ΚΡΗΤΗ
Η κρητική διατροφή είναι η «ταυτότητα» μας: απλή και ακαταμάχητη σαν την ατόφια Κρήτη
Γαστρονομικές ιστορίες από την Σεβαστή και την Ελένη, …ψήνεται πίτα για ρεκόρ Γκίνες
Της Ευαγγελίας Καρεκλάκη
Κάποιοι είναι πρόθυμοι να πληρώσουν «χρυσάφι» μία μοσχαρίσια ξηράς ωρίμανσης (και καλά το κάνουν εφόσον τους αρέσει), θεωρούν όμως, κατά παράδοξο τρόπο, απαγορευτικά πανάκριβο το τυρί του βοσκού και ας είναι στην πραγματικότητα γκουρμέ. Έχουμε «πήξει» στις σαλάτες ρόκας και σνομπάρουμε τις γευστικότατες παπούλες που τις τρώμε ωραιότατα με αλάτι και λαδόξιδο. Μάθαμε να χρησιμοποιούμε παντού τα κράνμπερι, αλλά απαξιώνουμε την …ταπεινή κρητική σταφίδα.
Η κρητική διατροφή είναι ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια του πολιτισμού μας. Την κουβαλάμε στο DNA μας από αρχαιοτάτων χρόνων, και πάντα «μιλάει» για τον τόπο, τους ανθρώπους, τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα, αρκεί να ακούσουμε και να μην σνομπάρουμε, παρασυρμένοι από ξενόφερτες επιρροές και trends, αλλά και από ένα διαρκές άγχος να μην φανούμε κατώτεροι και παλιακοί. Και κάπως έτσι φθάνουμε στην υπερβολή, αλλοιώνοντας την «ταυτότητα» μας. Κι όμως η δύναμη μας βρίσκεται στην απλότητα, στον σεβασμό για τη μάνα γη και τις πρώτες ύλες και φυσικά στην αγάπη για τον τόπο μας. Να είμαστε ακομπλεξάριστοι και να προσφέρουμε στον επισκέπτη ατόφια Κρήτη, χωρίς φτιασίδια.
Να βλέπεις, για παράδειγμα, Αμερικανούς δημοσιογράφους και πασίγνωστους σεφ, που «ζωγραφίζουν» με τις δημιουργίες τους στη χώρα τους, να εκστασιάζονται γύρω από ένα τεράστιο τσουκάλι με βραστό ξινόχοντρο ή τρώγοντας παραδοσιακές χορτόπιτες. Να ανεβαίνεις σε μιτάτο στα Όρη και να τρελαίνεσαι με τη γεύση του τυριού και της μυζήθρας. Να τσουγκρίζεις τη ρακή με το βρισκούμενο: ελίτσες, ντομάτα από το κηπούλι, αγκινάρα και παραδοσιακό παξιμάδι. Και να θυμάσαι μια ζωή εκείνη τη μάζωξη της παρέας.
Και αν κάποιοι θεωρούν ότι η γαστρονομία είναι απλά ένα πιάτο φαγητό, τότε σίγουρα έχουν πέσει έξω. Η γαστρονομία είναι τα πάντα και το φαγητό συνδέεται με όλες τις εκφάνσεις της ζωή μας. Στους γάμους τρώμε, στις βαπτίσεις το ίδιο, στις κηδείες και στα μνημόσυνα, στις ονομαστικές εορτές, στα γεννητούρια και στα γενέθλια, στις μεγάλες θρησκευτικές γιορτές και στις επετείους, στις περιόδους νηστείας, στις παρέες, στα γλέντια.. Έρχονται επισκέψεις, να ετοιμάσουμε τρατάρισμα, πάμε επίσκεψη, να κρατάμε τα δώρα μας… Το φαγητό είναι η σύνδεση μας με τους γύρω μας, με την οικογένεια μας, τους φίλους, τους συγγενείς, τους συναδέλφους μας, την κοινότητα.
