Η τεράστια μέδουσα - νομάς κατευθύνεται στις ακτές της Κρήτης και των Δωδεκανήσων

Η παρουσία της τροπικής μέδουσας Rhopilema nomadica στις ελληνικές ακτές από τα μέσα Μαρτίου είναι πρωτόγνωρη, προκαλώντας ανησυχία για το τι μέλλει γενέσθαι με τον πληθυσμό της. Ειδικότερα περίπου 100 με 200 μέδουσες έχουν παρατηρηθεί σε αρκετές παραλίες της Ρόδου, κοντά στην ακτή. Οι ειδικοί επισημαίνουν πως η αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας, λόγω της κλιματικής αλλαγής, δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για την εμφάνιση τέτοιων εξάρσεων στους πληθυσμούς των μεδουσών.

Το συγκεκριμένο είδος, σύμφωνα με την kathimerini.gr,  είναι οικείο στο Ισραήλ, καθώς έχει «αποικίσει» στις περισσότερες ισραηλινές παραλίες από βορρά προς νότο, ενώ σύμφωνα με επιστήμονες φαίνεται πως αρκετές από αυτές καταφέρνουν να επιβιώνουν και τον χειμώνα.

Γνωστή και ως νομαδική μέδουσα, η Rhopilema Nomadica έχει ημισφαιρικό σχήμα, διαφανές γαλαζωπό χρώμα και διάμετρο συνήθως 30-40 εκατοστά αν και μπορεί να φτάσει και το 1 μέτρο.

Επίσης διαθέτει οκτώ πλοκάμια με νηματοκύστεις, δηλαδή μικρά κεντριά με δηλητήριο, που αν έρθουν σε επαφή με το δέρμα προκαλούν έντονο πόνο, αίσθημα καύσου, κνησμό και ερεθισμό της περιοχής. 

Οι θαλάσσιοι καύσωνες που σημειώθηκαν πέρσι αλλά και η γενικότερη αύξηση της θερμοκρασίας των θαλασσών της Μεσογείου επέτρεψαν στο συγκεκριμένο είδος μέδουσας να εξαπλωθεί ως τη χώρα μας.  

Σύμφωνα με τον Στέλιο Κατσανεβάκη, καθηγητή στο Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών με ερευνητική δραστηριότητα στη θαλάσσια οικολογία, «οι συγκεκριμένες μέδουσες υπάρχουν σε πολύ μεγάλες συγκεντρώσεις στις ακτές του Ισραήλ με αποτέλεσμα κάθε χρόνο παραλίες να θεωρούνται ακατάλληλες προς κολύμβηση. Παρεμποδίζεται και η αλιεία, καθώς όταν τα δίχτυα γεμίζουν με τεράστιες ποσότητες από μέδουσες, απελευθερώνεται το δηλητήριό τους με αποτέλεσμα τα υπόλοιπα ψάρια να θεωρούνται ακατάλληλα προς πώληση».

Εξαρση και στην Ελλάδα

Ο καθηγητής προβλέπει πως τέτοιες εξάρσεις της συγκεκριμένης μέδουσας θα παρατηρηθούν και στην Ελλάδα, σε πρώτη φάση στα Δωδεκάνησα και την Κρήτη, ωστόσο είναι δύσκολο να εκτιμηθεί χρονικά πότε θα γίνει αυτό. 

«Είναι πολύ δύσκολο να προβλέψουμε πώς θα εξελιχθεί το ταξίδι τους γιατί είναι κάτι πρωτόγνωρο. Ωστόσο περιμένουμε πως θα έχουμε μία πληθυσμιακή έξαρση και γι’ αυτό το είδος, όπως έγινε και στη μωβ μέδουσα. Η πληθυσμιακή της έξαρση αναμένεται να δημιουργήσει πρόβλημα στον τουρισμό, οπότε θεωρώ πως θα πρέπει να σκεφτούμε από τώρα ποια μέτρα μπορούμε να πάρουμε και για την προστασία των λουόμενων», εξηγεί ο ίδιος. 

Η αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας αλλάζει το θαλάσσιο οικοσύστημα

H αποίκιση της Rhopilema Nomadica προς τις ελληνικές ακτές ωστόσο δεν έπιασε εξαπίνης τους ειδικούς, καθώς αν παρατηρήσει κανείς τι συμβαίνει στις ακτές Ισραήλ, του Λίβανου και της Συρίας (Λεκάνη Λεβαντίνι) θα κατανοήσει τι πρόκειται να συμβεί και στις δικές μας ακτές τα επόμενα χρόνια εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. 

«Βάσει κλιματικών μοντέλων οι συνθήκες που επικρατούν στη Λεκάνη του Λεβαντίνι, ύστερα από κάποιες δεκαετίες θα επικρατούν στις νότιες περιοχές της χώρας μας. Εκεί ήδη υπάρχουν πάρα πολλές τοπικές εξαφανίσεις αυτόχθονων ειδών (γαστερόποδα, θαλάσσια σαλιγκάρια, μύδια, στρείδια και ψάρια), ενώ ταυτόχρονα ευδοκιμούν τα θερμόφιλα είδη της Ερυθράς Θάλασσας που έχουν φτάσει από τη Διώρυγα του Σουέζ. Ετσι τα αλιεύματα των ψαράδων εκεί είναι στα 3/4 ξενικά είδη και μόνο κατά το 1/4 αυτόχθονα», επισημαίνει ο καθηγητής.

Την ίδια ώρα και η χώρα μας έχει αρχίσει να βλέπει αλλαγές στο θαλάσσιο οικοσύστημά της τόσο εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας της θάλασσας, όσο και λόγω της έλευσης ξενικών ειδών στα πελάγη της. 

Σύμφωνα με έρευνα της WWF ο γαύρος και η σαρδέλα, από τα πλέον εμπορικά ψάρια στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο, επηρεάζονται σοβαρά από το κλίμα απειλώντας και τον βιοπορισμό των παράκτιων ψαράδων.

Από την πλευρά του ο κ. Κατσανεβάκης σημειώνει πως εκτός από ψάρια απειλείται και η θαλάσσια χλωρίδα. «Στους υφάλους των ελληνικών θαλασσών υπάρχουν τα δάση των μακροφυκιών, τα οποία έχουν τον ρόλο που έχουν τα δάση στο χερσαίο περιβάλλον. Με την έλευση ειδών από την Ερυθρά Θάλασσα όπως είναι η μαύρη αγριόσαλπη, οι ύφαλοι αυτοί ερημοποιούνται με αποτέλεσμα να χάνεται ένα σημαντικό μέρος του οικοσυστήματος». 

Διαχειριστικά μέτρα

Ο καθηγητής σημειώνει πως στη χώρα μας δεν έχουν ληφθεί ακόμη κάποια διαχειριστικά μέτρα για τον έλεγχο του πληθυσμού των ξενικών ειδών, ωστόσο η επιστημονική κοινότητα έχει ήδη υπόψη της προτάσεις σε περίπτωση που καταστεί αναγκαίο. 

«Για παράδειγμα όσον αφορά το λεοντόψαρο, μέτρα που έχουν προταθεί για τη μείωση του πληθυσμού αφορούν την προώθηση της στοχευμένης αλιείας για την κατανάλωσή του, καθώς είναι βρώσιμο. Οσον αφορά τον δηλητηριώδη λαγοκέφαλο, αυτό που συμβαίνει τώρα στην Κύπρο, είναι ότι το κράτος επιδοτεί την αλιεία του με στόχο τη μείωση του πληθυσμού του», καταλήγει ο ίδιος.

Φωτογραφία από Vlad Vasnetsov από το Pixabay