλλακτικά: η συμπλήρωση τριετούς διάστασης. Ο δικαιούχος σύζυγος δικαιούται (μέχρι τότε-για την προστασία του): 

(α) να εγγράψει υποθήκη στην περιουσία του ωφεληθέντος συζύγου, 

(β) να ζητήσει προσωρινή δικαστική προστασία εφόσον, κατά βάση, έχει ασκήσει αγωγή διαζυγίου και υπάρχει βάσιμος φόβος εκποίησης από μέρους του ωφεληθέντος συζύγου και 

(γ) να ζητήσει τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων.

Ο δικαιούχος σύζυγος είναι ενδεχόμενο να αποβλέπει στην απόκτηση μετοχών της ανώνυμης εταιρείας (ή εταιρικής συμμετοχής σε άλλη εταιρεία) στην ανάπτυξη της οποίας συνέβαλε. Στην περίπτωση αυτή δικαιούται να ζητήσει από το αρμόδιο Δικαστήριο, για την εξασφάλισή του, συντηρητική κατάσχεση ή μεσεγγύηση των διεκδικούμενων μετοχών.

Ενδεχόμενη λύση ενός γάμου γεννά σωρεία προβλημάτων. Μεταξύ αυτών η διευθέτηση των κοινών περιουσιακών στοιχείων αλλά και η αξίωση συμμετοχής του λιγότερο ευνοημένου στα αποκτήματα του περισσότερο ευνοημένου συζύγου. Στα κοινά περιουσιακά στοιχεία δεν είναι σπάνιο να συναντήσουμε εταιρεία στην οποία οι σύζυγοι θα συμμετέχουν κατά 50% ο καθένας από αυτούς (ιδ. προηγούμενη αρθρογραφία μας). 

Προβληματική μοιάζει (και) η περίπτωση όπου μόνος (βασικός ή απλός) μέτοχος, εταίρος ή ιδιοκτήτης νομικού προσώπου είναι ο ένας από τους συζύγους. Ο έτερος έχει, κατά βάση, αξίωση συμμετοχής (και) στις μετοχές (ή άλλη εταιρική συμμετοχή) του ιδιοκτήτη συζύγου. 

Ευκταία, αυτονοήτως, η εκτός δικαστικών αιθουσών διευθέτηση της όλης διαφοράς. 

Σε διαφορετική περίπτωση ωφελημένη δεν θα είναι, με βεβαιότητα, η επιχείρηση.

Και, σε σημαντικό βαθμό, ούτε οι σύζυγοι.-

Σταύρος Κουμεντάκης

Managing Partner

Koumentakis and Associates Law Firm

Σημ.: Το παρόν άρθρο σε πλήρη μορφή