Η χρήση τεχνολογιών ΑΙ από παιδιά και εφήβους - Οδηγίες και προϋποθέσεις

Με αφορμή την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου που θα γιορταστεί στις 6 Φεβρουαρίου, σε περισσότερες από 200 χώρες σε όλο των κόσμο, το Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου επισημαίνει:

"Το Διαδίκτυο έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, παρέχοντάς μας απεριόριστες ευκαιρίες, δυνατότητες σύνδεσης και επικοινωνίας αλλά ενέχει και κινδύνους. Όσο εξελίσσεται η τεχνολογία και διευρύνεται η χρήση της από ενήλικους και ανήλικους τόσο πιο επιτακτική γίνεται η ανάγκη ενημέρωσης και αφύπνισης για τους κινδύνους που ελλοχεύουν.

Σε λίγες μέρες, την ερχόμενη Τρίτη 6 Φεβρουαρίου περισσότερες από 200 χώρες παγκοσμίως θα γιορτάσουν την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου 2024. Η Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου (SID) διοργανώνεται από το κοινό δίκτυο Insafe/INHOPE των Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου στην Ευρώπη, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με στόχο την προώθηση της ασφαλούς και θετικής χρήσης της ψηφιακής τεχνολογίας, ειδικά μεταξύ των παιδιών και των νέων.

Εκατομμύρια άνθρωποι για άλλη μια χρονιά την ερχόμενη Τρίτη θα ενώσουν τη φωνή τους για να εμπνεύσουν θετικές αλλαγές στο διαδίκτυο, να ευαισθητοποιήσουν σε θέματα ασφάλειας και να στείλουν ένα ηχηρό μήνυμα πώς όλοι μαζί μπορούμε να φτιάξουμε ένα καλύτερο διαδίκτυο για εμάς και τα παιδιά μας. 

Την ευθύνη εορτασμού της Ημέρας στη χώρα μας έχει το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας που είναι και ο επίσημος εκπρόσωπος του INSAFE/INHOPE στην Ελλάδα. 

Με αφορμή την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου 2024, το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας εφιστά την προσοχή στους κινδύνους που απορρέουν από την χρήση των αναδυόμενων τεχνολογιών, όπως αυτή της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) κυρίως από ανήλικους χρήστες.  Ήδη έχουν δει το φως της δημοσιότητας περιπτώσεις όπου ανήλικοι, χρησιμοποιώντας εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, παραποίησαν φωτογραφίες ανήλικων κοριτσιών και άρχισαν να τις διακινούν «για πλάκα» όπως χαρακτηριστικά δήλωσαν εκ των υστέρων.  Σήμερα, η πλειοψηφία του «deepfake» υλικού που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο αφορά τη μη συναινετική πορνογραφία. Δηλαδή εμφανίζονται βίντεο πορνογραφικού υλικού όπου έχει αντικατασταθεί το πρόσωπο της γυναίκας ή των γυναικών που πρωταγωνιστούν με το πρόσωπο κάποιας άλλης ή άλλων. Συνήθως τα θύματα είναι διάσημα πρόσωπα όμως δεν αποκλείεται να πέσει θύμα ο οποιοσδήποτε. Το όλο ζήτημα γεννά μεγάλο προβληματισμό όσον αφορά στην προστασία της ιδιωτικότητας στο διαδίκτυο και δυστυχώς μπορεί να καταστήσει κάθε φυσικό πρόσωπο ανεξαρτήτου φύλου, δυνητικό θύμα. Είναι σημαντικό να μιλήσουν γονείς και εκπαιδευτικοί στα παιδιά και τους εφήβους για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει αυτή η πρακτική, οι οποίες είναι σοβαρές και πολυδιάστατες. 

Επίσης είναι σημαντικό να γνωρίζουν που μπορούν να απευθυνθούν αν πέσουν θύμα μη συναινετικού διαμοιρασμού προσωπικού περιεχομένου στο διαδίκτυο, είτε πρόκειται για πραγματικές φωτογραφίες είτε πρόκειται για υλικό deepfake από κάποιο εργαλείο ΑΙ:

