Γιάννης Αλμυράκης: Η ανθεκτικότητα των πόλεων απέναντι στις φυσικές καταστροφές

Γράφει ο Γιάννης Αλμυράκης* 

Καταστροφές είναι το γεγονός του προκαλεί ζημιές είτε υλικές είτε οικολογικές μέχρι και την απώλεια ανθρώπων και ζώων, ειδικότερα με τον όρο φυσική καταστροφή είναι το αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης επιδράσεις ακραίων φυσικών καιρικών η γεωλογικών φαινομένων.

Τα αποτελέσματα και το μέγεθος της καταστροφής εξαρτάται από διάφορους παράγοντες 

(α) από την ένταση και το μέγεθος του φαινομένου 

(β) πόσο ευάλωτος είναι ο αποδέκτης ή το σύστημα που θα υποστεί το φαινόμενο 

(γ) πόσο αξία έχει το στοιχείο που θα εκτεθεί σε κίνδυνο.

Οι φυσικοί κίνδυνοι διακρίνονται σε 

(α) γεωλογική που προέρχονται από το στερεό τμήμα της γης 

(β) ατμοσφαιρική όπου ο κίνδυνος προέρχεται κυρίως από τα μετεωρολογικά φαινόμενα 

(γ) υδρολογική όταν ο κίνδυνος προέρχεται από την ατμόσφαιρα αλλά ο αποδέκτης και  αποτέλεσμα επηρεάζει το νερό της θάλασσας και την επιφάνεια της γης 

(δ) κοσμικά που ο κίνδυνος έχει προέλθει εκτός του πλανήτη γη και τέλος 

(ε) βιολογικοί όταν ο κίνδυνος βρίσκεται από διαδικασίες κύριος βιολογικές.

Τα αποτελέσματα των φυσικών καταστροφών ποικίλουν τόσο στις αναπτυσσόμενες όσο και στις ανεπτυγμένες πόλεις και χώρες. Το δημοσιονομικό έλλειμμα τα χρέη μιας χώρας η αύξηση του ΑΕΠ καθώς και το εμπορικό ισοζύγιο σε μία χώρα με ασθενής οικονομία χωρίς να έχει επιλογές χρηματοδότησης πριν από μία φυσική καταστροφή απαιτείται αναζήτηση εξωτερικών κεφαλαίων για την να καλύψει τις ανάγκες που θα δημιουργηθούν από μία καταστροφή για να μπορεί να βοηθήσει τους πληγέντες.

Εξακόσοι χιλιάδες άνθρωποι τα τελευταία 20 χρόνια έχουν χάσει τη ζωή τους από φυσικές καταστροφές, η πλειονότητα των ζωών που χάθηκαν καταγράφονται στις χώρες με χαμηλό εισόδημα με οικονομικές απώλειες που ξεπερνούν το 1,9 δισεκατομμύρια δολάρια.  Η διαφορά αυτή είναι αισθητή αφού στις χώρες με χαμηλό εισόδημα ο μέσος όρος ανά καταστροφή υπολογίζεται  στους 3000 σε αντίθεση με τις χώρες τις ανεπτυγμένες που μέσος όρος θανάτων ανά συμβάν δεν ξεπερνά τις 500 .Στην Ελλάδα από το έτος 1928 έως το καταστροφική πλυμήτες στο Θεσσαλκό κάμπο προσφτα  καταγράφηκαν 1520 απώλεια ζωής από φυσικές καταστροφές. Ο σεισμός έχει την πρώτη θέση με 1036 θανάτους 115 από καταιγίδες 84 από καύσωνες 92 από πλημμύρες και 192 ζωές από τις πυρκαγιές .

Οι φυσικές καταστροφές δυστυχώς δεν μπορούν να  προβλεφθούν μπορούν όμως να μειωθούν οι επιπτώσεις τους με μία σωστή διαχείριση κινδύνου. Τα τελευταία χρόνια ικανότητα να προβλέψεις με κάποιο σύστημα μία φυσική καταστροφή με αποτελεσματικό τρόπο και να το απορρόφησης ακόμα και να ανακάμψει από τις επιπτώσεις ενός σοκ η μιας φυσικής πιέσεις ονομάζεται ανθεκτικότητα.

