Τσέρνομπιλ 38 χρόνια μετά: Το μεγαλύτερο πυρηνικό δυστύχημα στην ιστορία της ανθρωπότητας

Πριν από 38 χρόνια, στις 26 Απριλίου του 1986, μία σειρά εκρήξεων στον αντιδραστήρα του τέταρτου ενεργειακού μπλοκ στον πυρηνικό σταθμό του Τσέρνομπιλ, στην τότε Σοβιετική Ένωση, προκάλεσε αυτό που μετέπειτα χαρακτηρίστηκε ως η μεγαλύτερη τεχνολογική καταστροφή του 20ου αιώνα.

Στο δυστύχημα έχασαν επιτόπου τη ζωή τους δύο από τους εργάτες του σταθμού, μέσα δε στους επόμενους τέσσερις μήνες, πέθαναν από τη ραδιενέργεια 28 εκ των πυροσβεστών που έσπευσαν στο χώρο της καταστροφής για την αντιμετώπιση της φωτιάς και τη ραδιενέργεια που εκλύθηκε. Άλλοι 19 άνθρωποι από τα σωστικά συνεργεία που βρέθηκαν εκεί τις πρώτες δραματικές ημέρες έχασαν τη ζωή τους έως το 2004.

Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει εκτιμήσει ότι η συνολική ακτινοβολία που εκλύθηκε ήταν 200 φορές μεγαλύτερη από εκείνη των ατομικών βομβών που έπεσαν το 1945 στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.

Περίπου 350 χιλιάδες άνθρωποι απομακρύνθηκαν από τις εστίες τους, λόγω της μόλυνσης από τη ραδιενέργεια, ενώ περίπου 9500 άτομα παρέμειναν στις ζώνες υποχρεωτικής εκκένωσης.

Επίσημες έρευνες υπολογίζουν ότι οι θανατηφόροι καρκίνοι που συνδέονται με το πυρηνικό ατύχημα φτάνουν τους 9000. Η αντιμετώπιση της διαφυγής ραδιενέργειας στην ατμόσφαιρα επέβαλε την κατασκευή μίας σαρκοφάγου από μπετόν, που θα «σφράγιζε» την κατεστραμμένη εγκατάσταση.

Το έργο ολοκληρώθηκε σε χρόνο ρεκόρ, μέσα στο 1986, άλλα μόλις έξι χρόνια αργότερα επιστήμονες διαπίστωναν ότι αυτή είχε ήδη παρουσιάσει ρήγματα.

Ο φόβος για την κατάρρευσή της, οδήγησαν ουκρανική κυβέρνηση και διεθνή κοινότητα στην απόφαση για την κατασκευή μίας νέας σαρκοφάγου.

Το 2007, μία κοινοπραξία των γαλλικών εταιριών «Bouygues» και «Vinci», κέρδισε τον σχετικό διαγωνισμό.

Με ύψος 105 μέτρα, μήκος 150 μέτρα και πλάτος 260 μέτρα η νέα αεροστεγής σαρκοφάγος και ένας νέος χώρος αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων θα στοίχιζε 1,5 δισ. ευρώ. Τα απαραίτητα κεφάλαια εξασφαλίστηκαν από κράτη – δωρητές και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ).

Το έργο ξεκίνησε σημαδιακά στις 26 Απριλίου του 2012, 26 χρόνια μετά από την καταστροφή.

Oι ημερομηνίες του μεγαλύτερου πυρηνικού δυστυχήματος στην Ιστορία

Η καταστροφή του Τσέρνομπιλπροκάλεσε, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων και μόλυνε μέχρι και τα τρία τέταρτα της έκτασης της Ευρώπης.

26 Απριλίου 1986: Στις 01.23 η ατομική καρδιά του αντιδραστήρα νο.4 του σοβιετικού πυρηνικού σταθμού του Τσέρνομπιλ αναφλέγεται κατά τη διάρκεια τεστ ασφαλείας έπειτα από λάθος χειρισμού και ακολουθεί έκρηξη που τινάζει στον αέρα ολόκληρο το κτίριο. Ραδιενεργό νέφος απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα.

Οι πρώτοι πυροσβέστες που φθάνουν στον τόπο της καταστροφής δέχονται τεράστιες δόσεις ραδιενεργού ακτινοβολίας. Μεταξύ των μελών του προσωπικού και των σωστικών συνεργείων, δύο πέθαναν επί τόπου και 28 τις εβδομάδες που ακολούθησαν.

