Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, η ταινία και το παράδειγμα της Κρήτης

«Εάν ένας εκπαιδευτικός έκανε μάθημα για το νερό, δεν θα τον ρωτούσε κανείς γιατί έδειξες αυτό το βίντεο ή το άλλο. Προκύπτει ζήτημα γιατί εδώ μιλάμε για τις ανθρώπινες σχέσεις, για το σώμα, για τη σεξουαλικότητα και το φύλο».

Η Μαργαρίτα Γερούκη, PhD, εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας και μέλος της επιτροπής σεξουαλικής αγωγής της Παγκόσμιας Ενωσης για τη Σεξουαλική Υγεία (WAS), επισημαίνει στην «Καθημερινή» διαχρονικά κενά στη συζήτηση για το περιεχόμενο και τη στοχοθεσία της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα ελληνικά σχολεία.

Η επιλογή εκπαιδευτικού να προβάλλει σε δημοτικό σχολείο την ταινία «Αγόρια στο ντους», του Σουηδού σκηνοθέτη Κρίστιαν Ζέτεμπεργκ, στο πλαίσιο μαθήματος, οδήγησε στην έντονη αντίδραση γονέων μαθητή, που κινήθηκαν νομικά κατά του σχολείου, αλλά έδωσε και -ακόμη- μία αφορμή για να διαπιστωθεί η απουσία συνεκτικής στρατηγικής για τη σεξουαλική αγωγή στην Ελλάδα.

Η ταινία διατίθεται από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου στην πλατφόρμα CINEDU για εκπαιδευτική χρήση και βρίσκεται καταχωρισμένη στη λίστα ταινιών που απευθύνονται σε μαθητές Γυμνασίου -αν και προβλήθηκε σε μαθητές μικρότερης ηλικίας. Η ταινία «Αγόρια στο ντους» χαρακτηρίστηκε εσφαλμένα, από μερίδα των ΜΜΕ, ως ταινία «ερωτικού περιεχομένου», ενώ έχει κριθεί απολύτως κατάλληλη για παιδιά, έχοντας λάβει, μεταξύ άλλων, το βραβείο της Καλύτερης Ευρωπαϊκής Ταινίας Μικρού Μήκους για Παιδιά από την Ευρωπαϊκή Ενωση Παιδικών Ταινιών. 

Καθώς η εννιάλεπτη κινηματογραφική αφήγηση περιστρέφεται γύρω από έννοιες όπως το μεγάλωμα των αγοριών και η ανακάλυψη των στερεοτύπων της αρρενωπότητας, η Μ. Γερούκη εκτιμά ότι οι αντιδράσεις γεννήθηκαν υπό τον φόβο προβολής της σεξουαλικής διαφορετικότητας. «Αν δεν ξεκαθαρίσουμε ποια είναι ακριβώς η θέση μας ως εκπαιδευτικό σύστημα σε αυτά τα ζητήματα, θα έχουμε συνέχεια προβλήματα», λέει.

Αφηρημένο πλαίσιο, ελλιπής κατάρτιση 

Σε λιτή ανακοίνωσή του, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, αρμόδιο για την παροχή των υλικών σεξουαλικής εκπαίδευσης, αποποιείται οποιασδήποτε ευθύνης αναφέροντας ότι δεν έχει εγκρίνει τις ταινίες που είναι αναρτημένες στην πλατφόρμα. Δεν ξεκαθαρίζει εάν είναι απαραίτητο να τις εγκρίνει, καθώς φαίνεται να βρίσκεται στην ευχέρεια του σχολείου να επιλέξει την ταινία που θα προβάλει, ωστόσο κάνει φανερή την ύπαρξη ενός κενού συνεννόησης ανάμεσα σε υπουργείο, εκπαιδευτικούς και γονείς.

«Οταν το πλαίσιο είναι τόσο αφηρημένο, δημιουργούνται δυσκολίες και πιθανότατα λάθη των εκπαιδευτικών», λέει η Μαργαρίτα Γερούκη. «Οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν την κατάρτιση που απαιτείται», επισημαίνει η ψυχοθεραπεύτρια, σύμβουλος γονέων και εκπαιδευτικών, Χριστίνα Ρασιδάκη. «Δεν ξέρουν ποιο υλικό πρέπει να χρησιμοποιήσουν και επίσης φοβούνται πολύ τους γονείς», προσθέτει στην «Κ».

