Και ύστερα… ήρθαν οι πλημμύρες: Tι φοβούνται οι επιστήμονες μετά από τις καταστροφικές πυρκαγιές

Της Κατερίνας Μυλωνά

Καμένη γη, στάχτη, θρήνος, πόνος, οργή… Οι πυρκαγιές που αποτέλεσαν τον εφιάλτη της χώρας μας τις τελευταίες βδομάδες δεν έχουν ολοκληρώσει το έργο τους. Το επόμενο στάδιο είναι οι πλημμύρες, το λένε από την πρώτη στιγμή οι επιστήμονες που προειδοποιούν ότι πρέπει αμέσως να ξεκινήσουν έργα και μακροχρόνιου σχεδιασμού αλλά και άμεσα υλοποιήσιμα, για να μην δούμε την γη να βουλιάζει…

Ο γεωλόγος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, Δρ. Χαράλαμπος Φασουλάς, αναφέρει πως αν δεν υπάρξουν παρεμβάσεις, θα παρακολουθήσουμε σκηνές, όπως του φθινοπώρου του 2020, όταν πλημμύρισαν περιοχές του Δήμου Χερσονήσου.

Όπως εξηγεί, είναι δεδομένο ότι θα έχουμε πλημμύρες μετά από τις πυρκαγιές, από την στιγμή που γνωρίζουμε πώς λειτουργούν τα ρέματα, τον τρόπο που το νερό συλλέγεται, καταλήγει σε ένα ρέμα και πρέπει στη συνέχεια να διοχετευτεί στην θάλασσα.

Ο μηχανισμός αποστράγγισης, η φυσική απορροή μετά από μία βροχή, είναι συγκεκριμένος, και, επίσης συγκεκριμένοι, είναι οι παράγοντες που εμποδίζουν ή υποβοηθούν τη ροή του νερού.

Πλημμύρα συμβαίνει όταν ξαφνικά μία πολύ μεγάλη ποσότητα νερού θα πρέπει σε μικρό χρονικό διάστημα να περάσει από στενούς χώρους, όπως είναι η κοίτη ενός ποταμού και οι ρεματιές. Μάλιστα, η εμφάνιση πλημμυρών σε ένα ποτάμι έχει περιοδικότητα γιατί μέχρι σήμερα και οι βροχοπτώσεις είχαν περιοδικότητα στην έντασή τους.

Πρόβλημα δημιουργείται στα σημεία, όπου περιορίζεται ο χώρος ή η δυνατότητα που έχει το νερό στην διάθεσή του για να περάσει και στα σημεία αυτά είναι πιο πιθανές οι πλημμύρες.

Όταν το νερό συναντά επίπεδες εκτάσεις, αφήνει λάσπη, χώμα, μαλακά ιζήματα και δημιουργεί καλλιεργήσιμα εδάφη. Όταν η φύση αφήνεται στην… ησυχία της, βρίσκει μόνη της τον δρόμο. Όταν, όμως, έχουμε ανθρώπινη παρέμβαση, έχουμε κτίσει σε ρέματα, έχουμε μπαζώσει, τότε τα φαινόμενα που εκτυλίσσονται είναι έντονα. Το νερό δεν καταλήγει σε κοίτες ποταμού, δεν προλαβαίνει να «ποτίσει» το έδαφος, ξεχειλίζει, αλλάζει πορεία, όπως είδαμε να συμβαίνει στις Γούβες και σε άλλες περιοχές τον περασμένο Νοέμβριο.

Εξαιτίας των ανθρωπίνων παρεμβάσεων που στένεψαν, περιόρισαν την κοίτη, το νερό αναγκάστηκε να περάσει από συγκεκριμένη πορεία, δεν έβρισκε διέξοδο, ξεχείλισε, ακολούθησε άλλους δρόμους, «ανακάλυπτε» νέα ρέματα και είχαμε τις πλημμύρες και τις καταστροφές.

Χάνονται τα δάση, έρχονται τα φράγματα

Ο Δρ. Χαράλαμπος Φασουλάς εξηγεί πως πριν τις πυρκαγιές, σε μια περιοχή υπάρχουν το δάσος, η χαμηλή βλάστηση, οι θάμνοι, που λειτουργούν ανασχετικά στην πορεία του νερού επιφανειακά και το νερό καταλήγει στην θάλασσα, χωρίς… γάτα και ζημιά!

