Η ιστορική συμφωνία στην Κρήτη και η "Ημέρα Ευρωπαϊκής Ειρήνης"

Μία από τις κορυφαίες στιγμές του δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και ουσιαστικά η τελευταία πράξη του πολέμου στην Ευρώπη, γράφτηκε στην Κρήτη στις 10 Μαΐου 1945 (Δείτε ΕΔΩ).

Η υπογραφή της συνθηκολόγησης των Γερμανών έγινε στη βίλα Αριάδνη στην Κνωσό και με αφορμή το γεγονός αυτό ο Αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού Κώστα Φασουλάκης εισηγείται στο Περιφερειακό Συμβούλιο, μετά και από σχετική πρόταση του συγγραφέα Αντώνη Σανουδάκη,  την καθιέρωσης της 10^ης Μαΐου ως “Ημέρας Ευρωπαϊκής Ειρήνης και ως Δημόσιας Εορτής τοπικής σημασίας”, για την Περιφέρεια Κρήτης.

Αναλυτικά στην εισήγησή του ο κ. Φασουλάκης αναφέρει: 

"Από τον καθηγητή και συγγραφέα κ. Αντώνιο Σανουδάκη, δέχτηκα τον προηγούμενο Μάιο την εισήγηση με αρ. πρωτ. 91878/18-5-2020 για την καθιέρωση της 10ης Μαΐου ως ημέρας «Συνθήκης Ειρήνης της Κνωσού στην Περιφέρεια Κρήτης».

Σύμφωνα με αυτήν, η 10^η Μαΐου αποτελεί την ημέρα, η οποία σηματοδοτεί τη λήξη του πολέμου, που έμεινε γνωστός ως Β΄ Παγκόσμιος  Πόλεμος. Κατ’ επέκτασιν λοιπόν προσδιορίζει την απαρχή της Ευρωπαϊκής Ειρήνης.

Σε συνεχεία αυτής της πρότασης, προτείνουμε την καθιέρωση της 10ης Μαΐου, ως Δημόσιας Εορτής τοπικής σημασίας, και την αναγνώρισή της ως ημέρας «Ευρωπαϊκής Ειρήνης», σε ανάμνηση της Συνθήκης Ειρήνης, η οποία υπογράφηκε στην Κνωσό, μεταξύ των Συμμάχων και των δυνάμεων του άξονα, σηματοδοτώντας τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ιστορικό πλαίσιο

Σύμφωνα με την παραπάνω εισήγηση, στις 9 Μαΐου 1945, στη «Βίλλα Αριάδνη» της Κνωσού, κατοικία του Βρετανού αρχαιολόγου S.A Evans, υπογράφτηκε η συνθήκη της «Οχυράς θέσης» Χανίων, τα οποία παρέμεναν υπό γερμανική Κατοχή, παρά το γεγονός ότι είχε προηγηθεί η απελευθέρωση της υπόλοιπης Κρήτης, ήδη από τον Οκτώβριο του 1944.

Για την ακρίβεια, ο Νομός Χανίων, αποτελούσε τότε το τελευταίο τμήμα της Ευρώπης που βρισκόταν ακόμη υπό γερμανική κατοχή.

Ο Αρχηγός των Συμμαχικών Δυνάμεων της Μεσογείου, Στρατηγός H. Alexander, απέστειλε την ίδια μέρα, 9 Μαΐου 1945, στην Κρήτη, τον Άγγλο Ταξίαρχο Kirkman, ως αντιπρόσωπό του, προκειμένου να διαπραγματευθεί με τον τελευταίο Γερμανό Διοικητή Κρήτης Bendhak. Τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο μερών διενήργησε ο Γενικός Διοικητής Κρήτης Επίσκοπος Κυδωνίας και Αποκορώνου Αγαθάγγελος.

Στη συνάντηση έλαβαν μέρος ο Άγγλος Ταξίαρχος Kirkman, o Γερμανός Διοικητής Κρήτης Bendhak, και από ελληνικής πλευράς ο Γεώργιος Φουντουλάκης, Υποστράτηγος, Στρατιωτικός Διοικητής Κρήτης.

Παρευρέθηκαν, επίσης, οι Σύνδεσμοι της Κατοχής, Τομ Ταμπάμπιν, ο A.M. Ρέντελ και  ο Τζακ Σμιθ Χιούζ. Από την ελληνική πλευρά, συμμετείχαν, επιπλέον, ο λοχαγός Γεώργιος Κάββος, Διευθυντής του 2ου Γραφείου Πληροφοριών Διοίκησης Κρήτης, ο Ανδρέας Απλαδάς, Διοικητής Αεροδρομίου Ηρακλείου και ο Μιχαήλ Σγουρός, Επιτελάρχης.

