Παραμονή του Γενεθλίου του Τιμίου Ιωάννη Προδρόμου, μία ημέρα άρρηκτα συνδεδεμένη με το ένα πανάρχαιο έθιμο, αυτό της μεταφοράς του αμίλητου νερού για τον Κλήδονα.
Μία γιορτή των αρχαίων Ελλήνων που αντλεί τις ρίζες της από τα Διονύσια εν αγροίς. Σαν τελείωνε η σκληρή εργασία των αγροτών με το αλώνισμα του θέρους άρχιζαν την προετοιμασία για τις τελετουργίες με τις φωτιές του Άη Γιαννιού. Μέρα που έπρεπε οι νοικοκυρές να ξεσκονίσουν, να σφουγγαρίσουν για να περιμένουν τις «Τύχες».
Πώς ξεκίνησαν οι φωτιές τη παραμονή του Άη Γιάννη- Θρύλοι και παραδόσεις
Πρόκειται για ένα έθιμο που απαντάται και στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους με την γέννηση του Ιωάννου του Βαπτιστή. Όπως ήδη γνωρίζουμε από τα κείμενα της εκκλησίας ο Ζαχαρίας και η Ελισάβετ μέχρι τα βαθιά τους γεράματα δεν είχαν παιδιά και με εντολή Κυρίου απέκτησαν τον Ιωάννη. Το απίστευτο αυτό γεγονός ανακοινώθηκε με τα μέσα εκείνης της εποχής, τις Φρυκτωρίες, σε όλη την Παλαιστίνη.
Φρυκτωρίες ήταν οι φωτιές που άναβαν από κορυφή σε κορυφή βουνού για τη μετάδοση σημαντικών γεγονότων, όπως της γέννησης. Από αυτό το γεγονός καθιερώθηκαν οι φωτιές του Άη Γιαννιού καίγοντας στεφάνια και ανθοδέσμες της Πρωτομαγιάς που κοσμούσαν τα μπαλκόνια και τις εισόδους των σπιτιών μέχρι την παραμονή της γιορτής του Αγίου.
Άλλος πάλι θρύλος λέει πως κάποτε μια κοπέλα ξεκίνησε με τη στάμνα της ανήμερα του Άη Γιαννιού λίγο πριν τα μεσάνυχτα να πάει στη βρύση για να φέρει το αμίλητο νερό. Στο γυρισμό της όμως, ξαφνικά την περικύκλωσαν πειρασμοί, για να την τρομάξουν, να την κάνουν να μιλήσει και να χάσει το νερό τη δύναμή του.
Μίλα γιατί σε σκοτώνουμε! της φώναξαν…
Η κοπέλα όμως δεν έβγαλε μηλιά, αλλά από μέσα της παρακάλεσε τον Άγιο να τη βοηθήσει. Αμέσως ο Άγιος μαρμάρωσε τους πειρασμούς κι έτσι η κοπέλα τράβηξε τον δρόμο της.
Σαν έφτασε στο σπίτι της, έβαλε τα σημάδια στη στάμνα, τη σφράγισε και την άφησε στα κεραμίδια για να κατέβουν οι νεράιδες τη νύχτα ν’ αγιάσουν το νερό. Την άλλη μέρα μίλησε κι είπε τι έγινε σ΄όλους. Έκαναν το σταυρό τους με το θαύμα του Αγίου κι είπαν στο κορίτσι να τους πάει να δουν τους μαρμαρωμένους πειρασμούς .Το κορίτσι επειδή δεν έβρισκε το μέρος γιατί ήταν σκοτάδι, άναβε στο δρόμο φωτιές.
Στο μεταξύ οι πειρασμοί είχαν ζωντανέψει ξανά κι οι χωρικοί μόλις τους είδαν, τρόμαξαν τόσο πολύ, που το έβαλαν στα πόδια. Όπως έτρεχαν στο δρόμο τους συναντούσαν τις φωτιές και τις πηδούσαν για να μην πέσουν μέσα. Κι έμεινε η συνήθεια από τότε την παραμονή της γιορτής του Αγίου να πηδούν την φωτιά με γέλια, γλέντια και γιορτές.
Ο Κλήδονας, οι στάμνες και το αμίλητο νερό
Την ίδια μέρα εκτός από τις φωτιές έπρεπε να μεταφερθεί και το αμίλητο νερό μέσα σε μια στάμνα από τρεις ανατολικές βρύσες ή πηγάδια και από τρεις κοπέλες που τα όνομά τους ήταν Μαρία.
Το πηγάδι ή η βρύση έπρεπε να ’ναι πάνω σε σταυροδρόμι γιατί πίστευαν πως εκεί σύχναζαν οι Νεράιδες ή Νηρηίδες που θα μάγευαν το νερό και θα του έδιναν την ικανότητα της μαντικής.
Η προετοιμασία στη συνέχεια ήταν μεγάλη. Η στάμνα τοποθετούνταν στο κεφαλόσκαλο του σπιτιού και μέσα σε μια κρομμυδοπλεχτή σταύρωναν το νερό σε μια στάμνα και μέσα έβαζαν το ριζικάρι δηλαδή ένα φρούτο οι ελεύθεροι, σύμβολο νεότητας, γονιμότητας και καρποφορίας με το μονόγραμμα τους ή κάρφωναν ένα γαρίφαλο για διακριτικό.
Οι παντρεμένοι πάλι είχαν έτοιμο ένα προσωπικό τους αντικείμενο δακτυλίδι ή σκουλαρίκι, σύμβολο ευτυχίας και περιουσιακών στοιχείων για να το ρίξουν μέσα. Μαζί έλεγαν και μια μαντινάδα:
Μήλο ’βαλα στον Κλήδονα για να το ριζικάρω,
Κι αν είναι κισιμέτι μου μικιό μου θα σε πάρω.
Σκέπαζαν την στάμνα με ένα κόσκινο κι από πάνω τοποθετούσαν ένα κόκκινο πανί διάφανο. Το χρώμα αυτό τραβούσε τις Νεράιδες για να μπορούν να δουν μέσα τα ριζικάρια, να τα μαγέψουν χωρίς όμως να μπορούν να τα πάρουν.
Έδεναν το ύφασμα γύρω από το λαιμό της στάμνας με πολύχρωμο κρουσσωτό σχοινί και από πάνω τοποθετούσαν ένα κλειδί. Στη συνέχεια τα άφηναν όλη τη νύχτα να αστρονομιστεί ενώ οι κοπέλες παραφύλαγαν ακοίμητοι φρουροί για να μην πειράξει κανείς τον Κλήδονα.
Κάποιες κοπέλες έπαιρναν και την στάχτη που είχε μείνει από το κάψιμο των Μάηδων, την κοσκίνιζαν πίσω από μια ανατολική πόρτα και το πρωί πίστευαν πως πάνω στην κοσκινισμένη σκόνη έβρισκαν γράμματα και εργαλεία σχετικά με το όνομα και το επάγγελμα του μέλλοντος συζύγου τους.
Διαβάστε περισσότερες ειδήσεις από την Κρήτη και το Ηράκλειο
