"Καμπανάκι" κινδύνου για τον αιωνόβιο πλάτανο στο Κράσι

Ένα από τα μεγαλύτερα δέντρα της Ευρώπης, κηρυγμένο ως Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης, ο ιστορικός Πλάτανος στο Κράσι, κινδυνεύει σοβαρά...

Ο Σύλλογος Απανταχού Κρασανών εξέδωσε ψήφισμα με το αίτημα ο οποίος να διασωθεί το μνημειακό σύνολο του Πλάτανου μαζί με τις κρήνες που το περιβάλλουν και να εφαρμοστούν, έστω και καθυστερημένα, όλα όσα προβλέπονται από τη νομοθεσία για την προστασία του.

Η στάθμευση αυτοκινήτων κάτω από αιωνόβιο δέντρο, η ρύπανση, οι στρώσεις από μπετόν που δημιουργούν συνθήκες ασφυξίας στο ριζικό του σύστημα και η ανεπαρκής άρδευση το έχουν εξασθενίσει.

Όπως αναφέρεται στο εν λόγω ψήφισμα:

"Παρά το γεγονός ότι τα μνημειακά δέντρα αποτελούν σε ολόκληρη την Ευρώπη πολύτιμο οικολογικό τεκμήριο φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και παρακαταθήκη για τις γενιές του μέλλοντος και ως εκ τούτου , η προστασία και διάσωσή τους είναι μονόδρομος, στη χώρα μας δυστυχώς, η κακοποίηση και υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος είναι καθημερινό φαινόμενο με αποτέλεσμα το σημερινό δυστοπικό τοπίο, που απλώνεται σε ολόκληρη την επικράτεια.

Ο λόγος για τον μνημειακό πλάτανο που δεσπόζει στην κεντρική πλατεία του χωριού Κράσι Πεδιάδος (Δήμος Χερσονήσου) ο οποίος συγκαταλέγεται ανάμεσα στα πέντε μεγαλύτερα δέντρα της Ευρώπης -φορτισμένος με τους μύθους τις παραδόσεις αιώνων, ενσαρκώνει με την επιβλητική του παρουσία το «πνεύμα του τόπου» της περιοχής.

Η χρόνια κακοποίηση του αιωνόβιου πλάτανου με συνεχείς επιστρώσεις μπετόν και σε μεγάλο βάθος, που αντικατέστησε παλαιότερη ξερολιθιά πέριξ του δέντρου, έχει αποκρύψει το εντυπωσιακότερο τμήμα του κορμού του. Η έλλειψη αερισμού του ριζικού του συστήματος, η ακανόνιστη και περιοδική άρδευση, η μόνιμη ρύπανση από τη στάθμευση οχημάτων, είχε ως συνέπεια τη διαταραχή του μεταβολισμού του δέντρου και την προσβολή του, από μύκητες και έντομα, που θέτουν σε διακινδύνευση την υπόσταση του δέντρου.

Για την προστασία και την ανακήρυξή του σε Διατηρητέο Μνημείο Φύσης, ξεκίνησε το 2006 μια καθολική προσπάθεια από κατοίκους και ευαίσθητους περιβαλλοντικά πολίτες, που επισφραγίστηκε με το ΦΕΚ 247/29-9-2011. Με το Π.Δ καθορίστηκε η ζώνη προστασίας του Δ.Μ.Φ στα 915 μ. στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η Μεγάλη Θολωτή Βρύση (Υδραγωγείο Διατηρητέο Μνημείο πολιτισμού με την απόφαση ΥΠΠΟ/ΔΙΛΑΠ/Γ/562/269/25.5.2001 ) με την οποία είναι άρρηκτα δεμένη η υπόσταση του δέντρου.

Μετά λύπης μας, διαπιστώνουμε ότι μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει αντιληπτό από τους εκμισθωτές ότι η κήρυξη του Μνημείου δεν έγινε με σκοπό τη διαφήμιση, προβολή και αύξηση της εμπορικής αξίας του χώρου αλλά με κριτήρια περιβαλλοντικής και πολιτισμικής αναβάθμισης και ανάδειξης. Ως εκ τούτου, η πλήρης κάλυψη που έχει επιφέρει η εμπορική δραστηριότητα των εκμισθωτών για την εξυπηρέτηση μαζικής εστίασης (150 ατόμων ), δεν συνάδει διόλου με το πνεύμα της κήρυξης του Μνημείου .

13 χρόνια μετά την ανακήρυξη υπεραιωνόβιου πλάτανου στο Κράσι σε Δ.Μ.Φ. η σημερινή εικόνα υποβάθμισης δεν επιτρέπει κανένα εφησυχασμό. Το κατ’εξοχήν τοπόσημο της κοινότητας, εξακολουθεί να είναι θαμμένο στο μπετόν, ακρωτηριασμένο σε εμφανή σημεία, επιβαρυμένο από τη μόνιμη ρύπανση των οχημάτων που σταθμεύουν στη ζώνη προστασίας του μνημειακού συνόλου Κρήνες – Πλάτανος, δυσχεραίνοντας τη δυνατότητα πρόσβασης και οπτικής επαφής μετά δύο μοναδικά πολιτιστικά αγαθά του τόπου μας. Εικόνα που προσβάλλει όλους εκείνους που αγωνίζονται για την αρμονική συνύπαρξη Φύσης και ανθρώπου και την αναβάθμιση του τόπου.