ο 1970 η ανθεκτικότητα τέθηκε για πρώτη φορά ως ορισμός από την οικολογική κοινότητα με σκοπό να κάνει διαχωρισμό της συμπεριφοράς ενός συστήματος και το πως αυτό λειτουργεί σε σταθερή κατάσταση και πως υπό την πίεση ενός φαινομένου. Ο Godschalk το 2004 δίνει άλλο προσδιορισμό στον όρο ανθεκτικότητα αφού έρχεται να προσδιορίσει την αυθεντική πόλη ως ένα βιώσιμο δίκτυο, μέσα στο φυσικό σύστημα όπως αυτά του περιβάλλοντος, δηλαδή το δομημένο και το στοιχεία που το συνθέτουν. Η ανθεκτικότητα στις υποδομές έχει να κάνει με την ανταπόκρισή της απέναντι σε μία καταστροφή και με το πόσο γρήγορα μπορεί να ανακάμψει. Η ανθεκτικότητα κατηγοριοποιείται στην εγγενή και την προσαρμοστική η πρώτη έχει να κάνει με την ικανότητα μίας κοινότητας να αντέχει πριν από ένα καταστροφικό γεγονός, ενώ η προσαρμοστική έχει να κάνει με την ικανότητα των ατόμων των κοινοτήτων και το φορέων ώστε να μάθουν να ανταποκρίνονται στις επιπτώσεις ενός καταστροφικού γεγονότος.

Η Ελλάδα έχει έρθει πολλές φορές αντιμέτωποι με μεγάλες φυσικές καταστροφές σε κάποιες από τις οποίες οι συνέπειες ήταν μεγάλες τόσο σε ανθρώπινο όσο σε οικονομικό επίπεδο και φυσικά μεγάλες εκπτώσεις το περιβάλλον .Το πρόσφατο γεγονός των ανύποτων και καταστροφικών πλήμήρων στη Θεσσαλία που η ανθεκτικότητα στάθηκε ανίσχυρη και το αποτέλεσμα βαρύ, με τραγικό απολογισμό 15 νεκρούς .Εάν η περιοχή ήταν πυκνοδομημένη δεν θα ξέραμε ποια θα ήταν τα αποτελέσματα.

Η συγκέντρωση όμως μεγάλων ομάδων πληθυσμού σε μία περιοχή επιφέρει πολλά προβλήματα όπως αυτά της δύσκολης αντιμετώπισης φυσικών φαινομένων σε περιοχές που έχουν αστικοποιηθεί. Η αύξηση του πληθυσμού σε οικισμούς που σιγά-σιγά παίρνει τη μορφή μεγάλης πόλης ονομάζεται αστικοποίησή. Η μετακίνηση ανθρώπων από τις αγροτικές και προαστιακές περιοχές σε μία πόλη αποτελεί μορφή μετανάστευσης. Η αστυφιλία όπως αλλιώς ονομάζεται η αγάπη να συγκεντρώνει πληθυσμό μία πόλη από την ύπαιθρο.

Με την αστικοποίησή η έκταση μιας πόλης υπερδιπλασιάζεται όπως αυξάνεται και η χρήση σε μία περιοχή. Βασικές προϋποθέσεις για τις μεγάλες συγκεντρώσεις ανθρώπων σε μία πόλη είναι οι παραγωγική ικανότητα της υπαίθρου να μπορεί να καλύπτει τόσο τις ανάγκες της υπαίθρου όσο και τις ανάγκες των πόλεων, αυτό θα έχει σαν αντάλλαγμα να παρέχουν αντίστοιχες υπηρεσίες και αγαθά από τις πόλεις προς στην ύπαιθρο. Όπως για παράδειγμα η εύκολη μετακίνηση από και προς την πόλη και την υπαίθρια αντίστοιχα .

Παράγοντες για την αύξηση του μεγέθους μιας πόλης είναι η φυσική αύξηση. Δηλαδή να γεννιούνται περισσότεροι άνθρωποι έναντι αυτών των θανάτων. Ένας άλλος βασικός παράγοντας είναι η καθαρή μετανάστευση που αναφέρεται σαν πλεονέκτημα των ανθρώπων που ζουν σε μία πόλη έναντι αυτών που μένουν στην ύπαιθρο. Η μεταβολή των ορίων όπως προανέφερα είναι κι αυτός ένας παράγοντας αφού με της επέκτασης των πόλεων πολύ οικισμοί που βρίσκονται γύρω από αυτές χώνονται η εντάσσονται σε αυτη. Απτό παράδειγμα αυτό του Πειραιά και της Αθήνας που τις τελευταίες τρεις με τέσσερις δεκαετίες έχασα τα διακριτά όρια μεταξύ τους.