• Δ/νση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος στο 11188
• Ανοιχτή Γραμμή καταγγελιών για τα παράνομο περιεχόμενο στο διαδίκτυο SafeLine.gr : Βασική μέριμνα της SafeLine είναι η εξάλειψη φωτογραφιών και βίντεο που απεικονίζουν κακοποίηση ανηλίκων, καθώς και η προάσπιση του δικαιώματος της ασφαλούς πλοήγησης του παιδιού στο Διαδίκτυο. Στα παραπάνω προστίθεται και η αντιμετώπιση της παρενόχλησής του μέσω του κυβερνοχώρου ή του κινητού τηλεφώνου αλλά και η αντιμετώπιση περιεχομένου που αφορά τη βία, το ρατσισμό, την ξενοφοβία και γενικά καθετί το οποίο αντιβαίνει στην Ελληνική Νομοθεσία. 
• StopΝCII.org: Η καινοτομία του StopNCII.org έγκειται στο γεγονός ότι ο χρήστης δε χρειάζεται να στείλει τις φωτογραφίες ή link από τις φωτογραφίες στον οποιονδήποτε προκειμένου να αφαιρεθούν από τον κυβερνοχώρο. Μπορεί να δημιουργήσει τη δική του «υπόθεση» (Case) και μέσω της τεχνολογίας hashing που χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο εργαλείο να αποτρέψει την ανάρτηση συγκεκριμένων προσωπικών εικόνων/βίντεο.
• Take it down: Με αφετηρία την αξία ότι κάθε παιδί έχει δικαίωμα να είναι ασφαλές στο διαδίκτυο, πρόκειται για ένα ψηφιακό σύστημα αναφορών για παιδιά κάτω των 18 ετών όταν διαρρέει μια προσωπική τους φωτογραφία. Η φωτογραφία αυτή, αν σταλεί από το δημιουργό της στον οργανισμό NCMEC, δεν μπορεί ουσιαστικά να δημοσιευθεί σε παγκόσμιες πλατφόρμες όπως το Instagram, TikTok, Facebook, OnlyFans.

ΒΟΗΘΩΝΤΑΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΥΠΕΥΘΥΝΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ (ΑΙ)

Μιλήστε για τα οφέλη και τους κινδύνους από τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης:

Πολλά εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να είναι δημιουργικά και να μάθουν νέες δεξιότητες. Επίσης δημιουργούνται διαρκώς νέα προγράμματα που μπορούν να υποστηρίξουν τις ατομικές μαθησιακές ανάγκες των παιδιών. Συζητήστε με τα παιδιά σχετικά με την τεχνολογία AI. Βάλτε τους να σκεφτούν πώς τα προγράμματα θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν να μάθουν και να αναπτυχθούν. Επισημάνετε στα παιδιά κινδύνους που μπορεί να υπάρχουν. Για παράδειγμα, πολλά chatbots έχουν σχεδιαστεί για να ανταποκρίνονται σαν άνθρωποι, κάτι που μπορεί να  κάνει τα παιδιά να αισθάνονται ότι έχουν μια κοινωνική αλληλεπίδραση. Βοηθήστε τα παιδιά να έχουν επίγνωση ότι αλληλεπιδρούν με προγράμματα, όχι με ανθρώπους με συναισθήματα και ενσυναίσθηση. Επιπλέον, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης λειτουργούν χρησιμοποιώντας μεγάλες ποσότητες δεδομένων, επομένως τείνουν να συλλέγουν πολλές πληροφορίες χρηστών. Αυτό μπορεί να θέσει σε κίνδυνο το απόρρητο ενός παιδιού. Βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά γνωρίζουν τους κανόνες ασφαλούς συμπεριφοράς στο διαδίκτυο. Αυτό περιλαμβάνει τη μη κοινοποίηση προσωπικών πληροφοριών και τη λήψη άδειας  πριν από τη δημοσίευση οτιδήποτε σχετικό με άλλους.

Δοκιμάστε μαζί εργαλεία AI

Είναι καλή ιδέα τα παιδιά να δοκιμάσουν και να χρησιμοποιήσουν προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης με υποστήριξη ενηλίκων. Με αυτόν τον τρόπο, μπορείτε να βεβαιωθείτε ότι χρησιμοποιούν εργαλεία που δε θα τους εκθέσουν σε κάτι ακατάλληλο. Η δοκιμή τους μαζί, μπορεί επίσης να βοηθήσει τα παιδιά να σκεφτούν πως τα συγκεκριμένα εργαλεία θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα ή επιβλαβή.

Μιλήστε για παραπλανητικό ή μεροληπτικό περιεχόμενο

Τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης σχεδιάζονται από ανθρώπους. Χρησιμοποιούν επίσης δεδομένα που δημιουργήθηκαν αρχικά από ανθρώπους και δεδομένα που αντικατοπτρίζουν τις υπάρχουσες προκαταλήψεις στην κοινωνία. Πολλά προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να  παρέχουν μεροληπτικές ή εσφαλμένες πληροφορίες. Η τεχνολογία δεν είναι τέλεια και μπορεί να κάνει πολλά λάθη. Εξηγήστε το αυτά στα παιδιά και βοηθήστε τα να μάθουν να χρησιμοποιούν την κριτική τους σκέψη.

Κάντε συζητήσεις για λογοκλοπή και εξαπάτηση

Οι εφαρμογές που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα παιδιά για να εξαπατήσουν υπάρχουν εδώ και καιρό. Πολλά δημοφιλή εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης δημιουργούν κείμενο και εικόνες, τα οποία τα παιδιά μπορεί να χρησιμοποιήσουν για σχολικές εργασίες. Αυτά τα προγράμματα δεν παρέχουν πάντα πηγές για τις πληροφορίες τους, επομένως ενδέχεται να περιέχουν ανακρίβειες και λάθη. Εξηγήστε στα παιδιά ότι η αντιγραφή ενός προϊόντος τεχνητής νοημοσύνης είναι  λογοκλοπή δηλαδή απάτη. Αντίθετα, κατευθύνετε τα προς εκπαιδευτικά εργαλεία που τους βοηθούν να χτίσουν πάνω σε αυτά που μαθαίνουν στο σχολείο. Τα κατάλληλα για την ηλικία εργαλεία AI μπορούν να συμπληρώσουν τη μάθησή τους, αλλά όχι να την αντικαταστήσουν.

Το Ελληνικό κέντρο Ασφαλούς διαδικτύου με αφορμή την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου δημιούργησε και δημοσίευει εκπαιδευτικό υλικό όπου οι μαθητές  μέσα σε ένα κατευθυνόμενο από τον εκπαιδευτικό μαθησιακό περιβάλλον, με τη χρήση πολλαπλών και ποικίλων ερεθισμάτων, να οικοδομήσουν τη γνώση του τι είναι Τεχνητή Νοημοσύνη, πως δουλεύουν οι αλγόριθμοι και γιατί αυτή η τεχνολογία μπορεί να κάνει λάθη. 

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΑΠΟ ΤΟ SaferInternet4Kids.gr

Το υλικό μπορείτε να το δείτε εδώ: https://saferinternet4kids.gr/sid/sid-2024/study_material_sid_2024/

Σας υπενθυμίζουμε ότι το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου, είναι επίσημος εκπρόσωπος στην Ελλάδα των Πανευρωπαϊκών Οργανισμών INSAFE / INHOPE που χαράσσουν την ευρωπαϊκή στρατηγική για ένα ασφαλές και ποιοτικό διαδίκτυο και παρέχει ενημέρωση, βοήθεια και υποστήριξη στους μικρούς και μεγάλους χρήστες του διαδικτύου με την ανάπτυξη τριών διακριτών δράσεων:

Μέσω της ιστοσελίδας SaferInternet4Kids.gr μπορεί κανείς να ενημερωθεί και να αντλήσει υλικό σχετικό με την ασφαλή χρήση του Ίντερνετ και τη χρήση των κοινωνικών δικτύων με το οποίο μπορεί με τη σειρά του να ενημερώσει διαδραστικά παιδιά και νέους κάθε ηλικίας. Το ενημερωτικό αυτό portal απευθύνεται τόσο σε γονείς και εκπαιδευτικούς όσο και σε εφήβους και παιδιά και περιλαμβάνει κατάλληλο πολυμεσικό υλικό.

Μέσω της συμβουλευτικής γραμμής Βοήθειας Ηelp-line (διαθέσιμη τηλεφωνικά στο 210-6007686 και μέσω του ιστοχώρου www.help-line.gr), εξειδικευμένοι ψυχολόγοι παρέχουν υποστήριξη και συμβουλές για εξειδικευμένα θέματα που σχετίζονται με τη υπερβολική ενασχόληση στο διαδίκτυο, τον διαδικτυακό 

εκφοβισμό, την έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο και άλλους προβληματισμούς σχετικά με τη χρήση του διαδικτύου, του κινητού τηλεφώνου και των διαδικτυακών παιχνιδιών.

Και μέσω της Ανοιχτής Γραμμής Καταγγελιών για το παράνομο περιεχόμενο του διαδικτύου SafeLine (http://www.safeline.gr), δέχεται καταγγελίες για παιδική κακοποίηση και παράνομη χρήση του διαδικτύου και συνεργάζεται τόσο με την Ελληνική αστυνομία όσο και με την INTERPOL μέσω του Ευρωπαϊκού οργανισμού INHOPE. H SafeLine είναι δηλαδή ένα κομμάτι ενός μεγάλου παζλ, μιας και η καταπολέμηση του παράνομου περιεχομένου του Ίντερνετ είναι υπόθεση παγκόσμιας κλίμακας και δεν περιορίζεται από εθνικά σύνορα.

Μάθετε νέα και άλλες ενδιαφέρουσες πληροφορίες από τη σελίδα μας στο Facebook (https://www.facebook.com/SaferInternet4Kids-233337290392828), στο Instagram (https://instagram.com/saferinternet4kids_gr?utm_medium=copy_link) και ακολουθήστε μας στο Twitter (https://twitter.com/SaferInt4Kids).