Στην Κνωσό υπεγράφη μεταξύ Μ. Βρετανίας, Γερμανίας και Ελλάδας, η συμφωνία παράδοσης των γερμανικών δυνάμεων. Με το υπ’ αρ. 2 άρθρο της συμφωνίας τίθεται ως όρος ότι η Συμφωνία θα τεθεί σε ισχύ την 10ην π.μ. ώρα Γκρίνουιτς της 10ης Μαΐου, όταν θα πάψουν οι γερμανικές επιχειρήσεις και των τριών όπλων. 

 Η συμφωνία, λοιπόν, της Κνωσού θεωρείται ως η τελευταία πράξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου σε ευρωπαϊκό έδαφος, και από τη 10η Μαΐου αρχίζει μία μακρά περίοδος Ειρήνης, 75 ετών, στη Γηραιά Ήπειρο.

Είναι σημαντικό να σημειώσουμε εδώ και τις «αρχαιολογικές» παραμέτρους της εν λόγω απόφασης, όπως επισημαίνονται και από τον αρχαιολόγο και επιστημονικό συνεργάτη της Περιφέρειας Κρήτης δρ. Γ. Τζωράκη. Είναι λοιπόν πιθανόν να μην υπήρξε τυχαία η επιλογή της «Βίλλας Αριάδνη», ως τόπου υπογραφής της σχετικής συνθήκης. Η Βίλλα Αριάδνη χτίστηκε ως κατοικία του αρχαιολόγου S.A Evans, που αποκάλυψε και ανέδειξε την Κνωσό, και κατά τη διάρκεια της Κατοχής καταλήφθηκε για να αποτελέσει την έδρα των γερμανικών δυνάμεων.

Η Κνωσός όμως υπήρξε, επιπλέον, η πρωτεύουσα του Μινωικού Πολιτισμού. Του πολιτισμού που καθιερώθηκε να χαρακτηρίζεται ως ο «πρώτος ευρωπαϊκός πολιτισμός», ο οποίος μεταξύ των σπουδαίων επιτευγμάτων του, σύμφωνα με τους μύθους αλλά και σύμφωνα με τα αρχαιολογικά δεδομένα, εισέφερε την «Μινωική Ειρήνη/  Pax Minoica», στον τότε κόσμο. Μια μακρά, δηλαδή, περίοδο Ειρήνης για ολόκληρη σχεδόν την Μεσόγειο, με άμεσο αντίκτυπο στην οικονομική άνθιση και την ευημερία των λαών και των εθνών της εποχής.

Η απόδοση τιμής στο σημαντικό αυτό επετειακό γεγονός δεν είναι πρώτη φορά που απασχολεί τις τοπικές αρχές και την κοινωνία.

Έχει άλλωστε κατ’ επανάληψη προβληθεί από τον ίδιο τον κ. Σανουδάκη, ενώ υπάρχει η σχετική 32/1992 Απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Ηρακλείου για τον εορτασμό της συγκεκριμένης επετείου.

Παράλληλα, η εν λόγω σημαντική επέτειος έχει ήδη δύο φορές εορταστεί με τη δέουσα επισημότητα από τις τοπικές αρχές.

Αρχικά, στις 9 Μαΐου 1995, κατά την οποία ο Δήμος Ηρακλείου, παρουσία του τότε Δημάρχου κ. Κώστα Ασλάνη, εορτάζει για πρώτη φορά το γεγονός. Αργότερα, στις 15 Μαΐου 1999, η τότε Νομαρχία Ηρακλείου, με πρόταση του αειμνήστου Νομάρχη Ηρακλείου, Γιάννη Γαρεφαλάκη, και παρουσία τοπικών Αρχών, εκπροσώπων της Ελληνικής Κυβέρνησης, εκπροσώπων της Αγγλικής και Γερμανικής Πρεσβείας, εορτάζει εκ νέου τη σημαντική επέτειο.

Στις εορτές του 1995 τοποθετήθηκε και η σχετική αναθηματική πινακίδα στη «Βίλα Αριάδνη», σε διαρκή υπόμνηση του σημαντικού γεγονότος (Συνημμένο 6).