Η αστικοποίησή όμως έχει συνέπειες είτε αυτές είναι αρνητικές είτε θετικές Στις θετικές μπορούμε να θεωρήσουμε ότι είναι:

(α) η βελτίωση και η αύξηση των παροχών στο δευτερογενή και τριτογενή τομέα αφού οι πόλεις εννοούν τις ποικίλες και σε πολλά κέντρα ευκαιρίες στην απασχόληση με σκοπό τη βελτίωση της παραγωγικότητας

(β) διευκολύνεται η λειτουργία μίας οικονομίας λόγω του ότι στις μεγάλες πόλεις η ανταλλαγή των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών γίνεται με χαμηλότερο κόστος και ευκολότερα 

(γ) η γρήγορη μεταφορά των πληροφοριών και των σύγχρονων τεχνολογικών μεθόδων επιτυγχάνεται ευκολότερα με αποτέλεσμα να μπορούν να χρησιμοποιεί Χρησιμοποιηθούν και σε άλλες παραγωγικούς τομείς. 

Στις αρνητικές μπορούμε να συμπεριλάβουμε:

 (α) τα κοινωνικά προβλήματα αφού η προοπτική είσαι η ή προσωπικές σχέσεις χάνονται η κοινωνία από την κοινωνική απομόνωση έχει συνέπειες αγγλικά με αντίτυπο την ψυχολογική κατάσταση των ανθρώπων μιας πόλης και την αύξηση της εγκληματικότητας  

(β)το κόστος ζωής αυξάνεται αφού τα μεγάλα έργα και υποδομές απαιτούν μεγάλες δαπάνες από τη μεριά των πολιτών για να κατασκευαστούν και να διατηρηθούν. Το επίπεδο της φτώχειας αυξάνεται αφού πολλοί άνθρωποι μαζί έχουν το ίδιο αντικείμενο συνεπώς παράγοντα που μειώνει τις αποδοχές τους λόγω του ανταγωνισμού.

Η εκτίμηση σήμερα όσο αφορά την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού στην γη είναι ότι μέχρι το έτος 2050 θα έχει φτάσει τα 10 δισεκατομμύρια. Τα αστικά κέντρα που μέρα με τη μέρα γιγαντώνονται ευνοούν τις υπέρ κατανάλωση ενέργειας και την αύξηση των εκπομπών αερίων, συνέπεια αυτών είναι η αλλαγή του κλίματος. Η θερμοκρασία του πλανήτη αυξάνεται συνεχώς όπως αυξάνεται και η στάθμη της θάλασσας αφού η παγετώνες λιώνουν. Τα καιρικά φαινόμενα κάποιες φορές είναι ακραία αφού η ένταση και η Συχνότητα τους αλλάζουν. Οι καύσωνες στις χερσαίες εκτάσεις είναι εντονότεροι όπως εντονότερη είναι η κυκλώνες τις τελευταίες δεκαετίες.

Μεγάλες και με μεγάλη διάρκεια πλημμύρες στα χαμηλά υψόμετρα ,απο τη μία μεριά ξηρασία και πυρκαγιές και από την άλλη απελευθερώνουν ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου που αποτέλεσμα έχει την ταχύτερη αύξηση της κλιματικής αλλαγής. Αυτή η κλιματική αλλαγή τα αν συνεχιστεί και για τις επόμενες δεκαετίες ακόμα και αν σταματήσει απότομα η εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 0,6 βαθμούς Κελσίου δεν θα σταματήσει. Τα τρόφιμα ο καθαρός αέρας και τα νερά θα επηρεάζονται από αυτές τις κλιματικές αλλαγές με αποτέλεσμα να επηρεάζονται και η παγκόσμια υγεία. Θάνατοι και νοσήματα θα ευνοούνται από την θερμοκρασιακή άνοδο και τις πυρκαγιές, οι αλλεργίες θα αυξάνονται όπως και οι κρίσεις άσθματος.

*Γιάννης Αλμυράκης

Msc Περιβαλλοντικό Σχεδιασμό Πόλεων και Κτιρίων
Veb Συντήρηση Αναστήλωση  

Msc Περιβαλλοντολόγου Πολιτικού Μηχανικού 
Πολιτικός Μηχανικός
Ενεργειακός Επιθεωρητής / Τεχνικός Ασφαλείας