Δεν μπορεί να αναπτύξει υψηλές ταχύτητες, δεν είναι ορμητικό, του δίνεται ο χρόνος για καθίζηση, μπορεί να εισχωρήσει στα πετρώματα.

Όταν, όμως, αποκτά μεγάλες ταχύτητες, δημιουργείται χείμαρρος, το έδαφος ξεπλένεται, το νερό παρασύρει χαλίκια, άμμο, λάσπη, έχουμε τις λεγόμενες χειμαρρικές απορροές, το νερό κουβαλάει ιζήματα, φερτά υλικά.

Όταν έχουμε το δάσος, ένα μεγάλο ποσοστό απ τις βροχές διοχετεύεται υπόγεια και αποφεύγονται οι πλημμύρες. Όταν όμως καεί το δάσος τότε τίποτα δεν εμποδίζει το νερό της βροχής να αναπτύξει μεγάλες ταχύτητες, να δημιουργήσει χειμαρρικές ροές και πολύ σύντομα πλημμυρικές παροχές που θα δημιουργήσουν τις πλημμύρες.

Στην ερώτηση «και τώρα, τι;», ο επιστήμονας του ΜΦΙΚ αναφέρει πως για ουσιαστικά μέτρα, απαιτείται σχεδιασμός και χρόνος υλοποίησης.

Ωστόσο, είναι κρίσιμο να γίνουν αμέσως παρεμβάσεις γιατί στο παρελθόν έχουν αποδειχτεί σωτήριες.

Μία λύση είναι να γίνει υλοτόμηση, τα καμένα δέντρα κόβονται, τοποθετούνται παράλληλα στο ίδιο υψόμετρο, δηλαδή, κάθετα στη ροή του νερού, έτσι δημιουργούμε τεχνητά φράγματα.

Αυτό που μέχρι πρότινος έκαναν οι θάμνοι, η χαμηλή βλάστηση, να εμποδίζουν το νερό να αναπτύσσει ταχύτητες, το κάνουν τώρα οι κορμοί των δέντρων. Όταν το νερό κινηθεί, θα συναντήσει εμπόδια στο δρόμο του, έτσι δεν θα παρασύρει φερτά υλικά, κάτι που βοηθάει στο να μην έχουμε πλημμύρες.

Μικρά φράγματα, ακόμα, μπορούμε να δημιουργήσουμε με πέτρα και τσιμέντο στις περιοχές που έχουν καμένα και θα εμποδίσουν τις χειμαρρικές απορροές, να μην αναπτυχθούν, δηλαδή, μεγάλες ταχύτητες του νερού, ενώ έτσι θα γίνεται και καθίζηση στο υλικό των πετρωμάτων και μειώνεται ο κίνδυνος της πλημμύρας.

«Η ουσία και ο μόνος τρόπος που έχουμε για να αντιμετωπίσουμε τέτοιες καταστάσεις είναι η πρόληψη», τονίζει ο Δρ. Χ. Φασουλάς.

Σύμφωνα με τα κλιματολογικά μοντέλα και τις και προβλέψεις για την κλιματική κρίση, ως το 2100, το 25% των χερσαίων οικοτόπων θα υποβαθμιστούν, τα δάση, δηλαδή, σε θαμνότοπους λόγω πυρκαγιών.

Ο γεωλόγος του ΜΦΙΚ τονίζει πως όταν μία δασική πυρκαγιά ξεκινήσει είναι σχεδόν αδύνατο να την σταματήσουμε.

Πρέπει να προλάβουμε, να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε να εμποδίσουμε την έναρξη και  την επέκταση μίας πυρκαγιάς, να στήσουμε ένα σύστημα τέτοιο που θα μας επιτρέπει να τη σβήσουμε πριν λάβει διαστάσεις.

«Η πρόληψη είναι το σημαντικότερο εργαλείο, εκεί πρέπει όλοι μας να επιμείνουμε, να πιέσουμε στον βαθμό που μπορεί να πιέσει κάποιος, να μη λειτουργούμε μονάχα κατασταλτικά», τονίζει.

Φωτογραφίες: Unsplash

Διαβάστε περισσότερες ειδήσεις από την Κρήτη.