«Ζήστε τη μαγεία της Γαστρονομικής απλότητας»
Είναι γνωστό ότι η Κρήτη ανακηρύχθηκε Γαστρονομική Περιφέρεια Ευρώπης για το 2026 καθώς ο σχετικός φάκελος της υποψηφιότητας που υπέβαλε η Εκπαιδευτική Αναπτυξιακή ΠΛΟΗΓΟΣ, με την συνεργασία της Περιφέρειας Κρήτης, εγκρίθηκε από το Διεθνές Ινστιτούτο Γαστρονομίας και Πολιτισμού.
Στο πλαίσιο αυτής της ανακήρυξης, συζητήσαμε για γαστρονομικές ιστορίες και εμπειρίες με δύο ξεχωριστές γυναίκες, διαφορετικές σε πολλά σημεία, τις οποίες συνδέει η αγάπη για τον τόπο τους, την κρητική διατροφή και την παράδοση. Πρόσφατα μάλιστα ταξίδεψαν μαζί με τον πρόεδρο του ΠΛΟΗΓΟΥ, κ. Χάρη Ροδιτάκη, στο νησί της Σαρδηνίας, μετά από πρόσκληση του Επιμελητηρίου του Κάλιαρι.
Ο λόγος για την Σεβαστή Κρασανάκη, πρόεδρο του Συλλόγου Γυναικών Επισκοπής «ΕΡΓΑΝΗ» και μία από τους τέσσερις πρεσβευτές της Γαστρονομικής Περιφέρειας Ευρώπης 2026, και την Ελένη Μαραγκάκη, πρόεδρο του ΚΟΙΠΟΔΙ δήμου Χερσονήσου που συμμετέχει στην σύμπραξη των φορέων για το όλο εγχείρημα.
Τρελάθηκαν οι Ιταλοί με το μαγκίρι μας και οι Αμερικανοί με τον ξινόχοντρο
Η Σεβαστή χωρίς το πεσκέσι της δεν πάει πουθενά και στην Σαρδηνία έκανε πάλι …θαύματα. «Κρατούσαμε ξεροτήγανα, καλιτσούνια, καλοψίκια, μαντινάδες, ξομπλιαστά, ρακή, χορτόπιτες.. Εκεί επί τόπου μαγείρεψα μαγκίρι, σαρικόπιτες και μυζιθρόπιτες… Με το μαγκίρι ειδικά ενθουσιάστηκαν πολύ και ζητούσαν κι άλλο» μας λέει.
Πολλές ομοιότητες, πολύ κοινή πρώτη ύλη από τυριά, λάδια, χόρτα… «Ω τα παντέρμα γιαχνερά», σχολιάζει η Σεβαστή, που τα ζήλεψε καθώς ο τόπος εκεί είναι καταπράσινος λόγω των νερών. Μέχρι και αντικριστό κάνουν, όχι όμως σαν το δικό μας. Εκεί αντικριστό κάνουν τους χοίρους. «Νιώθουν ότι είναι άνθρωποι της υπαίθρου…Μένουν στην ύπαιθρο και το υποστηρίζουν 100%. Λένε «αυτό είμαστε, αυτό προσφέρουμε». Και το εννοούν. Δε το λένε με τσαμπουκά. Με αγάπη το λένε» σχολιάζει η Ελένη Μαραγκάκη, που συμπληρώνει: «εδώ μας νοιάζει πολύ η εικόνα μας. Εκείνοι δεν έχουν τέτοια άγχη. Δεν τους ενδιαφέρει να δημιουργήσουν την τέλεια εικόνα για την τουριστική προβολή τους. Είναι απλοί, λιτοί, θα σου προφέρουν ό,τι έχουν στο σπίτι τους, ό,τι θα φάνε κι αυτοί».
Και οι δύο αναγνωρίζουν ότι ο τρόπος με τον οποίο λανσάρουν τα προιόντα τους οι Ιταλοί είναι μοναδικός.
