Της Ελένης Βακεθιανάκη
Μπαρμπαρόσος, Αρχόντισσα, Χοντρός, Μουρμούρι, Λιανός. Θα μπορούσαν να είναι ευφάνταστα παρατσούκλια ανθρώπων με ενδεχομένως όχι και το καλύτερο βιογραφικό. Αν στα παραπάνω, όμως, προσθέσουμε και το Χοχλιδάκι συγκεντρώνουμε τα έξι διαφορετικά είδη σαλιγκαριών που οι Κρητικοί καταναλώνουν με μεγάλη ευχαρίστηση, τοποθετώντας μας έτσι στην πρώτη θέση σε σχέση με άλλες περιοχές όπου τα βρώσιμα σαλιγκάρια δεν ξεπερνούν τα δύο. Αριθμός ασφαλώς πολύ μεγάλος σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα και άλλες περιοχές της Ευρώπης.
Οι Κρητικοί είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με τους χοχλιούς ενώ στο νησί έχουν καταγραφεί επιπλέον εκατόν πενήντα διαφορετικά είδη, με τον συνολικό τους αριθμό τους σε όλη την Ελλάδα να φτάνει στα επτακόσια, ξεπερνώντας τον αριθμό των ειδών που έχουν οι υπόλοιπες μεσογειακές χώρες, αναδεικνύοντάς μας έτσι σε πρωταθλητές στην Ευρώπη όπου καταγράφονται περίπου δύο χιλιάδες.
Ο… κοσμοπολίτης χοντρός χοχλιός
«Στην Κρήτη τρώμε πολλά περισσότερα είδη σαλιγκαριών σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα» αναφέρει η Βιολόγος-Μαλακολόγος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης Κατερίνα Βαρδινογιάννη.
«Το πιο κοινό σαλιγκάρι που ζει στο νησί είναι ο χοντρός χοχλιός ο οποίος ωστόσο απαντάται σε όλες τις χώρες της Μεσογείου αλλά και σε συγκεκριμένες περιοχές της Αυστραλίας και της Αμερικής. Είναι το κοσμοπολίτικο σαλιγκάρι ανάμεσα στα σαλιγκάρια. Δεν είναι όμως από τους μεγαλύτερους σε μέγεθος καθώς στην υπόλοιπη Ελλάδα υπάρχουν σαλιγκάρια πολύ πιο ευμεγέθη, όπως αυτά που οι Γάλλοι ονομάζουν «άσπρα» ή «μαύρα», ανάλογα με το χρώμα τους. Ζει κυρίως σε χαμηλές περιοχές, δεν του αρέσουν τα ψηλά βουνά και τα κρύα. Ακόμα και στην Κρήτη, το πιο ψηλό σημείο που μπορούμε να τον βρούμε είναι τα Ανώγεια. Μεγάλη εξαίρεση είναι ότι τον βρίσκουμε στο Οροπέδιο του Καθαρού» προσθέτει η κ. Βαρδινογιάννη.
Ιδιαίτερα εύγευστοι και με εξαιρετική θρεπτική αξία, απόλυτα συνδεδεμένοι με τη διατροφική κουλτούρα της Κρήτης, οι χοχλιοί έφτασαν στο νησί, σύμφωνα με την κ. Βαρδινογιάννη, με τους Μινωίτες. Ήταν αυτοί που έφεραν τον χοντρό και τον λιανό χοχλιό από τη Βόρεια Αφρική.
Εκτός από τα πολλά μεγέθη, τα σαλιγκάρια, ανάλογα με την περιοχή, έχουν πολλών ειδών κελύφη, με ποικίλους χρωματισμούς, όπως είναι τα σφαιρικά, που έχει ο χοντρός χοχλιός, τα επιμήκη σαλιγκάρια που φτάνουν μέχρι και τα επτά εκατοστά ενώ από τα πάρα πολλά γυμνοσαλιγκάρια, το μεγαλύτερο φτάνει τα είκοσι πέντε εκατοστά. Τα σαλιγκάρια είναι ερμαφρόδιτα και μετά το ζευγάρωμα γεννούν αυγά και τα δύο, ο αριθμός των οποίων ποικίλει ανάλογα με το είδος. Από 4-5 αυγά έως 80-110 που γεννά ο χοντρός χοχλιός.
Τα σαλιγκάρια διακρίνονται σε φυτοφάγα και σαρκοφάγα, με τα πρώτα να μην είναι σίγουρα ο καλύτερος φίλος του γεωργού ούτε του κήπου. Τα σαρκοφάγα σαλιγκάρια, τα οποία τρώνε άλλα είδη σαλιγκαριών ή μικρά έντομα και ζωάκια που θα βρούνε ανάμεσα στα πεσμένα φύλλα, ακόμα και σκουλήκια, δεν καταναλώνονται.
Προσέχουμε για να έχουμε
Για να έχουμε όμως τους γευστικότατους χοχλιούς, θα πρέπει και να τους προσέχουμε. Γι’ αυτό και απαγορεύεται η συλλογή τους την εποχή που αναπαράγονται. «Αυτό οι παλιοί Κρητικοί το ήξεραν και τη συγκεκριμένη εποχή δεν τους μάζευαν. Η αναπαραγωγή τους στη νότια Ελλάδα αρχίζει μετά τα πρωτοβρόχια ως τις 31 Ιανουαρίου. Στη Βόρεια Ελλάδα είναι μέσα της άνοιξης με μέσα καλοκαιριού, ανάλογα με τα είδη και την περιοχή. «Το ποια εποχή μετά θα τους συλλέξουμε, εξαρτάται αν τους θέλουμε «γυρευτούς», από τις πέτρες ή δραστήριους. Αν είναι δραστήριοι θα πρέπει να τους νηστέψουμε για να καθαρίσει ο οργανισμός τους απ΄ ότι έχουν φάει» αναφέρει η κ. Βαρδινογιάννη για να καταλήξει ότι αν η συλλογή γίνεται την κατάλληλη εποχή, τα σαλιγκάρια της Κρήτης δεν θα αντιμετωπίζουν πρόβλημα εξαφάνισης, ειδικά ο χοντρός χοχλιός που βρίσκεται σε αφθονία καθώς λίγοι μαζεύουν για το σπίτι τους πια ενώ καταγράφεται μείωση στην εξαγωγή χοχλιών από το νησί».