Το πυρηνικό καύσιμο θα συνεχίσει να καίγεται επί δέκα ημέρες. Θα χρειασθούν χιλιάδες τόννοι άμμου, αργίλου και μολύβδου που ρίπτονται από ελικόπτερα για περιορισθούν οι διαρροές.

Το νέφος μολύνει την Ευρώπη
Τις ημέρες που ακολουθούν, ραδιενεργό νέφος μολύνει σοβαρά την Ουκρανία, τη Λευκορωσία και τη Ρωσία. Φθάνοντας επάνω από τις σκανδιναβικές χώρες θα φθάσει στη συνέχεια στην κεντρική Ευρώπη, τα Βαλκάνια, την Ιταλία, τη Γαλλία, τη Βρετανία και την Ιρλανδία.

Η εκκένωση του Πριπιάτ, της πόλης των 48.000 κατοίκων που βρίσκεται σε απόσταση τριών χιλιομέτρων από τον πυρηνικό σταθμό, δεν θα διαταχθεί παρά ενάμισι 24ωρο μετά την έκρηξη. Οι παραδοσιακοί υπαίθριοι εορτασμοί της Πρωτομαγιάς θα διεξαχθούν κανονικά στο Κίεβο που βρίσκεται σε απόσταση μόλις 100 χιλιομέτρων από τον σταθμό του Τσέρνομπιλ. Το 1986, περισσότερα από 110.000 άτομα χρειάσθηκε να απομακρυνθούν από μία περίμετρο 30 χιλιομέτρων γύρω από τον σταθμό, περιοχή που και σήμερα παραμένει αποκλεισμένη ζώνη.

Ο πρώτος δημόσιος συναγερμός σημαίνει στις 28 Απριλίου από τη Σουηδία, που ανιχνεύει αύξηση των επιπέδων της ραδιενέργειας στο έδαφός της. Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) δέχεται επίσημη ειδοποίηση των σοβιετικών αρχών στις 30 Απριλίου. Ομως ο ηγέτης της Σοβιετικής Ενωσης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ δεν θα το ομολογήσει δημοσίως παρά τις 14 Μαΐου.

Οι τρεις άλλοι αντιδραστήρες του σταθμού του Τσέρνομπιλ θα συνεχίσουν να παράγουν πυρηνική ενέργεια μέχρι τον Δεκέμβριο 2000.

Σαρκοφάγος στον αντιδραστήρα
Νοέμβριος 1986: Μία σαρκοφάγος από μπετόν ύψους 50 μέτρων εγκαθίσταται για να καλύψει τον αντιδραστήρα νο. 4 και να απομονώσει τους 200 τόννους ραδιενεργού μάγματος που περιέχει. Η διάρκεια ζωής του είχε υπολογισθεί αρχικά τότε στα 20 έως 30 χρόνια και το 1993 στα επτά χρόνια.

Ανάμεσα στο 1986 και το 1990, περί τους 600.000 Σοβιετικοί, που ονομάσθηκαν «αποξηλωτές» θα εργασθούν στον τόπο του δυστυχήματος, εφοδιασμένοι με πενιχρό ή καθόλου εξοπλισμό αυτοπροστασίας, για να κατασκευάσουν το μπετονένιο κάλυμμα και να απορρυπάνουν τον χώρο.

Οκτώβριος 1991: Ο αντιδραστήρας νο. 2 τίθεται εκτός λειτουργίας έπειτα από πυρκαγιά.

Κλείσιμο του σταθμού

Απρίλιος 1995: Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Λεονίντ Κούτσμα δεσμεύεται για το κλείσιμο του Τσέρνομπιλ πριν από το 2000. Η Ευρωπαϊκή Ενωση και η Ομάδα των 7 υπόσχονται τον Δεκέμβριο τη χορήγηση βοήθειας ύψους 2,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Νοέμβριος 1996: Το Κίεβο διακόπτει τη λειτουργία του αντιδραστήρα νο. 1.

Σεπτέμβριος 1998: Καθώς η σαρκοφάγος που έχει κατασκευασθεί «όπως-όπως» απειλεί να καταρρεύσει, εργασίες ενίσχυσης των τοιχωμάτων ξεκινούν, για να διαρκέσουν περί τα 10 χρόνια με κόστος 760 εκατομμύρια δολάρια.

Δεκέμβριος 2000: υπό την πίεση των Δυτικών, ο τελευταίος εν λειτουργία αντιδραστήρας σταματά, βάζοντας οριστικό τέλος στην λειτουργία του σταθμού του Τσέρνομπιλ.

