Τι θα φέρει η πανδημία τους επόμενους έξι μήνες

Αν μας έμαθε κάτι καλά η υγειονομική κρίση, αυτό είναι η βεβαιότητα της αβεβαιότητας. Στην πρώτη φάση της πανδημίας είδαμε το νέο κορωνοϊό ως κάτι πρωτόγνωρο αλλά παροδικό. Στη δεύτερη φάση της, είδαμε το εμβόλιο ως το τέλος του τούνελ και την αρχή του τέλους.

Σήμερα βρισκόμαστε στον τρίτο κύκλο της πανδημίας όπου γίνεται πια κατανοητό ότι από μόνα τους τα εμβόλια δεν θα φέρουν το τέλος του κορωνοϊού ως δια μαγείας, χρειάζονται περιορισμοί και εμβόλια για όλο τον πλανήτη.

Στο ερώτημα επομένως αν μπει μια τελεία στην υγειονομική κρίση μέσα στους επόμενους έξι μήνες, οι επιστήμονες απαντούν «όχι». Όσο για το ερώτημα τι θα φέρει η νέα φάση της πανδημίας, οι ειδικοί απαντούν «μία από τα ίδια». Τα κρούσματα θα κλείσουν τα σχολεία, οι εμβολιασμένοι τρόφιμοι γηροκομείων θα βρεθούν και πάλι αντιμέτωποι με τον κίνδυνο μόλυνσης, οι εργαζόμενοι θα ζυγίσουν τον κίνδυνο επιστροφής στο γραφείο και τα τα νοσοκομεία θα πιέζονται για άλλη μια φορά στη διάρκεια της πανδημίας που κλείνει πια 18 μήνες.

Στο μεταξύ και πριν τελειώσει η πανδημία, σχεδόν όλοι είτε θα μολυνθούν είτε θα εμβολιαστούν, συμφωνούν οι ειδικοί διευκρινίζοντας πως ίσως συμβούν και τα δύο. Το έχουμε ήδη δει άλλωστε στην καθημερινότητά μας.

Τελικά, ο αγώνας ανάμεσα στα κύματα της πανδημίας που «παράγουν» νέες παραλλαγές του ιού και η μάχη για τον εμβολιασμό του πλανήτη δεν θα τελειώσει μέχρι ο κορωνοϊός να μας «αγγίξει» όλους, προειδοποιούν.

Ακόμα και εφόσον τα ποσοστά ανοσοποίησης συνεχίζουν να αυξάνονται, πάντα θα υπάρχουν άτομα που παραμένουν ευάλωτα στον ιό: νεογέννητα μωρά, άτομα που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να εμβολιαστούν, και άτομα που αν και έχουν εμβολιαστεί υποφέρουν από σημαντικές λοιμώξεις καθώς τα επίπεδα προστασίας τους μειώνονται.

Οι επόμενοι μήνες θα είναι δύσκολοι. Ένας βασικός κίνδυνος είναι να αναπτυχθεί μια παραλλαγή ανθεκτική στα εμβόλια. Δεν είναι, ωστόσο ο μόνος κίνδυνος που υπάρχει.

Ο Covid σε σύγκριση με άλλες πανδημίες

Οι πέντε πανδημίες γρίπης που έχουν ξεσπάσει τα τελευταία 130 χρόνια αποτελούν δείκτη για  το πώς μπορεί να εξελιχθεί ο Covid, σύμφωνα με την Lone Simonsen, επιδημιολόγο και καθηγήτρια επιστημών υγείας στο πανεπιστήμιο Roskilde στη Δανία.

Η μεγαλύτερη επιδημία γρίπης παγκοσμίως διήρκεσε πέντε χρόνια και αποτελούνταν κυρίως από δύο έως τέσσερα κύματα μόλυνσης κατά μέσο όρο δύο ή τριών ετών, είπε η καθηγήτρια.

Ο Covid ήδη διαμορφώνεται ως μια από τις πιο σοβαρές πανδημίες, καθώς ο δεύτερος χρόνος ολοκληρώνεται με τον κόσμο στη μέση ενός τρίτου κύματος - και δεν υπάρχει ορατό τέλος.

Είναι πιθανό επομένως ότι ο SARS-CoV-2 να μην ακολουθήσει τον δρόμο που ακολούθησαν οι πανδημίες στο παρελθόν. Άλλωστε, πρόκειται για ένα διαφορετικό, νέο και πιθανώς πιο μεταδοτικό παθογόνο. Και με έναν αριθμό νεκρών να κινείται άνω των 4,6 εκατομμυρίων ανθρώπων μέχρι στιγμής, είναι ήδη δύο φορές πιο θανατηφόρος από οποιαδήποτε επιδημία- από την ισπανική γρίπη του 1918 και μετά.

Τα εμβόλια, οι νέες παραλλαγές και το δυναμικό μόλυνσης του Covid

Παρά τα σχετικά υψηλά ποσοστά εμβολιασμού, χώρες όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ρωσία και το Ισραήλ φλερτάρουν με ρεκόρ αριθμών κρουσμάτων. Ο εμβολιασμός βοηθά στον μετριασμό των κρουσμάτων σοβαρών περιπτώσεων και θανάτων, αλλά οι αυξανόμενες λοιμώξεις σημαίνουν ότι ο ιός αγγίζει τους νέους και άλλους που παραμένουν ανεμβολίαστοι, καταλήγοντας τελικά σε αυξανόμενα ποσοστά σοβαρών ασθενειών σε αυτές τις ομάδες.