Τα στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς άλλωστε, διατηρούνται και προστατεύονται για να μας θυμίζουν ·να παρέχουν πληροφορίες για το ιστορικό παρελθόν μέσω της μελέτης και της επιστημονικής αξιοποίησής τους . Παράλληλα όμως , τα πολιτιστικά αγαθά αποτελούν αντικείμενο αισθητικής απόλαυσης και πηγή ψυχαγωγίας που προάγουν και καλλιεργούν την παιδεία με την ευρύτερη έννοια του όρου, εμπλουτίζοντας σε νοήματα την ανθρώπινη ζωή καλλιεργώντας ταυτόχρονα το πνεύμα και τις αισθήσεις, βελτιώνοντας το επίπεδο της ανθρώπινης ζωής .

Τα προστατευόμενα δέντρα παρέχουν το ιδανικό πλαίσιο πραγματοποίησης υπαίθριας μάθησης. Μέσα από τη μελέτη των μνημειακών δέντρων εκτός από το επιστημονικό πλούτο που προσφέρουν δίνουν ταυτόχρονα την ευκαιρία για την κατανόηση της ιστορίας, καθώς και τη μελέτη των πολιτιστικών και λαογραφικών στοιχείων της τοπικής κοινωνίας .

Ως ενιαία οικοσυστήματα, με τις πελώριες διαστάσεις τους και το σύνολο της μικροχλωρίδας και πανίδας που φιλοξενούν, προσφέρουν υψηλή αναβάθμιση του τοπίου, δημιουργούν κατάλληλες συνθήκες για αναψυχή και συντελούν στην ενίσχυση νέων στρατηγικών αντιλήψεων για τη βιωσιμότητα και την τοπική αειφορία. Με άλλα λόγια η ανάπτυξη ενός βιώσιμου και υψηλού επιπέδου τουρισμού σήμερα πρέπει να περιλαμβάνει προϊόντα συνδεδεμένα με τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά τόπου, όπως διδάσκει η σημερινή ευρωπαϊκή εμπειρία .

Στον 21° αιώνα η σχέση ανθρώπου και Φύσης αντανακλά το μέλλον του πολιτισμού μας και απαιτεί απ’ όλους να δούμε τη σχέση αυτή, μέσα από μια ριζική αλλαγή αντιλήψεων και συμπεριφοράς, λαμβάνοντας υπόψη ότι η Φύση είναι μια Δωρεά προς τον άνθρωπο και μάλιστα όχι στον άνθρωπο της σύγχρονης εποχής, αλλά γενικότερα του ανθρώπινου γένους και δεν επιτρέπεται να την καταναλώνουμε και να την υποβαθμίζουμε σε μέσον ιδιωτικού πλουτισμού.

Όσο δεν γίνεται κατανοητό ότι το φυσικό περιβάλλον και οι ανθρώπινες κοινωνίες είναι συνοδοιπόροι στο πέρασμα του χρόνου, επομένως η τύχη του ενός είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την τύχη του άλλου, τόσο η κακώς εννοούμενη ανάπτυξη και η αδηφαγία της αγοράς, θα αφανίζει τη φύση και τα στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς, χωρίς συναίσθηση για το τι σημαίνει αυτό για την ευζωία και την ποιότητα ζωής των σύγχρονων κοινωνιών και ιδιαίτερα για τις γενιές του μέλλοντος .

Λαμβάνοντας υπόψη τις διατάξεις των Νόμων, τις γνωμοδοτήσεις και το Π.Δ με τις οποίες ο Πλάτανος ανακηρύχθηκε Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης

α) Τις διατάξεις των άρθρων 18,19,21 & 22 του Ν.1650/1986 «Για την Προστασία του Περιβάλλοντος ( ΦΕΚ 207 Α)

β) Τις διατάξεις των άρθρων 11,12 ,13 ,14 15,16 & 17( πίνακας 4) της ΚΥΑ 69269/5387/24-10-1990 « Κατάταξη έργων και Δραστηριοτήτων ,περιεχόμεν μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ), καθορισμός περιεχομένου ειδικών περιβαλλοντικών μελετών ΕΠΜ,( ΦΕΚ 678Β)

γ) Τις εξειδικευμένες προδιαγραφές εκπόνησης ειδικών περιβαλλοντικών μελετών για αιωνόβια δέντρα που εγκρίθηκαν από το ΥΠΕΧΩΔΕ με το 185577/1078/30-3-2006 έγγραφο .

δ) Την ειδική περιβαλλοντική μελέτη για τον αιωνόβιο πλάτανο του Κρασιού Δήμου Μαλίων η οποία εγκρίθηκε με την οικ 11196/2553/11-8-2009 απόφαση Γενικού Γραμματέα ΥΠΕΧΩΔΕ Την αριθ.221/2009 γνωμοδότηση του Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ηρακλείου

ε) Τη Γνωμοδότηση 1107/2011 του Συμβουλίου της Επικράτειας με πρόταση του Υπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής .

στ) Το Προεδρικό Διάταγμα ΦΕΚ 247 / 299-2011

Ο Σύλλογος «Απανταχού Κρασανών με τo παρόν Ψήφισμα, καλεί τους υπεύθυνους να εφαρμόσουν στην πράξη τα μέτρα προστασίας, έτσι όπως περιγράφονται στο Π.Δ. τα οποία συνέταξαν εξειδικευμένοι επιστήμονες και συνυπέγραψαν οι φορείς διαχείρισης για τη διατήρηση και την προστασία αυτού του σπάνιου και εντυπωσιακού φυσικού στοιχείου, ενταγμένου μάλιστα σε περιοχή Νatura, ώστε να σταματήσει η σημερινή πορεία υποβάθμισης που απειλεί πλέον την υπόσταση από άστοχες ενέργειες και έλλειμμα οφειλόμενου σεβασμού.

Εν όψη μάλιστα της κλιματικής αλλαγής που εγκυμονεί κινδύνους για τη Βιοποικιλότητα της Μεσογείου, καλούμε τον Δήμο Χερσονήσου και τους αρμοδίους φορείς διαχείρισης να «απελευθερώσουν» άμεσα τον θαμμένο μέχρι σήμερα στο μπετόν μνημειακό πλάτανο, «τον σιωπηλό μάρτυρα των αιώνων» του τόπου μας, που φιλοξένησε κάτω από την «άπλα φυλλουριά του » φωτεινά πνεύματα της ελληνικής διανόησης αλλά και μπαρουτοκαπνισμένα παλληκάρια στον αγώνα για την ελευθερία τόπου και την ενσωμάτωση της Κρήτης με τον εθνικό κορμό.

Να μεριμνήσουν άμεσα για τη βελτίωση της υδρολογικής κατάστασης και τον φυτοϋγειονομικό έλεγχο για την καταπολέμηση των ασθενειών που πλήττουν το δέντρο.

Άμεση καθαίρεση του τείχους από μπετόν που περιβάλλει το Δ.Μ.Φ. μέχρι να φανεί το χώμα και αντικατάσταση του από ξερολιθιά που θα βελτιώσει τις συνθήκες εξαερισμού του ριζικού του συστήματος.

Αποκάλυψη τμήματος του κορμού του δέντρου που αποτελεί και το εντυπωσιακότερο τμήμα του Μνημείου, (περίμετρος ριζικού κόμβου 17.5μέτρα) καθιστώντας το Μνημείο της Φύσης σημείο αναφοράς περιβαλλοντικής εκπαίδευσης όπως αναφέρεται και στο Π.Δ. (Άρθρο 2) ενισχύοντας την ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού και περιβαλλοντικών δράσεων που συμβάλλουν στην διάχυση της ανάπτυξης και την άμβλυνση της εποχικότητας.

Ανακατασκευή του υφιστάμενου δημοτικού αναψυκτηρίου ώστε να συνάδει αισθητικά με την πολιτιστική και οικολογική ταυτότητα του τόπου.

Απόδοση της πλατείας στην κοινότητα για να ξαναγίνει αυτό που ήταν πάντα· ο συνδετικός της κρίκος και αξιοποίησή της για πολιτιστικές και περιβαλλοντικές δράσεις καθώς και την ψυχαγωγία κατοίκων και επισκεπτών, μέσω της χρήσης του υπόσκιου χώρου και όχι με οποιονδήποτε άλλο τρόπο που θέτει σε κίνδυνο την υπόσταση του μνημειακού δέντρου!

Όλα τα παραπάνω αποτελούν τους βασικούς βραχίονες προστασίας και διαχείρισης του Μνημειακού Δέντρου ,έτσι όπως καταγράφονται από εξειδικευμένους επιστήμονες, στην Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη που εκπονήθηκε ήδη από το 2007 από τη Δ/ση Δασών Περιφέρειας Κρήτης, τη Δ/ση Δασών Ηρακλείου & το Δήμο Μαλίων.

Για τη διατήρηση και προστασία λοιπόν ενός τόσο σπάνιου και εντυπωσιακού Δέντρου όπως ο πλάτανος στο Κράσι, χρειάζεται κατεπειγόντως όλα τα προαναφερθέντα να γίνουν πράξη από τις αρμόδιες αρχές.

Παράλληλα βέβαια, κρίνεται απαραίτητη η συστηματική και διαρκής ενημέρωση και αξιόπιστη πληροφόρηση, σχετικά με τη σημασία τα της κοινής ολοκληρωμένης διαχείρισης φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, μεταξύ τοπικών αρχών, περιβαλλοντικών, πολιτιστικών οργανώσεων και επιστημονικών φορέων, για την ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης"