Χρόνιο βρογχικό άσθμα

Τι ορίζουμε ως χρόνιο βρογχικό άσθμα

Tο χρόνιο βρογχικό άσθμα αποτελεί μια πολύ συχνή νόσο του αναπνευστικού συστήματος που χαρακτηρίζεται από χρόνια φλεγμονή των αεραγωγών. Η φλεγμονή αυτή προκαλεί στένωση των αεραγωγών με αποτέλεσμα την εμφάνιση συμπτωμάτων στον ασθενή, όπως είναι ο βήχας, η δύσπνοια,ο συριγμός και το αίσθημα βάρους στο στήθος. Τα ανωτέρω συμπτώματα ποικίλλουν τόσο ως προς τη διάρκεια όσο και ως προς την ένταση, εξαιτίας του γεγονότος ότι και η στένωση που προκαλεί η χρόνια φλεγμονή είναι και αυτή κυμαινόμενη, με εξάρσεις και υφέσεις
 

Πόσο συχνό είναι το χρόνιο βρογχικό άσθμα;

Υπολογίζεται ότι παγκοσμίως, περίπου 300εκ άνθρωποι πάσχουν από χρόνιο βρογχικό άσθμα, ενώ οι θάνατοι που αποδίδονται σε αυτό είναι περίπου 250.000 ανά έτος (μεγαλύτερη συχνότητα στις βόρειες ευρωπαικές χώρες και στη Βόρεια Αμερική).

Οσο αφορά τα ελληνικά δεδομένα, υπολογίζεται ότι περίπου το 9-10% του πληθυσμού πάσχει από  χρόνιο βρογχικό άσθμα, με τα ποσοστά να είναι μεγαλύτερα στη Κρήτη, την Πελοπόννησο και την Αττική (πιθανότατα λόγω κλιματολογικών συνθηκών)

Το άσθμα στην παιδική ηλικία είναι πιο συχνό στα αγόρια, ενώ στην ενήλικη ζωή φαίνεται να υπερτερούν οι γυναίκε
 

Ποια η αιτιολογία του χρόνιου βρογχικού άσθματος;

Η γενετική προδιάθεση αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την εμφάνιση του χρόνιου βρογχικού άσθματος, άλλα για να εκδηλωθεί πλήρως κλινικά, είναι απαραίτητη η συμβολή εκλυτικών παραγόντων. Οι σημαντικότεροι εκλυτικοί παράγοντες είναι οι ακόλουθοι:

1. Ιώσεις.

Οι ιογενείς λοιμώξεις είναι από τους πιο συχνούς εκλυτικούς παράγοντες. Αποτελεί συχνό σενάριο ασθενείς να προσέρχονται για ιατρική βοήθεια λόγω εμμενόντων συμπτωμάτων (βήχας, δύσπνοια) μετά από μία ιογενή λοίμωξη του αναπνευστικού. H εικόνα αυτή, πρέπει να θέτει την υποψία πιθανού υποκείμενου άσθματος, το οποίο εκδηλώνεται για πρώτη φορά με αυτό τον τρόπο.

2. Αλλεργιογόνα.

Αποτελούν επίσης πολύ συχνούς εκλυτικούς παράγοντες για την εκδήλωση της κλινικής εικόνας του βρογχικού άσθματος. Τα αλλεργιογόνα διαχωρίζονται σε ολοετή, που είναι παρόντα όλο τον χρόνο, όπως είναι το τρίχωμα των κατοικίδιων ζώων (γάτες,  σκύλοι), τα ακάρεα της σκόνης  και οι σπόροι μυκήτων (μούχλα) και τα εποχικά, που εμφανίζονται συγκεκριμένες περιόδους του έτους όπως είναι η γύρη την περίοδο της ανθοφορίας,το περδικάκι και η ελιά.

3. Ατμοσφαιρική ρύπανση (αστικοί και βιομηχανικοί ρύποι, καυσαέρια καθώς επίσης και  ενδο-οικιακοί ρύποι όπως το αναθυμιάσεις από το τζάκι και το μαγκάλι).