Αντικρουόμενοι απολογισμοί
Σεπτέμβριος 2005: Εκθεση του ΟΗΕ εκτιμά ότι οι άνθρωποι που έχουν πεθάνει ή θα πεθάνουν στις τρεις πλέον πληγείσες χώρες ανέρχονται σε 4.000. Εναν χρόνο αργότερα, εκτίμηση της Greenpeace ανεβάζει τον αριθμό αυτόν στις 100.000

Από την πλευρά τους οι ουκρανικές αρχές ανακοίνωσαν το 1998 περί τους 12.500 θανάτους μεταξύ των αποξηλωτών.

Νέο κάλυμμα
Αύγουστος 2010: Επειτα από χρόνια παλινωδιών, αρχίζουν οι εργασίες, από τη γαλλική κοινοπραξία Novarka, για την κατασκευή νέου θόλου , ύψους 108 μέτρων. Η συναρμολόγηση ξεκινά τον Απρίλιο 2012. Οι εργασίες είναι εκτιμώμενου κόστους 2,1 δισεκατομμυρίων ευρώ. Τα κονδύλια προέρχονται από τη διεθνή κοινότητα και τελούν υπό τη διαχείριση της Ευρωπαϊκής Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (BERD).

Νοέμβριος 2016: Ο γιγάντιος ατσάλινος θόλος βάρους 36.000 τόνων τοποθετείται επάνω από την σαρκοφάγο. Θα έχει διάρκεια ζωής 100 ετών και θα επιτρέψει την πραγματοποίηση των επιχειρήσεων απορρύπανσης του εσωτερικού του κατεστραμμένου αντιδραστήρα υπό ασφαλείς συνθήκες.

Ο «μαύρος τουρισμός» στην περιοχή και η τηλεοπτική σειρά που τον απογείωσε

Οι τουρίστες άρχισαν να επιδεικνύουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το Τσέρνομπιλ, με αποτέλεσμα να απογειωθεί στην περιοχή ο «μαύρος (ή σκοτεινός) τουρισμός» (σ.σ. πρόκειται για νεολογισμό , που επινοήθηκε το 1996 από το Πανεπιστήμιο Καλεντόνιαν της Γλασκόβης και ορίζεται ως η οποιαδήποτε επίσκεψη σε περιοχές που έχουν παραδοσιακή σχέση με τον θάνατο και την τραγωδία).

Πολλά δημοσιεύματα της εποχής απέδωσαν το έντονο ενδιαφέρον που καταγράφηκε εκείνη την περίοδο σε ένα βιντεοπαιχνίδι, το S.T.A.L.K.E.R., υποστηρίζοντας πως οι χρήστες του ήθελαν να δουν από κοντά ένα απόκοσμο σκηνικό όπως αυτό της πόλης- φάντασμα του Πρίπιατ. Αυτό, ωστόσο, που «απογείωσε» το τουριστικό ενδιαφέρον για την περιοχή ήταν η τηλεοπτική σειρά Cernobyl του HBO, η οποία έσπασε όλα τα ρεκόρ καθώς βρέθηκε στο νούμερο ένα στην τηλεοπτική κατάταξη όλων των εποχών του IMDb, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές από τον Τύπο. Το ενδιαφέρον για μια επίσκεψη στο Πρίπιατ, όπου ο χρόνος έχει σταματήσει τη μέρα του πυρηνικού ατυχήματος, αυξήθηκε κατά 30-40%.

Τσέρνομπιλ ατύχημα σε πυρηνικό εργοστάσιο

Χαρακτηριστικό είναι πως ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, σε επίσκεψή του στο Τσέρνομπιλ, τον περασμένο Ιούνιο, μόλις έναν μήνα μετά την ορκωμοσία του, είχε μιλήσει για την ανάγκη να δοθεί «νέα πνοή» στην περιοχή και τον Ιούλιο του ίδιου έτους υπέγραψε διάταγμα για μια Στρατηγική Ανάπτυξης του Τσέρνομπιλ.

Ωστόσο, η πρόσφατη πυρκαγιά περιμετρικά του ανενεργού πυρηνικού σταθμού του Τσέρνομπιλ έχει καταστρέψει κάποια από τα «σημεία ενδιαφέροντος» της ξενάγησης των τουριστών στην ευρύτερη περιοχή, όπως δήλωσε ο διευθυντής της μεγαλύτερης εταιρείας στον τομέα «Chernobyl Tour», αν και, όπως διευκρίνισε, το ίδιο το πυρηνικό εργοστάσιο αλλά και η πόλη του Πρίπιατ δεν επηρεάστηκαν.

Πηγή: eleftherostypos.gr