«Ούτε κουβέρ με βούτυρα, ούτε κουβέρ με πάστες.. πιατάκι, λαδάκι και βούτες με φρεσκοψημένο ψωμάκι» λέει η Σεβαστή. «Δεν έτρεξαν να βγάλουν μπουράτα, που είναι η διάσημη Ιταλική σαλάτα, δηλαδή ρόκα, παρμεζάνα, ντοματίνια. Μας πρόσφεραν αυτά που είχαν στο σπίτι τους, στο χωριό: κουνουπίδι τουρσί, αγκινάρα, ελιές, κομμένο φινόκιο» ανέφερε η Ελένη, συμπληρώνοντας ότι «και εδώ στην Κρήτη, οι πιο αυθεντικοί, θα σου σερβίρουν ντάκο με ντομάτα, ή οποιοδήποτε βραστό χόρτο ή ζαρζαβατικά της εποχής».
Η Σεβαστή και η Ελένη επιμένουν ότι η μαγεία κρύβεται στην απλότητα της πρώτης ύλης. Ελιές, σταφύλι, χόρτα θα πρέπει να βρίσκονται σε πρώτο πλάνο.
«Αγαπώ τον πολιτισμό, την κουλτούρα μας. Θέλω να περάσουν αυτά στις επόμενες γενιές. Να μην σβήσουν. Αν φύγουν οι μεγαλύτερες ηλικίες, τελειώσαμε. Θέλω η παράδοση να γίνει τρόπος ζωής. Η Κρήτη είναι ευλογημένος τόπος» είναι το όραμα της Σεβαστής. Πριν λίγες ημέρες μαζί με τις γυναίκες του Συλλόγου Γυναικών «Εργάνη» μαγείρεψαν για 25 Αμερικανούς δημοσιογράφους και σεφ στα Καψαλιανά Ρεθύμνου. Σκιουφιχτά, ξινόχοντρος με μελιτζάνα, ξομπλιαστά, μαυρομάτικα σαλάτα με αυγό, σαρικόπιτες και χορτόπιτες..
«Όταν ψήναμε τον ξινόχοντρο, έρχονταν από πάνω και εισέπνεαν σαν να μην υπάρχει αύριο… εκεί να δεις επιφωνήματα» περιγράφει πασίχαρη η Σεβαστή.
Και ο Σωτήρης Κοντιζάς, ο γνωστός σεφ, πριν λίγες ημέρες, ευρισκόμενος στην Κρήτη, ψήφισε «δαγκωτό» τον βουτυράτο κουραμπιέ της Σεβαστής.
Και η Ελένη, ήταν πριν από 22 χρόνια, μικρό κορίτσι, όταν ξεκίνησε να μελετάει τον κρητικό πολιτισμό μέσα από τη γαστρονομία. «Η γαστρονομία είναι ο τρόπος να μάθεις την ταυτότητα σου 100%, από το που ζεις, με ποιους ζεις, τι ήθη και έθιμα επικρατούν, τι είναι ο κύκλος του χρόνου και όλο αυτό εμπεριέχει πολλή αγάπη».
Για την Ελένη η μαγειρική είναι το πάθος της. Θυμάται μικρό παιδί τη γιαγιά της και τις γιαγιάδες του χωριού της, στην Πάνω Χερσονήσο, να δημιουργούν μικρά θαύματα με απλά υλικά. Κοντά στη γιαγιά της έμαθε να κάνει από πίτες μέχρι κόλλυβα. Θυμάται και συγκινείται τα τραπέζια των παιδικών και εφηβικών της χρόνων. Τότε που τα πράγματα ήταν ανεπιτήδευτα και το βρισκούμενο ήταν αρκετό και πεντανόστιμο.
«Η πεμπτουσία της κρητικής κουζίνας είναι να στήνεις με το τίποτα ένα τραπέζι» συμφωνούν και οι δύο.
Μία πίτα για ρεκόρ Γκίνες
Πριν κλείσουμε αυτή την ανεξάντλητη κουβέντα (ήταν αδύνατον να χωρέσουν όλα) αποκάλυψαν ότι έχουν κάνει αίτηση στον Οργανισμό Γκίνες «για να φτιάξουμε μία πρωτότυπη πίτα που θα αναδεικνύει τις πολλές γεύσεις της Κρήτης, αφιερωμένη στη Γαστρονομική Περιφέρεια Κρήτης και στην «Εργάνη» που έχει καθιερώσει τη γιορτή πίτας. Στην παρασκευή της θα βοηθήσουν όλοι οι σύλλογοι όταν με το καλό δοθεί το πράσινο φως…