4. Καιρικές συνθήκες: υγρασία, ξηροί και θερμοί νότιοι άνεμοι

5. Κάπνισμα (ενεργητικό ή παθητικό).

Απο τους βασικούς επίσης εκλυτικούς παράγοντες του άσθματος. Εχει αποδειχθεί ότι παιδιά μητέρων που κάπνιζαν κατά την εγκυμοσύνη αλλά και μετά από αυτήν,έχουν αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης χρόνιου βρογχικού άσθματος

6. Φάρμακα οπως πχ πενικιλλινες και συναφη αντιβιοτικά, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη

Αποτελεί το χρόνιο βρογχικό άσθμα μία ενιαία νόσο? Πάσχουν δηλαδή όλοι οι ασθενείς από τον ίδιο τύπο άσθματος;

Tο χρόνιο βρογχικό άσθμα δεν αποτελεί ενιαία και ομοιογενή νοσολογική οντότητα αλλά

περιλαμβάνει πολλαπλές μορφές, με διαφορετικά κλινικά χαρακτηριστικά  η καθεμία (κλινικοί φαινότυποι), αλλά και ειδικούς υποκειμένους κυτταρικούς-μοριακούς μηχανισμούς (ενδότυποι), που η ακριβής περιγραφή τους αποτελεί μέχρι και σήμερα πεδίο έρευνας.

Είναι σαφές λοιπόν ότι δεν έχουν όλοι οι ασθενείς τον ίδιο τύπο άσθματος.

Μερικοί από τους βασικότερους τύπους άσθματος είναι οι ακόλουθοι:

1. Αλλεργικό βρογχικό άσθμα;

  Χαρακτηρίζεται από ηωσινοφιλική φλεγμονή και σχετίζεται με τεκμηριωμένη αλλεργία σε κάποιο  

  γνωστό αλλεργιογόνο. Συνδυάζεται σε αρκετές περιπτώσεις και με άλλες εκδηλώσεις ατοπίας,

  όπως αλλεργική ρινίτιδα ή έκζεμα.

2. Μη αλλεργικό άσθμα:με υποκείμενη ηωσινοφιλική ή μη, φλεγμονή

3. Ασθμα όψιμης έναρξης

4 .Ασθμα με μόνιμη απόφραξη

5. Ασθμα σχετιζόμενο με παχυσαρκία

6. Επαγγελματικό άσθμα

Γενικά δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε τους φαινότυπους αποκλειστικά και μόνο από τα συμπτώματα αλλά είναι απαραίτητα και το ιστορικό και οι παρακλινικές εξετάσεις.

Αλλεργικό βρογχικό άσθμα

Το αλλεργικό βρογχικό άσθμα αποτελεί την συχνότερη μορφή χρονίου βρογχικού άσθματος. Το 60-70% των περιπτώσεων χρόνιου βρογχικού άσθματος είναι αλλεργικής αιτιολογίας, που σημαίνει ότι η πυροδότηση του άσθματος γίνεται μετά από έκθεση σε κάποιο αλλεργιογόνο. Τα πιο συνήθη αλλεργιογόνα είναι το περδικάκι, η γύρεις και η έλια (εξωοικιακα) και τα ακάρεα οικιακής σκόνης και το τρίχωμα των κατοικίδιων(ενδο-οικιακά).

Ξεκινάει συνήθως στην παιδική ηλικία. Συνδυάζεται συχνά και με άλλες αλλεργικές εκδηλώσεις όπως η αλλεργική ρινίτιδα και το αλλεργικό έκζεμα. 20% των ασθματικών ασθενών έχει και αλλεργική ρινίτιδα και 60% των πασχόντων από αλλεργική ρινίτιδα πάσχει και από βρογχικό άσθμα. Η διάγνωση γίνεται απο το ιστορικό, τα δερματικά τεστ και τη μέτρηση της ειδικής ΙgE για τα διάφορα αλλεργιογόνα.
 

