Μάτια στην πλάτη; Και, όμως, κάποιοι έχουν!

Της Κατερίνας Μυλωνά

Πόσοι δε θα θέλαμε να έχουμε μάτια στην πλάτη; Πόσοι ξέρουμε ότι υπάρχουν ζώα που, όντως, έχουν;

Πρόκειται για ένα μονάχα από όσα ενδιαφέροντα θα μοιραστεί με το κοινό του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης-Πανεπιστήμιο Κρήτης η Δρ. Κυριακή Σιδηροπούλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και συνεργαζόμενο μέλος στο Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ.

Το Σάββατο 13 Μαΐου στις 12 το μεσημέρι στον χώρο του ΜΦΙΚ θα πραγματοποιήσει ομιλία με θέμα «Πώς βλέπουν τα ζώα τον κόσμο;»: πώς η διαφορετική δομή και λειτουργία των ματιών και του εγκεφάλου του κάθε ζώου το βοηθάει στην επιβίωσή του;

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης θα στηθεί «Πάγκος του επιστήμονα», όπου μέλη του εργαστηρίου Νευροφυσιολογίας και Συμπεριφοράς της Δρ. Σιδηροπούλου ξεναγούν τον κόσμο στον μαγευτικό κόσμο της έρευνας και δείχνουν ενδιαφέρον υλικό από τα πειράματα τους.

Η Δρ. Κυριακή Σιδηροπούλου αναφέρει στο Cretalive πως υπάρχουν πρωτεΐνες που είναι υπεύθυνες για τα χρώματα που βλέπουμε. Άλλα ζώα, όπως τα ποντίκια, έχουν λιγότερες και άλλα, όπως η γαρίδα- μάντης, έχει περισσότερες. Το συγκεκριμένο ζώο της θάλασσας έχει 16 πρωτεΐνες και αντιλαμβάνεται το φως σε διαφορετικά φάσματα, εκτείνεται πέρα από το ουράνιο τόξο και φτάνει το υπεριώδες και το υπέρυθρο.

Ο άνθρωπος έχει τρεις πρωτεΐνες, τρεις φωτουποδοχείς, για το κόκκινο, το πράσινο και το μπλε, αυτά που αποκαλούμε βασικά χρώματα.

Η γαρίδα- μάντης αντιλαμβάνεται ακόμα και το πολωμένο φως, τον τρόπο, δηλαδή, που το φως μεταδίδεται όταν αντανακλάται σε κάποια επιφάνεια.

Σε ερώτηση αν ο άνθρωπος θα έπρεπε να ζηλεύει κάποιο ζώο για την όρασή του, η επιστήμονας απαντά πως όχι, έχουμε ό,τι χρειαζόμαστε για την επιβίωσή μας, όμως, μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις γνώσεις μας για την όραση των άλλων ζώων για ιατρικούς σκοπούς. Για παράδειγμα, μελέτες για το πώς η γαρίδα- μάντης βλέπει το πολωμένο φως μεταφράζονται σε αισθητήρες που αντιλαμβάνονται πολωμένο φως για να αντιληφθούν και την παρουσία καρκινικών κυττάρων- γιατί πολώνουν το φως περισσότερο από τα φυσιολογικά κύτταρα.

Η όραση όλων των ζώων έχει προσαρμοστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να βοηθάει στην επιβίωσή τους. Για αυτό, υπάρχουν ζώα που έχουν τα μάτια τους μπροστά, όπως και ο άνθρωπος, άλλα στο πλάι που τους δίνει ευρύ οπτικό πεδίο και προς τα πίσω. Δε βλέπουν απαραίτητα τόσο καθαρά, όμως, είναι σε θέση να αντιληφθούν την παρουσία ενός θηρευτή και να… αρχίσουν να τρέχουν μακριά του! Πρόκειται κυρίως για κάποια πουλιά και φυτοφάγα ζώα.

Οι θηρευτές και τα μεγάλα σαρκοφάγα ζώα, όπως ο άνθρωπος αλλά και η ύαινα ή ο αετός, έχουν μάτια μπροστά, έχουν καλύτερη αντίληψη του βάθους, μπορούν να εστιάσουν, να υπολογίσουν αποστάσεις και να κυνηγήσουν το θήραμά τους.

Ο αετός και το γεράκι από πολύ μακριά έχουν τη δυνατότητα να μεγεθύνουν πράγματα, κάτι που εμείς οι άνθρωποι δε βλέπουμε καθόλου ή μας φαίνονται κουκίδες.

Ωστόσο, ο άνθρωπος είναι το μοναδικό πλάσμα που μπορεί να ξεχωρίσει λεπτομέρειες, όπως ανάμεσα σε χίλια πρόσωπα ποιος είναι εκείνος που φοράει μία μπλούζα με διαφορετική ρίγα από τους υπόλοιπους. Αυτή μας η ικανότητα έχει να κάνει με την πολυπλοκότητα του εγκεφάλου μας.

Υπάρχουν ζώα που βλέπουν πιο θολά από εμάς, όπως τα ποντίκια και τα άλογα, όμως, βλέπουν σε υπεριώδες φάσμα και ενώ δεν ξεκαθαρίζουν λεπτομέρειες μπορούν να εντοπίσουν εγκαίρως τον επίδοξο θηρευτή τους.

Σε ερώτηση του Cretalive αν αληθεύει πως η κατσαρίδα βλέπει σε αργή κίνηση και για αυτό καταλαβαίνει …την παντόφλα που της εκσφενδονίζουμε, απαντά πως, ναι, είναι γεγονός ότι βλέπει πιο «αργά», η χρονική αντίληψη διαφοροποιείται από του ανθρώπου, όπως και σε άλλα ζώα.

Αυτό εξαρτάται και από την κίνηση ενός οργανισμού, για παράδειγμα η γαρίδα- μάντης μπορεί να παίζει… μποξ σαν τον Φλας, πολύ γρήγορα, δηλαδή, οι φωτουποδοχείς της επικοινωνούν άμεσα με το κινητικό της σύστημα και μπορεί να χτυπάει τον αντίπαλό της.

Η μύγα, για παράδειγμα, που έχει πολλά και σύνθετα μάτια, επειδή έχει πιο απλό εγκέφαλο από εμάς, αντιδράει αμέσως σε αυτό που βλέπει και έτσι δεν προλαβαίνουμε να την πιάσουμε. Δεν έχει εγκεφαλικό φλοιό και δεν επεξεργάζεται την πληροφορία που λαμβάνει από τα μάτια της. Τα ζώα αυτά δεν αντιλαμβάνονται ακριβώς τι βλέπουν αλλά είναι σε θέση να καταλάβουν ότι πρέπει να φύγουν για να σωθούν!

Ακόμα, είναι γεγονός πως κάποια ζώα, όπως οι γάτες, τα ποντίκια και τα άλογα βλέπουν στο σκοτάδι πολύ καλύτερα από εμάς και διαχωρίζουν τα αντικείμενα, όπως, φυσικά, και τα νυχτόβια όντα. Δε βλέπουν τόσα χρώματα, είναι, όμως, σα να φοράνε κιάλια νυκτός. Το ίδιο ισχύει και για τα φίδια!

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: https://biologydictionary.net/mantis-shrimp/

Δείτε επίσης:

"Ζώων οπτική" στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης
 

Διαβάστε περισσότερες ειδήσεις από την Κρήτη και το Ηράκλειο