Γυναίκες: ίση αμοιβή για ίση εργασία

Του Φραγκίσκου Λαμπρινού*

Η Διεθνής Ημέρα Ίσης Αμοιβής (International Equal Pay Day) έχει οριστεί από τα Ηνωμένα Έθνη στις 18 Σεπτεμβρίου και αποτελεί μια καλή αφορμή για συζήτηση και ενημέρωση γύρω από το πολύ σημαντικό αυτό θέμα. Αφορά στις επί σειρά ετών προσπάθειες για την επίτευξη ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας, στο πλαίσιο του αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και για την κατάργηση όλων των μορφών διακρίσεων.

Το έμφυλο μισθολογικό χάσμα (gender pay gap) είναι η διαφορά των ωριαίων αποδοχών μεταξύ των εργαζομένων γυναικών και ανδρών. Στην ΕΕ το χάσμα αυτό, βρίσκεται στις 14,1 μονάδες, με τις γυναίκες να βρίσκονται σε μειονεκτικότερη θέση σε σχέση με τους άνδρες (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στοιχεία: Οκτώβριος 2021) και στην Ελλάδα στις 10,4 μονάδες (2018).

Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι η ίση αμοιβή για ίση εργασία αποτελεί μια από τις θεμελιώδεις αρχές που κατοχυρώθηκαν στο άρθρο 157 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής ένωσης (1957) που είναι ενσωματωμένη στην Ευρωπαϊκή Νομοθεσία.

Παρόλο που η κατάσταση δείχνει να βελτιώνεται σταδιακά, η εξέλιξη παραμένει αργή. Είναι απογοητευτικό το γεγονός ότι το χάσμα μειώθηκε κατά μόλις δύο ποσοστιαίες μονάδες τα τελευταία εννέα χρόνια, ενώ το πρόβλημα εμφανίζεται μεγαλύτερο στον ιδιωτικό σε σχέση με το δημόσιο τομέα.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο και μιλώντας με δεδομένα, τα παραπάνω μεταφράζονται πρακτικά ως εξής για τις γυναίκες:

- Κερδίζουν 0,86 λεπτά του ευρώ για κάθε 1 ευρώ που κερδίζουν οι άνδρες.

- Χρειάζεται να εργαστούν δύο επιπλέον μήνες για να καλύψουν τελικά το χάσμα.

- Διαθέτουν λιγότερα χρήματα προς αποταμίευση και άρα αξιοποίηση και επένδυση, γεγονός που έχει αντίκτυπο και στον τομέα της επιχειρηματικότητας.

- Βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο σε όρους φτώχειας σε σχέση με τους άνδρες (17,2% έναντι 15,8%).

- Λαμβάνουν σε ποσοστό 30,1% χαμηλότερη σύνταξη.

- Το χάσμα συχνά διευρύνεται με την ηλικία - κατά τη διάρκεια της επαγγελματικής τους πορείας - και με την αύξηση των οικογενειακών απαιτήσεων.

Κοιτάζοντας τη μεγάλη εικόνα, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι το έμφυλο μισθολογικό χάσμα αποτελεί μία μόλις ανάμεσα στις διακρίσεις και τις ανισότητες με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωπες οι γυναίκες, στον εργασιακό χώρο. Η πρόσβαση στην εργασία και η εν συνεχεία άνοδος στην ιεραρχία αποτελούν κάποιες ακόμα.  

Τι θα μπορούσε να γίνει; Καταρχάς, το αυτονόητο: να εφαρμόζεται η αρχή της ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας. Να φροντίζουν οι εργοδότες να μην εφαρμόζουν αθέμιτες πρακτικές αμοιβών. Να προσφέρονται ευκαιρίες μισθολογικής εξέλιξης σε επαγγέλματα που κυριαρχούν οι γυναίκες. Να υποστηρίζονται επαρκώς μονογονεϊκού τύπου οικογένειες. Να δίδονται ευκαιρίες στις γυναίκες (και φυσικά και στους άνδρες) να παραμένουν απασχολούμενοι όταν έχουν παιδιά, προσφέροντας τους γονικές άδειες που ανταποκρίνονται επαρκώς στις ανάγκες τους, κίνητρα και ευέλικτα ωράρια.

Εφαρμόζοντας τα παραπάνω, για αρχή, όχι μόνο θα υπάρξει μεγαλύτερη ισότητα, αλλά θα ενισχυθεί και η οικονομία αφού οι γυναίκες θα έχουν τη δυνατότητα να ξοδεύουν περισσότερα χρήματα βάσει των αμοιβών τους, με ο,τι αυτό συνεπάγεται σε όρους πολλαπλασιαστικού οφέλους.

Το ζήτημα του έμφυλου μισθολογικού χάσματος είναι ένα από τα θέματα που πρέπει άμεσα να περάσουν στην πρώτη γραμμή του δημόσιου διαλόγου. Το γεγονός, δε,  ότι δεν πρόκειται για ένα πολιτικά «φορτισμένο» θέμα μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε διακομματική συναίνεση για την αντιμετώπισή του. Σε τελική ανάλυση, η μεταχείριση της γυναίκας στην αγορά εργασίας δεν είναι ζήτημα οικονομίας αλλά ζήτημα πολιτισμού για κάθε προηγμένη χώρα.

*Ο κ. Φραγκίσκος Λαμπρινός είναι δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω LLM και στέλεχος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