Ποια είναι τα συμπτώματα του χρόνιου βρογχικού άσθματος;

Τα συμπτώματα του χρόνιου βρογχικού άσθματος αποτελούν ο βήχας, η δύσπνοια, ο συριγμός και το αίσθημα βάρους στο στήθος. Τα συμπτώματα αυτά έχουν διακύμανση κατά τη φυσική πορεία της νόσου, δηλαδή εμφανίζονται με άλλοτε άλλη συχνότητα και βαρύτητα.

Δεν είναι απαραίτητο να εμφανίζονται όλα τα συμπτώματα ταυτόχρονα , αν και αυτό συμβαίνει συχνά. Mία σχετικά συχνή μορφή άσθματος είναι αυτή που χαρακτηρίζεται μόνο από βήχα.

(cough variant asthma)

Ενα άλλο τυπικό χαρακτηριστικό του άσθματος, είναι η εμφάνιση ή η επιδείνωση των  συμπτωμάτων κατά τις νυχτερινές ώρες.
 

Πως τίθεται η διάγνωση χρόνιου βρογχικού άσθματος;

Η διάγνωση του άσθματος τίθεται από τον ειδικό πνευμονολόγο, ο οποίος είναι ο πλέον αρμόδιος να κρίνει αν το κλινικό ιστορικό του αρρώστου είναι συμβατό με υποκείμενο χρόνιο βρογχικό άσθμα και να διενεργήσει τις εξετάσεις που χρειάζονται για να το τεκμηριώσει.

Η βασική εξέταση που τεκμηριώνει το χρόνιο βρογχικό άσθμα είναι η σπιρομέτρηση πριν και μετά από τη χορήγηση βρογχοδιαστολής. Η εξέταση αυτή αποκαλύπτει την κυμαινόμενη στένωση-απόφραξη των αεραγωγών, που αποτελεί βασικό γνώρισμα της νόσου.

Όπως αναφέρθηκε, το χρόνιο βρογχικό άσθμα χαρακτηρίζεται από συμπτώματα και παθοφυσιολογικές διαταραχές των βρόγχων που είναι κυμαινόμενες στον χρόνο. Εξαιτίας του γεγονότος αυτού, δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις κατά τις οποίες ο ασθενής παρότι έχει κλινικό ιστορικό συμβατό με άσθμα,η σπιρομέτρηση του να είναι φυσιολογική.

Στις περιπτώσεις αυτές, δεν μπορεί να αποκλειστεί η διάγνωση, και διενεργείται η δοκιμασία πρόκλησης για την τεκμηρίωση της διάγνωσης του άσθματος. Κατά τη δοκιμασία πρόκλησης, προκαλείται με ελεγχόμενο τρόπο η εκδήλωση του άσθματος με τη χορήγηση εισπνεόμενων ερεθιστικών ουσιών (ισταμίνη, μανιτόλη) με ένα προκαθορισμένο πρωτόκολλο. Ακολουθεί διενέργεια σπιρομετρήσεων, όπου εκτιμάται ο βαθμός στένωσης των αεραγωγών που προκαλείται από την εισπνοή των ερεθιστικών αυτών ουσιών. Αν ο βαθμός της στένωσης φθάσει ένα προκαθορισμένο όριο, τίθεται η διάγνωση του χρόνιου βρογχικού άσθματος.

Κατά περίπτωση και σύμφωνα με το κλινικό ιστορικό, μπορούν να ακολουθήσουν και άλλες συμπληρωματικές εξετάσεις που θα βοηθήσουν κυρίως στον πιο ακριβή χαρακτηρισμό του τύπου του άσθματος. Τέτοιες εξετάσεις είναι τα αλλεργικά τεστ, η μέτρηση των ηωσινοφίλων στο αίμα και τα πτύελα, η ανοσοσφαιρίνη Ε και η μέτρηση του εκπνεόμενου μονοξειδίου του αζώτου. Τέλος εφόσον αυτό κριθεί απαραίτητο μπορεί να ζητηθεί απεικονιστικός έλεγχος με ακτινογραφία ή και αξονική τομογραφία θώρακος

Ποια η θεραπεία του χρόνιου βρογχικού άσθματος

Η βάση της θεραπείας του άσθματος είναι τα εισπνεόμενα κορτικοειδή. Επικουρικά μπορούν να προστεθούν και τα εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά (β-διεγέρτες, αντιχολινεργικά).

Τα εισπνεόμενα κορτικοειδή έχουν αντιφλεγμονώδη δράση, ενώ τα εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά δρουν στις λείες μυικές ίνες των βρόγχων και προκαλουν χάλαση τους, με αποτελεσμα τη διαστολή του αυλού τους.

Eπιπλέον θεραπευτικές επιλογές αποτελούν οι ανταγωνιστές των λευκοτριενίων, η από του στόματος χορήγηση κορτικοειδών (κυρίως σε σοβαρό άσθμα και στις παροξύνσεις) και τα τελευταία χρόνια οι βιολογικοί παράγοντες  (anti-IgE, αnti-IL5, anti-IL5R) σε συγκεκριμένους κλινικούς φαινότυπους

Η αγωγή που λαμβάνεται σε μόνιμη βάση και περιλαμβάνει απαραίτητα, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, εισπνεόμενο κορτικοειδές, καλείται ρυθμιστικό φάρμακο. Η αγωγή που λαμβάνεται για την ανακούφιση των συμπτωμάτων οξέως και περιλαμβάνει βρογχοδιασταλτικό φάρμακο βραχείας δράσης (σαλβουταμόλη ή φορμοτερόλη) με ή χωρίς εισπνεόμενο κορτικοειδές, καλείται ανακουφιστικό φάρμακο.

Το ιδανικό σενάριο είναι ένας ασθματικός ασθενής να ελέγχεται πλήρως με το ρυθμιστικό φάρμακο και να μην χρειάζεται καθόλου τη λήψη ανακουφιστικού φαρμάκου.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η εισπνεόμενη κορτιζόνη στις δόσεις που χρησιμοποιείται είναι απόλυτα ασφαλής και δεν ενέχει τον κίνδυνο συστηματικών παρενεργειών

Η βασική φαρμακευτική αγωγή του άσθματος χορηγείται μέσω αναπνευστικών συσκευών, οπότε είναι εύκολο να κατανοηθεί η καθοριστική σημασία που έχει η σωστή χρήση της εισπνεόμενης συσκευής για τη λήψη της σωστής θεραπείας. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο ο γιατρός να αφιερώσει επαρκή χρόνο προκειμένου να κάνει επίδειξη του τρόπου χρήσης της συσκευής και να βεβαιωθεί ότι έγινε κατανοητή από τον ασθενή.

Πώς αξιολογείται το αποτέλεσμα της θεραπείας; Πότε θεωρούμε ότι ο ασθενής ανταποκρίνεται στη θεραπεία και πότε όχι; Πότε το άσθμα χαρακτηρίζεται ως σοβαρό;

Θεωρούμε ότι έχει επιτευχθεί καλός έλεγχος του άσθματος όταν με την λήψη της θεραπείας  δεν έχουμε κανένα από τα παρακάτω γεγονότα:

1.Συμπτώματα >2 φορές /εβδομάδα

2.Nυχτερινή αφύπνιση

3.Χρήση ανακουφιστικού φαρμάκου >2 φορές/εβδομάδα

4.Περιορισμός σε οποιαδήποτε δραστηριότητα

Αν διαπιστωθεί ότι δεν υπάρχει επαρκής έλεγχος του άσθματος, θα πρέπει πρωτίστως να επιβεβαιωθεί ότι ο ασθενής, όχι μόνο λαμβάνει το φάρμακο του στη συνιστώμενη δοσολογία αλλά χρησιμοποιεί και τη συσκευή του φάρμακου σωστά. Επειτα θα πρέπει να διερευνηθεί αν η αιτία μη ελέγχου  του άσθματος είναι η παραμονή του ασθενούς υπό έκθεση στον εκλυτικό παράγοντα.

Κατόπιν, αξιολογείται η συνύπαρξη άλλων συνοδών καταστάσεων που δεν επιτρέπουν τον επαρκή έλεγχο του άσθματος όπως η χρόνια παραρινοκολπίτιδα , η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και η υπνική άπνοια. Τελος, επι  σχετικών ενδείξεων, θα πρεπει να διερευνηθεί  και η πιθανή ύπαρξη σπανιότερων καταστάσεων που μπορει να σχετίζονται με μακρύ ιστορικό άσθματος, οπως ειναι η ηωσινοφιλική αγγειίτιδα με κοκκιωμάτωση (συν. charg strauss) και η αλλεργική βρογχοπνευμονική ασπεργίλλωση (ABPA)

Αν διευθετηθούν οι παραπάνω παράγοντες και παρ’ ολαυτά η συμπτωματολογία επιμένει, τότε προχωρούμε σε μεγιστοποίηση της εισπνεόμενης αγωγής και αν πάλι δεν επιτυγχάνεται ο έλεγχος του άσθματος τότε γίνεται λόγος για σοβαρό άσθμα.

Στις περιπτώσεις σοβαρού άσθματος θα πρέπει να εξεταστεί η πιθανότητα ο ασθενής να είναι κατάλληλος να λάβει ειδική ανοσολογική θεραπεία, η οποία είναι διαθέσιμη τα τελευταία χρόνια για τους ασθενείς αυτούς. Αυτό θα γίνει με τη προσπάθεια έγκυρης φαινοτύπησης του αρρώστου. Δηλαδή της προσπάθειας να καθοριστεί ο παθοφυσιολογικός μηχανισμός που κυριαρχεί στην εκδήλωση του άσθματος στον συγκεκριμένο ασθενή.

Παράγοντες που βοηθούν στη φαινοτύπηση του άσθματος περιλαμβάνουν το κλινικό ιστορικό, η ηλικία έναρξης,η παρουσία αλλεργικής ρινίτιδας, η παρουσία ηωσινοφίλων στα αίμα, τα επίπεδα της ΙgE και του εκπνεόμενου μονοξειδίου του αζώτου (FeNO)

Οι κλινικοί φαινότυποι για τους οποίους έχουν αναπτυχθεί βιολογικές θεραπείες είναι τα τελευταία 15 χρόνια το σοβαρό αλλεργικό βρογχικό άσθμα και την τελευταία πενταετία το σοβαρό ηωσινοφιλικό άσθμα (με ή χωρις συνοδό αλλεργία). Οι βιολογικές θεραπείες είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές εφόσον δοθούν με τη σωστή ένδειξη στους κατάλληλα επιλεγμένους ασθενείς.
 

Πόσο διαρκεί η θεραπεία και πότε σταματάμε την θεραπευτική αγωγή;

Tο χρόνιο βρογχικό άσθμα αποτελεί μια χρόνια φλεγμονώδη νόσο του αναπνευστικού συστήματος. Δεν μπορούμε να πούμε ότι θεραπεύεται, αλλά ότι ελέγχεται με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Βασικός στόχος της θεραπευτικής προσέγγισης, είναι ο πλήρης έλεγχος του άσθματος έτσι ώστε να μην προκαλείται κανένας περιορισμός στις δραστηριότητες του ασθενούς και να μειώνεται όσο δυνατόν περισσότερο, ο κίνδυνος για επικίνδυνα συμβάματα (παροξύνσεις, νοσηλείες)

Μετά από ένα τρίμηνο αγωγής με ρυθμιστικό φάρμακο, και εφόσον πληρούνται οι συνθήκες καλού ελέγχου του άσθματος, μπορεί να ξεκινήσει με προσοχή η σταδιακή μείωση ανά τρίμηνο της δόσης του ρυθμιστικού φαρμάκου (αποκλιμάκωση θεραπείας-step down). Στο τέλος της περιόδου αποκλιμάκωσης, και εφόσον ο ασθενής παραμένει ασυμπτωματικός με την ελάχιστη δόση εισπνεόμενου κορτικοειδούς, μπορούμε να διακόψουμε τη θεραπεία συνεχίζοντας τη στενή παρακολούθηση.

  Ασθενείς με αλλεργικό βρογχικό άσθμα, μπορούν με ασφάλεια και εφόσον έχουν τακτική παρακολούθηση και γενικότερα επαγρύπνηση για τη νόσο τους, να λαμβάνουν θεραπεία με ρυθμιστικό φάρμακο μόνο κατά την περίοδο της ανθοφορίας (άνοιξη ή φθινόπωρο) όπου εμφανίζονται τα συμπτώματα τους, ενώ το υπόλοιπο διάστημα να βρίσκονται εκτός αγωγής.

  Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αποκλιμάκωσης δίνονται σαφείς οδηγίες στον ασθενή για επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό και επάνοδο στο προηγούμενο επίπεδο της θεραπείας σε περίπτωση εμφάνισης συμπτωμάτων.

Τέλος, πρέπει να σημειωθεί, ότι για να επιχειρήσουμε έναρξη αποκλιμάκωσης της εισπνεόμενης αγωγής θα πρέπει αυστηρά, να μην είναι παρόντα κακά προγνωστικά σημεία. Ως τέτοια θεωρούνται, το ιστορικό συχνών παροξύνσεων και νοσηλειών, η μειωμένη αναπνευστική λειτουργία (δηλ. χαμηλές τιμές ροών στη σπιρομέτρηση) , η παραμονή του εκλυτικού παράγοντα και η συνέχιση του καπνίσματος.         
 

Τι είναι η κρίση βρογχικού άσθματος;

Ο κάθε ασθματικός ασθενής μπορεί να βιώσει κατά τη φυσική πορεία της νόσου κρίση ή αλλιώς παρόξυνση του χρόνιου βρογχικού άσθματος. Ως τέτοια, ορίζεται η κατάσταση κατά την οποία τα συμπτώματα και η πνευμονική λειτουργία του ασθενούς επιδεινώνονται και χρειάζεται ενίσχυση της θεραπευτικής αγωγής.

Μία κρίση βρογχικού άσθματος μπορεί να είναι ήπια και να απαιτεί μόνο την χρήση ανακουφιστικού φάρμακου, να είναι μέτρια και να χρειάζεται επιπλέον η λήψη από του στόματος κορτικοειδούς και ίσως και αντιβιοτικής αγωγής και τέλος να είναι σοβαρή και να απαιτεί τη μεταφορά στο νοσοκομείο. Σε μερικές περιπτώσεις μάλιστα σοβαρών κρίσεων θα χρειαστεί νοσηλεία του ασθενούς και σπανιότερα, σε περιπτώσεις πολύ σοβαρής κρίσης, μπορεί να απαιτηθεί και νοσηλεία σε ΜΕΘ

Είναι πάρα πολύ σημαντικό να προλαμβάνονται οι παροξύνσεις γιατί πέραν από το ότι μειώνουν τη ποιότητα ζωής, η συχνή εμφάνιση τους προκαλεί παθοφυσιολογικές διαταραχές που οδηγούν σε αναδιαμόρφωση των αεραγωγών, με αποτέλεσμα την σταδιακή μείωση της πνευμονικής λειτουργίας και  την αύξηση της  πιθανότητας για την εγκατάσταση μόνιμης απόφραξης. Τονίζεται ότι το βρογχικό άσθμα με μόνιμη απόφραξη, έχει πολύ χειρότερη ποιότητα ζωής και κακή πρόγνωση.

Σε κάθε ασθενή με άσθμα, δίνονται οδηγίες ώστε να αναγνωρίζει εγκαίρως την επιδείνωση των συμπτωμάτων και να αυξάνει από μόνος του τη δόση του ρυθμιστικού φαρμάκου, αποτρέποντας με αυτόν τον τρόπο μια επερχόμενη παρόξυνση

Με πιο αντικειμενικό τρόπο η επιδείνωση της αναπνευστικής λειτουργίας μπορεί να αναγνωριστεί εγκαίρως με τη κατ οίκον χρήση του ροομέτρου. Το ροόμετρο είναι μια απλή συσκευή με την οποία

ο ασθενής φυσώντας απότομα σε ένα επιστόμιο, μετράει την μέγιστη εκπνευστική ροή που μπορεί να πετύχει. Αν παρατηρήσει  μείωση των τιμών από αυτές που είναι φυσιολογικές γι αυτόν, τότε αυτό υποδηλώνει μείωση της πνευμονικής λειτουργίας και πιθανή επερχόμενη παρόξυνση, οπότε με την αύξηση της δόσης του εισπνεόμενου κορτικοειδούς  μπορεί να προληφθεί η πλήρης εκδήλωση της. Η τακτική αυτή εφαρμόζεται κυρίως στους ασθενείς με ιστορικό συχνών παροξύνσεων με ή χωρίς νοσηλείες, και γενικά σε αυτούς με σοβαρό άσθμα

Άσθμα και κάπνισμα

Η έκθεση στον καπνό ενός ασθματικού ασθενή, προκαλεί αναδιαμόρφωση των αεραγωγών, η οποία σταδιακά οδηγεί στην μετάπτωση από κυμαινόμενη σε μόνιμη απόφραξη.

Ενας ασθματικός καπνιστής αναμένεται να έχει εντονότερα συμπτώματα και ανάγκη για συχνότερη χρήση ανακουφιστικού φαρμάκου, μειωμένη ανταπόκριση στη θεραπεία, συχνότερες παροξύνσεις, χειρότερη πνευμονική λειτουργία. Ολα τα παραπάνω οδηγούν σε χειρότερη ποιότητα ζωής και χειρότερη πρόγνωση. Δημιουργείται μια κατάσταση που προσομοιάζει με τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.

Αρα είναι απόλυτα σαφές ότι η συνύπαρξη χρόνιου βρογχικού άσθματος και έκθεσης στον καπνό του τσιγάρου είναι πολύ επικίνδυνη με σημαντικές αρνητικές συνέπειες για τον ασθενή.

Η σύσταση λοιπόν σε έναν ασθματικό καπνιστή για άμεση διακοπή του καπνίσματος  πρέπει να είναι αυστηρή.

Άσθμα και επαγγελματικό περιβάλλον

Αναφέρεται στην πρόκληση ή την επιδείνωση του άσθματος από παράγοντες στον εργασιακό χώρο.

25% των ασθενών με άσθμα θα βιώσει επιδείνωση των συμπτωμάτων στο χώρο της εργασίας

Χαρακτηριστικό εύρημα είναι η βελτίωση των συμπτωμάτων του ασθενούς όταν απέχει από την εργασία και επανεμφάνιση αυτών με την επάνοδο στο χώρο της εργασίας.

Χαρακτηριστικά επαγγέλματα αυξημένου κινδύνου αποτελούν ο αρτοποιοί, οι κομμωτές, οι ξυλουργοί, οι καθαρίστριες κτλ.
 

Άσθμα κατά την άσκηση

Σε ένα ποσοστό αθλουμένων παρατηρείται εμφάνιση συμπτωμάτων άσθματος κατά την διάρκεια ή πιο συχνά λίγο μετά το τέλος της άσκησης (ειδικά μετά από έντονη άσκηση). Ο όρος τείνει να αντικατασταθεί με τον βρογχόσπασμο επαγόμενο από την άσκηση γιατί μπορεί να συμβεί και σε άτομα που δεν πάσχουν από βρογχικό άσθμα. Για την αποφυγή του, συστήνεται να γίνεται ζέσταμα προ της άσκησης, αναπνοή από τη μύτη και αποφυγή της άσκησης σε έντονα ψυχρό περιβάλλον. Σε άτομα με ιστορικό βρογχόσπασμου κατά την άσκηση συστήνεται χρήση βρογχοδιασταλτικού φαρμάκου βραχείας δράσης  15 λεπτά προ της άσκησης. Σε περιπτώσεις μη επαρκούς ανταπόκρισης ή ανάγκης για συστηματική χρήση είναι απαραίτητη η έναρξη χαμηλής δόσης εισπνεόμενου κορτικοειδούς
 

Άσθμα στην εγκυμοσύνη

 Στο 1/3 των ασθματικών γυναικών θα παρατηρηθεί επιδείνωση των συμπτωμάτων του άσθματος κατά τη διάρκεια της κύησης, στο 1/3 το άσθμα θα παραμείνει σε σταθερή κατάσταση και στο υπόλοιπο 1/3 θα παρατηρηθεί κλινική βελτίωση.

Πρέπει να τονιστεί ιδιαιτέρως ότι τα εισπνεόμενα κορτικοειδή αποτελούν φάρμακα απόλυτα ασφαλή για χρήση στην περίοδο της εγκυμοσύνης, τόσο για την μητέρα όσο και για το έμβρυο, και σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογείται η διακοπή τους κατά την διάρκεια της κύησης. Αντιθέτως, μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβλαβής και  για τη μητέρα και για το έμβρυο μια πιθανή παρόξυνση κατά τη διάρκεια της κύησης.

Συστήνεται επίσης επανέλεγχος της κατάστασης του άσθματος λίγο πριν τον τοκετό, ο οποίος σαν κατάσταση stress μπορεί να προκαλέσει παρόξυνση του άσθματος. Ο επανέλεγχος αυτός μπορεί να οδηγήσει, αν κριθεί σκόπιμο, στη βελτιστοποίηση της ρυθμιστικής αγωγής του άσθματος πριν από τον τοκετό και να αποφευχθεί έτσι, πιθανή παρόξυνση κατά τη διάρκεια του.
 

Μη φαρμακευτικά μέτρα για τον έλεγχο του χρόνιου βρογχικού άσθματος

Η σωστή λήψη της εισπνεόμενης φαρμακευτικής αγωγής είναι κεφαλαιώδους σημασίας για τον έλεγχο του άσθματος. Πέρα από αυτό, είναι επίσης πολύ σημαντική η εφαρμογή μιας σειράς από μη φαρμακευτικά μέτρα τα οποία συμβάλουν στον έλεγχο της έκθεσης σε αλλεργιογόνους και λοιπούς εκλυτικούς παράγοντες. Μερικά από τα σημαντικότερα μη φαρμακευτικά μέτρα είναι τα παρακάτω:

Ξεσκόνισμα με βρεγμένο πανί

Μη χρήση μάλλινων χαλιών γιατί συγκεντρώνουν σε μεγάλες ποσότητες τα ακάρεα της σκόνης

Μείωση της υγρασίας στο χώρο στα επίπεδα 40-50% με τη χρήση αφυγραντήρων

Καλός και τακτικός αερισμός των χώρων

Αποφυγή καπνίσματος και έκθεσης σε παθητικό κάπνισμα

Χρησιμοποίηση φίλτρων στα κλιματιστικά και τακτικός καθαρισμός και συντήρηση τους

Χρήση αντιαλλεργικών-αντιακαρεικών καλυμμάτων και στρωμάτων

Πλύσιμο ρούχων και κλινοσκεπασμάτων με αντιακαρεικά απορρυπαντικά

Αποφυγή κατοχής κατοικίδιων ζώων

Κατά την περίοδο της ανθοφορίας που υπάρχει αυξημένη συγκέντρωση γύρης στο περιβάλλον συνιστάται οι ασθενείς με γνωστό αλλεργικό άσθμα να αποφεύγουν τις εξορμήσεις στην εξοχή και να ξεκινούν εγκαίρως την εισπνεόμενη αγωγή τους

Τέλος, είναι πολύ σημαντική η τήρηση προστατευτικών μέτρων για την πρόληψη των λοιμώξεων, όπως η αποφυγή παρουσίας σε μέρη με έντονο συγχρωτισμό, η χρήση προστατευτικής μάσκας προσώπου και η συμμόρφωση με το προτεινόμενο πρόγραμμα εμβολιασμού (γρίπη, covid-19 πνευμονιόκοκκος)
 

Μιχελάκης Στέλιος, MD

Πνευμονολόγος - Εντατικολόγος Ιδιωτ. Κλινικής Creta InterClinic

Μέλος του Ομίλου HHG στο Ηράκλειο Κρήτης

Μίνωος 63, 713 04, Ηράκλειο Κρήτης

Τηλ. 2810 373800

Fax: 2810 314900

www.cic.gr, e-mail:[email protected]