Παρατηρητήριο Τουρισμού Κρήτης: Μια καινοτόμα πρακτική από την Περιφέρεια Κρήτης και το Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων & Τουρισμού του ΕΛΜΕΠΑ

Ο τουρισμός είναι ένα πολυπαραμετρικό και ευαίσθητο φαινόμενο. Απρόβλεπτες κρίσεις όπως η πρόσφατη κρίση του Covid-19, η κλιματική αλλαγή, οι συνεχείς αλλαγές των προτιμήσεων των τουριστών και άλλες πολλές παράμετροι, επηρεάζουν σημαντικά και δυναμικά την τουριστική βιομηχανία. Τουριστικοί προορισμοί όπως η Κρήτη, στην οποία το σημαντικότερο μέρος του πλούτου της προέρχεται άμεσα και έμμεσα από τον τουρισμό, χρειάζονται έναν μηχανισμό καταγραφής του τουριστικού φαινομένου και πρόβλεψης των μελλοντικών τάσεων. 

Αυτός ο μηχανισμός δημιουργήθηκε για την Κρήτη το 2021. Με την υπογραφή της σχετικής προγραμματικής σύμβασης μεταξύ του θεσμοθετημένου εργαστηρίου Τουρισμού και Επιχειρηματικότητας του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων και Τουρισμού του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (ΕΛΜΕΠΑ) και της Περιφέρειας Κρήτης, δημιουργήθηκε το Παρατηρητήριο Τουρισμού Κρήτης. 

Πρωταρχικός σκοπός του Παρατηρητηρίου Τουρισμού είναι η παροχή τεκμηριωμένης, ορθής και επικαιροποιημένης πληροφορίας που θα ωφελήσει σε επικοινωνιακό, λειτουργικό και συμβουλευτικό επίπεδο όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη του τουρισμού στην Κρήτη (διαμορφωτές πολιτικής, ξενοδόχους, πολίτες, κ.λπ.) και κατά συνέπεια θα τους βοηθήσει στη λήψη αποφάσεων. Ο ιστότοπος του Παρατηρητηρίου (https://tourismobservatorycrete.hmu.gr/), φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα μοναδικό σημείο, στο οποίο θα παρατίθεται συγκεντρωμένη για πρώτη φορά η διαχρονική εξέλιξη των βασικών μεγεθών και δεικτών του τουρισμού στην Κρήτη. 

Εικόνα 1: Ο ιστότοπος του Παρατηρητηρίου Τουρισμού Κρήτης

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι με την επιστημονική επιμέλεια του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων και Τουρισμού του ΕΛΜΕΠΑ, μελετήθηκαν και παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά δημόσια, στατιστικά αναφορικά με την περιβαλλοντική επίδραση / αποτύπωμα του τουρισμού στην Κρήτη, συνολικά, αλλά και με βάση διάφορες εθνικές ομάδες επισκεπτών. Τα δεδομένα βασίζονται σε επιστημονικά μοντέλα που έχουν αναπτυχθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού και δεδομένα που έχουν συλλεχθεί και επεξεργαστεί από την Τράπεζα της Ελλάδος. 

Γράφημα 1: Σχέση Περιβαλλοντικού Κόστους – Οικονομικού Οφέλους από την Τουριστική Δραστηριότητα
Πηγή: Παρατηρητήριο Τουρισμού Κρήτης (2023)

Το Παρατηρητήριο Τουρισμού Κρήτης έχει υλοποιήσει, καταγράψει και παρουσιάσει κλαδικές έρευνες αναφορικά με τις ανάγκες των επιχειρήσεων στη τουριστική βιομηχανία, όπως επίσης έχει αποτυπώσει μέσα από εξειδικευμένες έρευνες τις απόψεις των επιχειρηματιών του τουρισμού για το επιχειρηματικό κλίμα στην Κρήτη και την Ελλάδα αντίστοιχα, στα πρότυπα παρόμοιων ερευνών του εξωτερικού. Επιπλέον, το Παρατηρητήριο Τουρισμού Κρήτης παρέχει συμβουλευτικού τύπου υπηρεσίες σε ζητήματα που άπτονται της τουριστικής βιομηχανίας στην Κρήτη και αναπτύσσει μηχανισμούς προβλέψεων. Ίσως όμως η πιο σημαντική λειτουργία του Παρατηρητηρίου είναι εκείνη της διαβούλευσης και της σύνθεσης. Ήδη από την αρχή της λειτουργίας του, το Παρατηρητήριο Τουρισμού πραγματοποίησε δεκάδες επαφές με διαφορετικούς φορείς του τουρισμού και στο μέλλον μπορεί να αποτελέσει ένα μοναδικό σημείο συνάντησης, διαβούλευσης και συν-δημιουργίας για όλους τους ενδιαφερόμενους του τουρισμού στην Κρήτη.

Σήμερα, το Παρατηρητήριο Τουρισμού Κρήτης εντάσσεται οργανωτικά στο τμήμα Σχεδιασμού και Ανάπτυξης της Διεύθυνσης Τουρισμού της Περιφέρειας Κρήτης. Το Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων & Τουρισμού του ΕΛΜΕΠΑ αποτέλεσε τον επιστημονικό συνεργάτη που σχεδίασε τη λειτουργία του Παρατηρητηρίου, συγκέντρωσε τη διαθέσιμη δευτερογενή πληροφορία και διεξήγαγε τις πρώτες πρωτογενείς έρευνες του Παρατηρητηρίου. 

Η δυναμική του Παρατηρητηρίου συνεχίζεται. Πρόσφατα, σε συνεργασία με άλλους θεσμικούς φορείς της Περιφέρειας Κρήτης (Παρατηρητήριο Καινοτόμου Επιχειρηματικότητας) και μετά από πρόσκληση του Περιφερειακού Συμβουλίου Έρευνας Καινοτομίας Κρήτης, το Παρατηρητήριο Τουρισμού συμμετείχε ενεργά στη διαμόρφωση πολιτικής μέσα από εκτεταμένη διαβούλευση με παραγωγικούς φορείς και άλλους ενδιαφερόμενους από τη βιομηχανία του τουρισμού για το σύμπλεγμα «Τουρισμός – Πολιτισμός». Τα συμπεράσματα της διαβούλευσης της συγκεκριμένης ομάδας εστίασης θα αποτελέσουν τους άξονες πάνω στους οποίους θα διαμορφωθεί η πολιτική της Περιφέρειας Κρήτης στο μέλλον.

 
Ο κ. Αλέξανδρος Αποστολάκης, Καθηγητής Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Τουρισμού 
Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο

Ο κ. Μάρκος Κουργιαντάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Τουρισμού
Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο