Οι οικογενειακές επιχειρήσεις και η «Ιεραρχία των αναγκών» του Maslow

Γράφει ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου*

Η εργασία του ψυχολόγου Abraham Maslow είναι ιδιαίτερα χρήσιμη όταν σκεφτόμαστε τη σύγκρουση που βασίζεται στην ταυτότητα. Ο Maslow πίστευε ότι όλα τα άτομα αγωνίζονται να δημιουργήσουν νόημα καθώς προσπαθούν να ικανοποιήσουν τις βασικές τους ανάγκες, οι οποίες γίνονται όλο και πιο περίπλοκες καθώς πετυχαίνουν σε κάθε επίπεδο και προχωρούν στο επόμενο. Στο όραμα του Maslow, όλοι οι άνθρωποι προσπαθούν να συναντήσουν συνεχώς αυξανόμενες τις ανάγκες καθώς προχωρούν στη ζωή. Η σύγκρουση εμφανίζεται όταν τα άτομα (και οι ομάδες) δεν είναι σε θέση να ικανοποιήσουν αυτές τις ανάγκες λόγω της αντιληπτής παρέμβασης άλλων. 

Το σχήμα 2-1 είναι μια απεικόνιση της «Ιεραρχίας των αναγκών» του Maslow. Η ιεραρχία ξεκινά από το κάτω μέρος με τις πιο βασικές ανάγκες όπως τροφή, νερό και στέγη, και προχωρά σταθερά σε πιο περίπλοκες αναζητήσεις. Είναι τόσο απλό όσο μόλις ταΐσεις, θα ήθελες ένα καταφύγιο για να κοιμηθείς, και μόλις το έχεις αυτό, θα ήθελες να κοιμηθείς χωρίς φόβο ότι θα δεχθείς επίθεση, και μόλις το έχεις αυτό, θα ήθελες μερικούς φίλους , και ούτω καθεξής. Ο Maslow πίστευε ότι έχουμε πάγιες ανάγκες που πρέπει να ικανοποιηθούν για να συμπεριφερόμαστε ανιδιοτελώς και να ζούμε με νόημα. 

Στην κορυφή της ιεραρχίας του Maslow βρίσκεται κάτι που ονομάζει «αυτοπραγμάτωση». Η αυτοπραγμάτωση συμβαίνει όταν τα άτομα αισθάνονται ότι έχουν επιτύχει όλες τις δευτερεύουσες ανάγκες τους και τώρα έχουν την ευκαιρία και τους πόρους να επιτύχουν πραγματικά τις υπέρτατες δυνατότητές τους ως ανθρώπινα όντα.

Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ιεραρχία του Maslow ως αναλογία για τα ενδιαφερόμενα μέρη της οικογενειακής επιχείρησης. Για παράδειγμα, η πρόσβαση σε βασική απασχόληση, μισθό και/ή μερίσματα μπορεί να παράγει τους πόρους που απαιτούνται για την ικανοποίηση βασικών φυσιολογικών αναγκών για ορισμένους ενδιαφερόμενους. Λάβετε υπόψη ότι οι φυσιολογικές ανάγκες σχετίζονται με αυτό που είχε συνηθίσει ένα άτομο στα χρόνια της μόρφωσής του ή με την ομάδα συνομηλίκων με την οποία ήρθαν να ταυτιστούν. Αυτό που μπορεί να θεωρηθεί πολυτέλεια ένα άτομο μπορεί να εκληφθεί ως πολύ πραγματική ανάγκη από ένα άλλο. 

Η ιδιοκτησία, ένας ρόλος στη διαχείριση ή κάποιος βαθμός εξουσίας και ο έλεγχος μπορεί να εξυπηρετήσει την ανάγκη κάποιου να αισθάνεται ασφαλής και ασφαλής Οι οικογενειακοί υπάλληλοι μπορεί να έχουν βάλει όλα τα αυγά τους στην οικογενειακή επιχείρηση καλάθι και μπορεί να μην έχει αναπτύξει τη μεταβιβάσιμη ικανότητα χρειάζεται για να πετύχει εκτός της οικογενειακής εταιρείας. Όταν η απασχόληση στην οικογενειακή επιχείρηση απειλείται, μπορεί να φαίνεται σαν ένα υπαρξιακή απειλή για τη βασική τους επιβίωση. 

