Τα αυτοκίνητα χωρίς τιμόνι έρχονται και τα ηθικά διλήμματα δε λείπουν

Της Κατερίνας Μυλωνά

Σε 20 χρόνια από σήμερα, στους δρόμους θα κυκλοφορούν  αυτοκίνητα που δε θα έχουν τιμόνι, δε θα υπάρχουν οδηγοί, παρά μόνο επιβάτες.

Η Δρ Έλια Βαρδάκη Επιστημονική Ερευνήτρια του Εργαστηρίου “Δυναµικών Συστηµάτων και Συστηµάτων Προσοµοίωσης” του Πολυτεχνείου Κρήτης μιλά στο Cretalive για μία τεχνολογία αιχμής, με αφορμή το σεμινάριο που θα παραδώσει με τίτλο «Αυτόνομα Αυτοκίνητα και ηθικά διλήμματα: Προς μια ανθρωπολογική προσέγγιση της ηθικής της Τεχνητής Νοημοσύνης και των Αυτόνομων Αυτοκινήτων». Το σεμινάριο διοργανώνει το ΚΕΜΕ-ΠΚ και Εργαστήριο Βιοηθικής-ΔΠΜΣ Βιοηθική την Πέμπτη 4 Φεβρουαρίου 2021 στις 6.30 το απόγευμα. Μπορεί να το παρακολουθήσει κανείς ζωντανά, πατώντας την ημέρα και ώρα της εκδήλωσης στον σύνδεσμο: https://zoom.us/j/93056441423?pwd=cVdoY1MzTUkzTEtqY0tKcEFNcE9sZz09.

Τα αυτόνομα και διασυνδεδεμένα αυτοκίνητα (CAV) αποτελούν την αιχμή του δόρατος της καινοτόμου τεχνολογίας, σχεδιασμένα να λειτουργούν ως ρομπότ με Τεχνητή Νοημοσύνη σε διάδραση με ένα κέντρο πληροφοριών, με άλλα αυτοκίνητα και με το αστικό περιβάλλον εν γένει. Ωστόσο, η χρήση τους εγείρει σοβαρά ηθικά και πολιτικά ζητήματα, σχετικά με την ασφάλεια των δεδομένων που επεξεργάζονται και την ενδεχόμενη χρήση τους από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς, τη διαφάνεια του λογισμικού τους προγράμματος, τη διασφάλιση της ιδιωτικότητας των πολιτών, τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών και την ασφάλεια των άλλων χρηστών του δρόμου (ποδηλάτες, πεζοί κ.ά.).

Η Δρ. Έλια Βαρδάκη αναφέρει πως η συγκεκριμένη τεχνολογία εκτιμάται πως θα είναι στην πλήρη της ανάπτυξη το 2040, μέχρι τότε θα έχουμε μικτή κυκλοφορία συμβατικών και αυτόνομων αυτοκινήτων ενώ θα περάσουμε από πέντε συνολικά στάδια ως το σημείο, όπου θα έχουμε αυτοκίνητα χωρίς τιμόνι.

Ένα σημαντικό πλεονέκτημα είναι ότι μηδενίζεται ο ανθρώπινος παράγοντας, που εκτιμάται πως είναι η αιτία για το 95% των ατυχημάτων. Ακόμα, τα συγκεκριμένα οχήματα είναι πιο φιλικά προς το περιβάλλον, αφού δεν χρησιμοποιούν πετρέλαιο για να κινηθούν μειώνοντας τους ρύπους, είναι αθόρυβα δίνοντας την δυνατότητα για επανασχεδιασμό των αστικών κέντρων με περισσότερο πράσινο, πεζόδρομους κά. Επιπλέον,  θα έχουν πρόσβαση σε αυτά άτομα που δεν μπορούν να οδηγήσουν, παιδιά, ηλικιωμένοι, ΑμεΑ. Αναμένεται πως θα αλλάξει ο τρόπος που θα κυκλοφορούμε και οι κυκλοφοριακές δομές,  θα χρησιμοποιούνται τα αυτόνομα αυτοκίνητα σε ένα ευφυές σύστημα μεταφορών για την πιο γρήγορη και ασφαλή μετακίνησή μας με σχήματα όπως Mobility on Demand ή Mobility as Service όπου θα χρησιμοποιούμε την ψηφιακή τεχνολογία για να σχεδιάσουμε την μετακίνηση μας με τον βέλτιστο τρόπο, τέλος θα υπάρχουν πλατφόρμες διαμοιρασμού, που υπολογίζεται ότι θα μείωση τον αριθμό των αυτοκινήτων που χρησιμοποιούνται στα αστικά κέντρα.

Ήδη, υπάρχει πιλοτική χρήση τους, από την Uber, για παράδειγμα, σε πραγματικά περιβάλλοντα ενώ στο παιχνίδι μπαίνουν εταιρείες που δεν εμπλέκονταν πριν στο χώρο της παραδοσιακής αυτοκίνησης, όπως είναι η Google  και η Amazon.