Αμήχανοι ενήλικες

Στα Χανιά, σύμφωνα με τη Μ. Γερούκη, εκπαιδευτικοί βρέθηκαν σε δικαστική διαμάχη, πριν λίγα χρόνια, ύστερα από καταγγελία γονέων για σεξουαλική κακοποίηση μέσω του μαθήματος της Σεξουαλικής Αγωγής, «επειδή ακούστηκαν τα γεννητικά όργανα με το όνομά τους», λέει η ίδια.

«Η αμηχανία των γονιών και των εκπαιδευτικών είναι απολύτως εύλογη, γιατί και οι ίδιοι δεν έχουν βιώσει σεξουαλική αγωγή. Φοβούνται μη βλάψουν τα παιδιά τους, μην τα “πονηρέψουν”».

Η Χριστίνα Ρασιδάκη αναγνωρίζει στους βασικούς συνομιλητές των παιδιών, όσον αφορά αυτά τα ζητήματα, μια δικαιολογημένη σύγχυση. «Οι περισσότεροι γονείς θέλουν κάποιος να τους βοηθήσει, επειδή οι ίδιοι δυσκολεύονται. Πολλοί νιώθουν απελπισμένοι με τις σεξουαλικές ελευθερίες της εποχής μας, γιατί κλονίζονται κάποιες πεποιθήσεις τους και αυτό προκαλεί φόβο».

Το βασικό πρόβλημα που διαπιστώνουν οι δύο ειδικοί είναι η σύνδεση της σεξουαλικής αγωγής με βαθιά ριζωμένα συστήματα αξιών. Η Μαργαρίτα Γερούκη μας ζητάει να φανταστούμε δύο φανατικά vegan γονείς που μεγαλώνουν ένα vegan παιδί και μια υποθετική δασκάλα που φέρνει μια μη vegan τούρτα στην τάξη της.

«Δεν νομίζω ότι οι φανατικά vegan γονείς θα έστελναν εξώδικο στην δασκάλα», λέει, επισημαίνοντας ότι ζητήματα που σχετίζονται με το σεξ και το φύλο έχουν ηθική διάσταση. «Δεν έχουμε συζητήσει σοβαρά και επαρκώς τι είναι η σεξουαλική εκπαίδευση και για ποιο λόγο γίνεται. Θα πρέπει, ως κοινωνία, να καταλάβουμε ότι η σεξουαλική αγωγή έχει στόχο την υγεία, όχι την ηθική», λέει εμφατικά.

«Τα παιδιά στην Ελλάδα -και συνολικά η ελληνική κοινωνία- στους δείκτες σεξουαλικής υγείας βρίσκονται πολύ χαμηλά. Στην αντισύλληψη, στις αμβλώσεις, στην κακοποίηση, στην ανυπαρξία γνώσεων. Τα παιδιά μας τελειώνουν το λύκειο και δεν έχουν βασικές γνώσεις για το αναπαραγωγικό τους σύστημα».

Η σεξουαλική αγωγή, αν και ενταγμένη ως προαιρετική στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα από το 2003, γίνεται υποχρεωτική το 2021, χωρίς όμως αναλυτικό πρόγραμμα, στοχοθεσία και συγκεκριμένα εγχειρίδια, όπως επισημαίνει η εκπαιδευτικός, ωστόσο, -προσθέτει- εάν ο εκπαιδευτικός εκπαιδευτεί, θα εκπαιδεύσει και τον γονέα.

«Δεν υπάρχει γονιός στην Ελλάδα που, αν του μιλήσεις και του εξηγήσεις τι γίνεται και γιατί γίνεται, ειλικρινά και επιστημονικά, θα διαφωνήσει. Δεν υπάρχει γονιός που να θέλει το κακό του παιδιού του ή να λέει “όχι δεν πειράζει, προτιμώ το παιδί μου να είναι άρρωστο ή να αρρωστήσει μεγαλώνοντας”. Οι γονείς στην Ελλάδα μάς λένε ότι πραγματικά θέλουν να συζητούν με τα παιδιά τους, αλλά δεν ξέρουν τι να πουν και πώς. Και μπαίνουν σε έναν κυκεώνα ανασφάλειας και αγωνίας. Οταν το σχολείο κάνει κάτι συστηματικά και ουσιαστικά, δίνει την πάσα και στον γονιό στο σπίτι να συνεχίσει και να βάλει και αυτός τη σφραγίδα του στη σεξουαλική εκπαίδευση», τονίζει η Μαργαρίτα Γερούκη.

