Αναπτύσσοντας τη φυτοπροστασία του Μέλλοντος στο Τμήμα Γεωπονίας του ΕΛΜΕΠΑ

Γράφουν οι:
Ροδιτάκης Εμμανουήλ, Αναπληρωτής Καθηγητής Γεωργικής Εντομολογίας και Φαρμακολογίας

Μαρκάκης Εμμανουήλ, Αναπληρωτής Καθηγητής Φυτοπαθολογίας – Μυκητολογίας

Οι συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις του σύγχρονου ανθρώπου για την παραγωγή βελτιωμένων ποιοτικά και ποσοτικά αγροτικών προϊόντων, καθιστούν επιτακτική τη συνεχή μετεξέλιξη και προσαρμογή των Συστημάτων Φυτοπροστασίας, προκειμένου να επιτευχθεί η επισιτιστική επάρκεια και ασφάλεια. Τροχοπέδη στην εκπλήρωση των παραπάνω στόχων αποτελούν φαινόμενα όπως η κλιματική αλλαγή, η μείωση των διαθέσιμων καλλιεργούμενων εκτάσεων, η παγκόσμια αύξηση του πληθυσμού της γης και η συνεχής μείωση των διαθέσιμων χημικών φυτοπροστατευτικών ενώσεων στο πλαίσιο της «Πράσινης Συμφωνίας» που έχει θεσπιστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Με βάση τα παραπάνω, το Τμήμα Γεωπονίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (ΕΛΜΕΠΑ) προσαρμόζει τις ερευνητικές και εκπαιδευτικές του δραστηριότητες προκειμένου να ανταποκριθεί επιτυχώς στις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής. Ειδικότερα, η ομάδα Φυτοπροστασίας σε συνεργασία με άλλα ακαδημαϊκά Ιδρύματα της Ελλάδας και του εξωτερικού αναπτύσσει καινοτόμες τεχνολογίες έγκαιρης διάγνωσης ασθενειών και εχθρών, ανιχνεύει και χαρακτηρίζει νέα αναδυόμενα παθογόνα και εχθρούς, επισημαίνει και αναπτύσσει εργαλεία διαχείρισης της ανθεκτικότητας, διερευνά και αξιοποιεί νέες μεθοδολογίες διαχείρισης των βιοτικών και αβιοτικών αιτιών που καταπονούν τις καλλιέργειες. Ενδεικτικά, μεθοδολογίες υπερφασματικής απεικόνισης αναπτύσσονται, αξιολογούνται και εξελίσσονται για την έγκαιρη και ακριβή ανίχνευση ασθενειών σε πρώιμο στάδιο (Εικ. 1), επιτρέποντας μετέπειτα την έγκαιρη και στοχευμένη επέμβαση στο πεδίο. Επιπρόσθετα, δυνητικά ωφέλιμοι μικροοργανισμοί απομονώνονται, χαρακτηρίζονται, αξιολογούνται και αξιοποιούνται ως παράγοντες βιολογικής αντιμετώπισης ασθενειών και εχθρών (Εικ. 2). Ακόμη, νέοι αναδυόμενοι εχθροί και ασθένειες που εκδηλώνονται ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης στη διακίνηση φυτικού υλικού και προϊόντων ή/και της κλιματικής κρίσης, προκαλούν επιδημίες οι οποίες επισημαίνονται και μελετώνται, προκειμένου να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισης που θα διασφαλίσουν την αγροτική παραγωγή με το μικρότερο δυνατό κόστος και περιβαλλοντικό αποτύπωμα. 

Πέρα από την έρευνα και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης διαχείριση εχθρών και ασθενειών, η Φυτοπροστασία στο Τμήμα Γεωπονίας έχει σημαντικές εφαρμοσμένες προεκτάσεις σε δυο επίπεδα. Κατά πρώτο, σε επίπεδο πτυχιακών εργασιών, οι φοιτητές του Τμήματος καλούνται να εφαρμόσουν καινοτόμα προγράμματα φυτοπροστασίας σε πειραματικούς αγρούς / θερμοκήπια και να προσδιορίσουν τα επιστημονικά δεδομένα που απαιτούνται για τη βέλτιστη υποστήριξη των καλλιεργειών. Κατά δεύτερο, σε επίπεδο μεταφοράς τεχνογνωσίας στους επαγγελματίες γεωπόνους και παραγωγούς, το Τμήμα έχει καταλυτικό ρόλο αφού προωθεί στην πράξη δομικές αλλαγές ως προς τη φυτοπροστασία στις σημαντικότερες καλλιέργειες της περιοχής όπως η ελιά και η θερμοκηπιακή τομάτα. Παράδειγμα αποτελεί η συνεργασία ΕΛΜΕΠΑ, ΙΤΕ, Περιφέρειας Κρήτης και ΥΠΑΑΤ, στα πλαίσια του θεσμού της «Επιτροπής Φυτοπροστασίας» της Περιφέρειας Κρήτης, για τον σχεδιασμό του εθνικού προγράμματος δακοκτονίας με βάση επιστημονικά δεδομένα, που εκτελείται με μεγάλη επιτυχία τα τελευταία χρόνια σε περιφερικό επίπεδο. Παράλληλα, το Πρόγραμμα ZEROTUTA που χρηματοδοτείται από το ΠΑΑ, «Συνεργασία Μετρο16», πέτυχε σημαντική μείωση των εισροών σε χημικά εντομοκτόνα σε εμπορικές μονάδες θερμοκηπιακής τομάτας στο Τυμπάκι Μεσσαράς, επιτρέποντας σε επαγγελματίες καλλιεργητές να εφαρμόσουν στην πράξη μια καινοτόμο φυτοπροστασία με προσέγγιση στοχευμένη, αειφορική και φιλική προς το περιβάλλον και τον καταναλωτή. 

Το Τμήμα Γεωπονίας του ΕΛΜΕΠΑ εισαγάγει στοχευμένα, την παραγόμενη ερευνητική γνώση στο Πρόγραμμα Προπτυχιακών και Μεταπτυχιακών Σπουδών του, προκειμένου η τεχνογνωσία στα σύγχρονα συστήματα Φυτοπροστασίας να μεταλαμπαδευτεί στους απόφοιτους του Τμήματος και μελλοντικούς επαγγελματίες του πρωτογενή τομέα.

Εικόνα 1. Υπερφασματική απεικόνιση της ασθένειας του βοτρύτη σε φυτά πιπεριάς.

Εικόνα 2. Στάδια αναζήτησης και αξιολόγησης ωφέλιμων μικροβίων για τη βιολογική αντιμετώπιση των βιοτικών και αβιοτικών καταπονήσεων των φυτών.
 

Εικόνα 3. Εφαρμοσμένες προεκτάσεις φυτοπροστασίας του Τμήματος Γεωπονίας του ΕΛΜΕΠΑ.