Έχοντας ένα γραφείο στο οποίο μπορείτε να πάτε, συναδέλφους με τους οποίους μπορείτε να αλληλεπιδράσετε και πωλητές και πελάτες που εξαρτώνται από εσάς ικανοποιούν μια έντονη ανάγκη για ανήκουν και αποδοχή που εξυπηρετεί τις κοινωνικές ανάγκες. Επιπλέον, η πρόσβαση στον οικογενειακό πλούτο μπορεί να προσφέρει είσοδο στον μοναδικό κοινωνικό κόσμο με τον οποίο έχει ταυτιστεί ένα άτομο για δεκαετίες και ο οποίος καθορίζει ποιος είναι. Η αίσθηση του ανήκειν που φέρνει ένας ρόλος στην οικογενειακή επιχείρηση, ή ακόμα και ένα συμβολικό μερίδιο μετοχών, μπορεί να είναι σημαντική για την ικανοποίηση μιας κοινωνικής ανάγκης που ούτε τα χρήματα ούτε η δουλειά σε άλλη εταιρεία θα μπορούσαν να ανταποκριθούν.

Ένας σημαντικός τίτλος, μια θέση στο ταμπλό, ένα ακριβό αυτοκίνητο, η ικανότητα να πετάς πρώτης θέσης ή η πρόσβαση στο αεροσκάφος της εταιρείας μπορεί να εξυπηρετήσει τις ανάγκες εκτίμησης. Το να έχεις την εξουσία που συνοδεύει μια ορισμένη θέση σε έναν οργανισμό ή τον σεβασμό που προκύπτει από το να είσαι αποδεδειγμένος ηγέτης στην οικογενειακή επιχείρηση, εξυπηρετεί επίσης τις ανάγκες εκτίμησης. 

Η αυτοπραγμάτωση είναι μια εγγενής ανάγκη των περισσότερων ανθρώπων. Είναι αυτό που μας οδηγεί να υπερέχουμε. Η ικανότητα να επιτύχει κανείς τις δυνατότητές του, να έχει άφθονους πόρους για να το κάνει και να μην χρειάζεται να ζητήσει από κανέναν την άδεια, είναι φαντασίωση για τους περισσότερους ανθρώπους. Αλλά οι ηγέτες των οικογενειακών επιχειρήσεων, σε μεγάλο βαθμό, είναι σε θέση να ελέγχουν τη μοίρα τους. Η ικανότητα καινοτομίας και δημιουργίας - και η ανάληψη μεγάλης ευθύνης - είναι αυτό που οδηγεί τους περισσότερους επιχειρηματίες. Είναι η ορμή τους για αυτοπραγμάτωση που βρίσκεται στο επίκεντρο της επιτυχίας τους ως ηγέτες.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η ιεραρχία του Maslow επικεντρώνεται στην ικανοποίηση των αναγκών. Στο πλαίσιο μας, The Conflict Equation, αποδομούμε την ιδέα του Maslow για τις ανάγκες σε δύο συστατικά μέρη: αξίες και στόχους. Οι ατομικοί μας στόχοι καθοδηγούνται από τις αξίες που έχουμε αναπτύξει κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Αυτοί οι στόχοι επιλέγονται για να ικανοποιήσουν τις αντιληπτές μας ανάγκες. Ακόμη και οι πιο βασικές μας ανάγκες επιβίωσης, επομένως, επηρεάζονται από τα συστήματα αξιών από τα οποία προερχόμαστε. Η επιβίωση, η ανάγκη για τροφή και στέγη, μπορεί να σημαίνει κάτι πολύ διαφορετικό σε κάποιον που μεγαλώνει με ευημερία από κάποιον που μεγαλώνει στη φτώχεια. 

*γράφει ο Δρ. Χρήστος Ε. Γεωργίου, Γενικός Διευθυντής του «ΙΝΣΒΕ», συγγραφέας του πρακτικού οδηγού: «Προετοιμάζοντας τη διαδοχή: πρακτικός οδηγός για προνοητικές οικογενειακές επιχειρήσεις»