Έχοντας, λοιπόν, υπόψη όλα τα παραπάνω, και δεδομένου ότι

• Η υπογραφή της συνθήκης της Κνωσού αποτέλεσε την τελευταία πράξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στη δυτική Ευρώπη, έπειτα από την οποία ξεκινά η πιο μακροχρόνια ειρηνική περίοδος για την ευρωπαϊκή ήπειρο.
• Η επιλογή του τόπου της υπογραφής της Συμφωνίας συνδέεται, άρρηκτα, με την περίφημη Μινωική Ειρήνη (Pax Minoica), που αποτέλεσε ένα από τα βασικά συστατικά στοιχεία του Μινωικού Πολιτισμού. Στην έδρα, επομένως και κοιτίδα του Μινωικού Πολιτισμού και της Ειρήνης, την Κνωσό, έχουμε κατά ευτυχή συγκυρία και την δρομολόγηση των γεγονότων που σηματοδότησαν την έναρξη της πλέον μακροχρόνιας Ευρωπαϊκής Ειρήνης.
• H Περιφέρεια Κρήτης, έχει πολλούς λόγους να επιδιώκει τη σύνδεση της εν λόγω υπογραφής Ειρήνης με την Πρωτεύουσα του Μινωικού Πολιτισμού, ο οποίος πρώτος ανέδειξε την έννοια της Ειρήνης, και την επέβαλε, εμπράκτως, προς χάριν της προόδου και της ευημερίας της ανθρωπότητας.
• Οι επικείμενοι ετήσιοι εορτασμοί της επετείου θα αποτίουν, αφενός, τον οφειλόμενο φόρο τιμής στο γεγονός της οριστικοποίησης της Ευρωπαϊκής Ειρήνης που επετεύχθη με την υπογραφή της Συνθήκης της Κνωσού, ενώ ταυτόχρονα θα αποτελούν διαρκή υπόμνηση της αξίας του πανανθρώπινου αιτήματος της Ειρήνης που πρώτα ουσιωδώς διατυπώθηκε κατά τη διάρκεια της Μινωικής Εποχής.
• Σε διεθνές επίπεδο την 8η και 9η Μαΐου τιμούνται αντίστοιχα ως ημέρες μνήμης των θυμάτων του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και Ημέρα της Ευρώπης, και επομένως, η ανακήρυξη της 10ης Μαΐου ως «Ημέρας Ευρωπαϊκής Ειρήνης» θα αποτελούσε τρόπον τινά το επιστέγασμα των εορτών των δύο προηγούμενων ημερών.

Εισηγούμαστε

Την καθιέρωση της 10ης Μαΐου ως Δημόσιας Εορτής τοπικής σημασίας, και την αναγνώρισή  της ως «Ημέρας Ευρωπαϊκής Ειρήνης», για την Περιφέρεια Κρήτης, καθώς και τον εορτασμό της εξέχουσας αυτής επετείου, στον χώρο της Κνωσού, όπου γεννήθηκε κατά στους προϊστορικούς χρόνους, αλλά και αποκαταστάθηκε, το 1945, η ευρωπαϊκή Ειρήνη.

Η αναγνώριση της επετείου και οι σχετικές τιμητικές εκδηλώσεις αφενός θα τιμούν το ιστορικό γεγονός, ως γεγονός μείζονος σημασίας για την ιστορική πορεία της Κρήτης της Ελλάδας και της Ευρώπης, αλλά ταυτόχρονα θα αποτελούν σταθερή υπενθύμιση της αξίας του πανανθρώπινου αγαθού της Ειρήνης, ως ύψιστου αγαθού για την ανθρώπινη πρόοδο και την ευημερία των ανθρώπων και των Εθνών. 

Για την Κρήτη η θεσμική αναγνώριση αυτής της επετείου, αποτελεί μια πράξη με ιδιαίτερη βαρύτητα και ποικίλους συμβολισμούς. Αφενός ενισχύει την παρουσία του νησιού μας στο ευρωπαϊκό περιβάλλον, τονίζοντας το ρόλο του στη μεταπολεμική Ευρώπη και αφετέρου, αναβαθμίζει με τη δύναμη της εξωστρέφειας την ιστορική, πολιτιστική και πολιτισμική ταυτότητα του τόπου. Ιδιαίτερα, σε μια περίοδο κατά την οποία το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, αν και δοκιμαζόμενο, δείχνει ισχυρά σημεία ενοποιητικής τάσης, η αναγνώριση και η κατοχύρωση μιας επετείου με διεθνή εμβέλεια, αποτελεί μια πράξη που υπηρετεί το ευρωπαϊκό όραμα, όπως περιγράφηκε από τους θεμελιωτές της Ενωμένης Ευρώπης μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο".