Χάνουμε και τα λιβάδια Ποσειδωνίας; Τι λένε στο Cretalive επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ

Της Κατερίνας Μυλωνά

Έχουμε συνηθίσει να τα λέμε λανθασμένα «φύκια». 

Τα λιβάδια Ποσειδωνίας- όπως ορθά αποκαλούνται- είναι ένα… υποθαλάσσιο γρασίδι, τόσο όμορφο αλλά και τόσο σημαντικό.

Οι επιστήμονες διαπιστώνουν πως η άνοδος της θερμοκρασίας της θάλασσας τα επηρεάζει αρνητικά. Ποια είναι, όμως, η ακριβής έκταση του φαινομένου;

Ερευνητές του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) μιλούν στο Cretalive για το δίκτυο παρακολούθησης T-MEDNet και τους σταθμούς που έχουν εντάξει στο δίκτυο, μπροστά από τις εγκαταστάσεις του ΕΛΚΕΘΕ στις Γούρνες Χερσονήσου.

Image

Ποσειδωνία: Γιατί είναι τόσο σημαντική

Η Ποσειδώνια (Posidonia oceanica) αποτελεί ενδημικό είδος της Μεσογείου, σχηματίζοντας εκτενή λιβάδια τα οποία προσφέρουν πολυάριθμες οικοσυστημικές υπηρεσίες. Σε αυτές συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, η διατήρηση υψηλής βιοποικιλότητας, η προστασία των ακτογραμμών από τη διάβρωση, η υψηλή ικανότητα αποθήκευσης άνθρακα, η παροχή καταφυγίου σε άλλα είδη και η υψηλή πρωτογενής παραγωγή. Εντούτοις, τα λιβάδια Ποσειδωνίας εμφανίζουν σταδιακή υποβάθμιση λόγω της επίδρασης τοπικών πιέσεων, όπως είναι η ανάπτυξη παράκτιων οικιστικών και τουριστικών υποδομών,  και  της κλιματικής αλλαγής.

Συγκεκριμένα, η αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας στην Ελλάδα τα τελευταία είκοσι χρόνια και ειδικά οι υψηλές θερμοκρασίες κατά το πιο θερμό μήνα του έτους, τον Αύγουστο, έχουν οδηγήσει στη μείωση του ρυθμού αύξησης των λιβαδιών Ποσειδωνίας της Ελλάδας, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της διδακτορικής διατριβής της Βικτώριας Λίτση- Μιζάν (η οποία πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριο Οικολογίας Θαλάσσιων Αγγειόσπερμων, Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας, ΕΛΚΕΘΕ υπό την επίβλεψη της Δρ. Ευγενίας Αποστολάκη). Τα αποτελέσματα ανέδειξαν την ανάγκη συστηματικής παρακολούθησης των λιβαδιών Ποσειδωνίας, ώστε να εντοπίζεται εγκαίρως η πιθανή υποβάθμιση τους και να καθίσταται εφικτός ο σχεδιασμός κατάλληλων μέτρων για την προστασία και αποκατάστασή τους.

Image

Στο μικροσκόπιο των επιστημόνων

Η ανάγκη για συστηματική παρακολούθηση των θαλάσσιων παράκτιων οικοσυστημάτων, όπως τα λιβάδια Ποσειδωνίας, αντανακλάται και στη δημιουργία συνεργατικών πρωτοβουλιών με σκοπό τη παρακολούθηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής  σε αυτά. Μια τέτοια πρωτοβουλία αποτελεί το δίκτυο παρακολούθησης T-MEDNet. Στόχος του είναι η εδραίωση συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών φορέων της Μεσογείου, προωθώντας την ελεύθερη ανταλλαγή δεδομένων και πληροφοριών, καθώς και τη συμμετοχή όλων μελών του σε επιστημονικές συναντήσεις με στόχο την παρακολούθηση και προστασία των παράκτιων θαλάσσιων οικοσυστημάτων σε βάθος χρόνου. 

Για την επίτευξη των στόχων αυτών, το δίκτυο έχει αναπτύξει ποικίλα πρωτόκολλα αξιολόγησης των παράκτιων οικοσυστημάτων μεταξύ των οποίων και τα λιβάδια Ποσειδωνίας. 

Image

Ο ρόλος του ΕΛΚΕΘΕ

Σε συνέχεια της έρευνας της Δρ. Λίτση Μιζάν πάνω στην απόκριση των θαλάσσιων λιβαδιών στην κλιματική αλλαγή, πρόσφατα το εργαστήριο Οικολογίας Θαλάσσιων Αγγειόσπερων συμπεριλήφθηκε στο δίκτυο T-MEDNet, εγκαινιαζοντας δύο σταθμούς παρακολούθησης λιβαδιών Ποσειδωνίας στην θαλάσσια περιοχή του κόλπου Γουρνών, μπροστά από τις χερσαίες εγκαταστάσεις του ΕΛΚΕΘΕ. Τα λιβάδια θα παρακολουθούνται ετησίως μετρώντας βασικές παραμέτρους (π. χ πυκνότητα βλαστών, συχνότητα ανθοφορίας, παρουσία ξενικών ειδών) με στόχο την ταχεία αξιολόγηση της κατάστασης τους  και τον έγκαιρο εντοπισμό ενδείξεων υποβάθμισής τους. Επιπλέον, θα παρακολουθείται το αβιοτικό θαλάσσιο περιβάλλον χάρη στην πόντιση μόνιμων αισθητήρων  καταγραφής της θερμοκρασίας, αλατότητας, διαλυτού οξυγόνου και pH.

Η χρηματοδότηση της συγκεκριμένης δράσης γίνεται με ιδίους πόρους των Ινστιτούτων Ωκεανογραφίας και Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών και του Ενυδρείου Κρήτης στο πλαίσιο της υλοποίησης του προγράμματος «Παρακολούθηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του αγωγού διάθεσης απόνερων του ΕΛΚΕΘΕ Κρήτης - ΠΠΑγωγού». Τα αποτελέσματα αναμένεται να συμβάλλουν στην κατανόηση της μακροπρόθεσμης δυναμικής των λιβαδιών της Μεσογείου και των επιπτώσεων των ανθρωπογενών πιέσεων στην οικολογική τους κατάσταση.