Πότε μπορούν να κάνουν σεξ και ποιες είναι οι καλύτερες στάσεις. Αυτά είναι τα συχνότερα ερωτήματα των παιδιών προς τους δασκάλους τους, πριν καν τελειώσουν το δημοτικό, λέει η εκπαιδευτικός. «Πολλή πορνογραφία. Τα παιδιά μας έχουν εκτεθεί σε απίστευτο πορνογραφικό υλικό πριν πάνε γυμνάσιο. Δεν μεγαλώνουν στη γυάλα. Οταν ένα παιδί έχει απορίες, θα ψάξει και θα βρει την απάντηση. Αλίμονο αν δεν απαντήσουμε εμείς!», καταλήγει. «Τα παιδιά είναι εκτεθειμένα σε πολλαπλά σεξουαλικά ερεθίσματα. Η σεξουαλικότητα είναι πολύ μεγάλο κομμάτι της ζωής μας. Δεν μπορούμε να βάζουμε το κεφάλι μας στην άμμο», υπερθεματίζει η ψυχοθεραπεύτρια Χριστίνα Ρασιδάκη.

Παιδιά που ενδυναμώνονται

Η εμπειρία της τάξης δείχνει πως τα παιδιά διψούν να μάθουν για το σώμα και για τη σεξουαλικότητά τους, αλλά και ότι αφομοιώνουν τις πληροφορίες αποτελεσματικά. Υστερα από μάθημα για την ανατομία των γεννητικών οργάνων, στο πλαίσιο της σεξουαλικής αγωγής, ένας μικρός μαθητής βρήκε κλαίγοντας τη δασκάλα του στο διάλειμμα και της είπε πως συνειδητοποίησε «ότι πάσχει από φίμωση», αποκαλύπτει η Μαργαρίτα Γερούκη, επικαλούμενη μαρτυρίες συναδέλφων. «Οι γονείς δεν το είχαν καταλάβει. Η δασκάλα ενημέρωσε τη μητέρα και το πρόβλημα που αντιμετωπιζόταν λύθηκε εύκολα».

Σε άλλη περίπτωση, παρατηρήθηκε ότι, έχοντας διδαχθεί την έννοια της συναίνεσης και τα όρια του επιτρεπτού, μικρές μαθήτριες επέπληξαν συμμαθητή τους που τους σήκωνε τις φούστες. «”Οχι, δεν έχεις δικαίωμα να το κάνεις αυτό”, είπε το ένα στο άλλο, καλλιεργώντας αυτό που λέμε στην εκπαίδευση “δυναμική συμπεριφορά – δυναμική στάση”», περιγράφει η εκπαιδευτικός.

Γονείς και εκπαιδευτικοί αντιλαμβάνονται ότι τα παιδιά που διαπαιδαγωγούνται στο πλαίσιο της σεξουαλικής αγωγής μιλάνε για το σώμα τους «χωρίς γελάκια και χαζοντροπές», ενώ γνωρίζουν ότι μπορούν να απευθυνθούν σε άνθρωπο εμπιστοσύνης αν κάτι τους συμβεί, «ακόμα και να πάρουν το 1056 – ξέρουν ότι υπάρχει ένα τηλέφωνο όπου μπορούν να μιλήσουν», λέει η Μαργαρίτα Γερούκη.

Παράλληλα, αυτό που κατορθώνει επιπλέον η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι και η εκπροσώπηση μειονοτήτων που αποτελούν τα φαβορί του σχολικού εκφοβισμού. Παιδιά που ανήκουν στην ομάδα ΛΟΑΤΚΙ υπερεκπροσωπούνται ως θύματα bullying, λένε οι ειδικοί. «Ενα 10% των παιδιών μας έχουν ή θα έχουν ένα μη ετερόφυλο σεξουαλικό προσανατολισμό, ή μία μη φυλοαμετάβλητη αντίληψη για το φύλο. Αυτά τα παιδιά μεγαλώνουν σε μια κοινωνία όπου κυριαρχεί το φοβικό σύνδρομο απέναντι σε αυτές τις διαφορετικότητες, χωρίς να έχουν δει ποτέ στο σχολείο τους κάτι που να ανταποκρίνεται στην αίσθηση του εαυτού τους», καταλήγει η εκπαιδευτικός.

Διαβάστε περισσότερες ειδήσεις από την Κρήτη.