Εγείρονται, ωστόσο, πολλά ηθικά διλήμματα, ο προβληματισμός ξεκίνησε όταν ένα τέτοιας τεχνολογίας αυτοκίνητο της Uber παρέσυρε και σκότωσε έναν ποδηλάτη το 2018. Κανείς δεν ήξερε, μάλιστα, ποιος ήταν υπεύθυνος για το δυστύχημα, ο οδηγός- επιβάτης, ο κατασκευαστής, η εταιρεία που ανέλαβε το λογισμικό;

Προκειμένου να διαμορφωθεί ένα «ωφελιμιστικός» αλγόριθμος, που θα λαμβάνει, δηλαδή, αποφάσεις με γνώμονα την ανθρώπινη συνείδηση και το μεγαλύτερο δυνατό κοινωνικό όφελος,  οι  συνεντεύξεις γίνονται με ερωτηματολόγια και με ερωτήσεις, όπως «θα προτιμούσατε να χτυπήσει ένας πεζός ή να ανατραπεί της πορείας του το όχημα και να κινδυνεύσετε εσείς;», «τι θα κάνατε αν ο ποδηλάτης ήταν ένα παιδί;», «τι θα αποφασίζατε αν συνεπιβάτης ήταν το δικό σας το παιδί;»

Ακόμα, χρησιμοποιούνται προγράμματα αναγνώρισης προσώπου ακόμα και συναισθημάτων των επιβατών, οπότε εδώ μπαίνει το στοιχείο των προσωπικών δεδομένων και κατά πόσο εξασφαλίζεται ή καταπατείται η ιδιωτικότητά μας. Επίσης, μπορεί  τα αυτοκίνητα να πέσουν θύματα κυβερνοεπίθεσης.

Στο σεμινάριο που θα πραγματοποιήσει η Δρ. Έλια Βαρδάκη θα παρουσιάσει τη σειρά των διλημμάτων που τίθενται από τη διεθνή ερευνητική κοινότητα και τους παράγοντες που εμπλέκονται στην κατασκευή, κυκλοφορία και διάθεση των αυτόνομων αυτοκινήτων. «Παράλληλα, με οδηγό τη θεωρία της κυβερνησιμότητας και την αυξανόμενη διείσδυση της τεχνολογίας στη ζωή μας, θα επιχειρήσω να αναλύσω αυτές τις προσεγγίσεις. Κατά την προσωπική μου άποψη, οι αναλύσεις αυτές δεν άπτονται καθαυτών των ηθικών διλημμάτων αλλά κανονικοποιούν και κατηγοριοποιούν συλλογικές και ατομικές συμπεριφορές, τρόπους σκέψης και διαχείρισης της ανθρώπινης ζωής. Τα ζητήματα που ανακύπτουν από την επιχειρούμενη ανάλυση είναι βαθιά πολιτικά και επηρεάζουν τόσο την καθημερινότητα των πολιτών όσο και τη σχέση με παράγοντες εξουσίας. Η ενασχόληση της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας με ζητήματα τεχνολογικής εξέλιξης είναι εποικοδομητική και για τις δύο επιστήμες σε τέτοιο βαθμό που καθίσταται αναγκαία», αναφέρει.

 H Έλια Βαρδάκη από το 2018 ως σήµερα, είναι επιστηµονική ερευνήτρια στο εργαστήριο “Δυναµικών Συστηµάτων και Συστηµάτων Προσοµοίωσης” του Πολυτεχνείου Κρήτης. Η ερευνητική θέση αφορά την µελέτη “Κοινωνικές και Πολιτισµικές Επιπτώσεις των Αυτόνοµων Αυτοκινήτων”. Έλαβε το διδακτορικό της από το πανεπιστήµιο της Οξφόρδης (D.Phil. ’01), µάστερ από το ίδιο πανεπιστήµιο (M.St.’96) και είναι απόφοιτος του τµήµατος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστηµίου Κρήτης (’94). Τα επιστηµονικά και ερευνητικά ενδιαφέροντά της περιλαµβάνουν µελέτες στις πολιτισµικές πολιτικές, µετανάστευση και κοινωνικές πρακτικές, ανθρωπολογία της σύγχρονης τεχνολογίας και εθνογραφία των αισθήσεων. Την άνοιξη του 2021 θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Peter Lang το βιβλίο της Eating Food-Changing Culture: The Sensorial Role of Food in the Cultural Transformation of a Village in Central Crete. * Στα Brown Bag Seminars του ΚΕΜΕ ερευνητές παρουσιάζουν το τρέχον ερευνητικό τους έργο σε φιλικό, ανεπίσημο πλαίσιο, με στόχο την ενεργοποίηση του διεπιστημονικού διαλόγου.