Οι χώρες με χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού από την άλλη, όπως η Μαλαισία, το Μεξικό, το Ιράν και η Αυστραλία,  βιώνουν σήμερα τις μεγαλύτερες  εξάρσεις της πανδημίας, τις οποίες τροφοδοτεί το στέλεχος Δέλτα.

Με τον ιό όμως να εξαπλώνεται ακόμη ανεξέλεγκτος σε μεγάλες περιοχές του πλανήτη, είναι ιδιαίτερα πιθανό να εμφανιστεί μια άλλη νέα παραλλαγή.

Κοιτώντας την ιστορία των ιών, υπάρχει η κοινή πεποίθηση ότι οι ιοί τείνουν να γίνονται αυτόματα πιο ήπιοι με την πάροδο του χρόνου. Αυτό όμως είναι λάθος, τονίζει η Simonsen. Αν και οι νέες μεταλλάξεις δεν είναι πάντα πιο σοβαρές από τις προηγούμενες, «οι πανδημίες μπορούν στην πραγματικότητα να γίνουν πιο θανατηφόρες κατά την περίοδο της πανδημίας, καθώς ο ιός προσαρμόζεται στον νέο του ξενιστή», εξήγησε.

Στο αρχικό ξέσπασμα του Covid, ελπίζαμε ότι τα εμβόλια θα παρέχουν μακροπρόθεσμη προστασία, όπως και τα παιδικά εμβόλια που σταματούν ασθένειες όπως η πολιομυελίτιδα.

Να σημειωθεί ότι οι κορωνοϊοί διαθέτουν έναν μηχανισμό που διορθώνει τα εγγενή σφάλματα που προκαλούνται όταν ο ιός αναπαράγεται, μειώνοντας την πιθανότητα εμφάνισης παραλλαγών όταν ο ιός μεταδίδεται από το ένα άτομο στο άλλο. Ο αριθμός των κρουσμάτων παγκοσμίως ήταν, ωστόσο, τόσο μεγάλος που ούτως ή άλλως αναδύονται οι μεταλλάξεις.

«Με την πανδημία, παρατηρούμε αυτήν την τεράστια δύναμη μόλυνσης», δήλωσε η Kanta Subbarao, διευθύντρια του Συνεργαζόμενου Κέντρου Αναφοράς και Έρευνας για τη Γρίπη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στο Ινστιτούτο Peter Doherty. «Αυτό έχει αντισταθμίσει την ικανότητα του ιού να διαβάζει τη διόρθωση», είπε.

Ο κορωνοϊός θα γίνει... γρίπη;

Ως αποτέλεσμα, ο Covid θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν τη γρίπη, απαιτώντας δηλαδή τακτικούς εμβολιασμούς για να παραμείνουν αποτελεσματικά τα εμβόλια καθώς εξελίσσεται ο ιός.

Μερικοί ερευνητές υποστηρίζουν μάλιστα ότι ο SARS-CoV-2 είναι έτοιμος να γίνει εντελώς ανθεκτικός στην πρώτη γενιά εμβολίων. Μια μελέτη από την Ιαπωνία υποδηλώνει ότι οι δυνητικά επικίνδυνες μεταλλάξεις που φέρει η παραλλαγή Δέλτα ήδη συλλέγονται σε μια παγκόσμια βάση δεδομένων που χρησιμοποιείται για την παρακολούθηση τέτοιων εξελίξεων στην πανδημία. Οι αναφορές για τα σημερινά στελέχη που «διέρρηξαν» τα εμβόλια ή προκάλεσαν υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας δεν έχουν ελεγχθεί μέχρι στιγμής αυστηρά.

«Είναι ένα σενάριο που ελπίζουμε να μην συμβεί», είπε η Simonsen. «Θεέ μου, θα έπρεπε να τα κάνουμε όλα ξανά», πρόσθεσε.

Άλλα ακόμη πιο ζοφερά  σενάρια για τους επόμενους μήνες περιλαμβάνουν την εμφάνιση ενός νέου ιού γρίπης ή ενός άλλου κορωνοϊού που μεταδίδεται από τα ζώα στους ανθρώπους. «Όσο υπάρχουν δεξαμενές ζώων με κορωνοϊό, υπάρχει ακόμη η πιθανότητα να εμφανιστεί ένας άλλος ζωονοσογόνος κορωνοϊός στο μέλλον», προειδοποίησε η Subbarao.

Πώς θα τελειώσει;

Αυτό που φαίνεται ξεκάθαρο είναι ότι η πανδημία δεν θα τελειώσει σε έξι μήνες. Οι ειδικοί συμφωνούν γενικά ότι η τρέχουσα επιδημία θα «εξημερωθεί» όταν οι περισσότεροι άνθρωποι - ίσως το 90% έως 95% του παγκόσμιου πληθυσμού - έχουν έναν βαθμό ανοσίας χάρη στην ανοσοποίηση ή την προηγούμενη μόλυνση.

Το βασικό στοιχείο πρέπει να είναι ο εμβολιασμός, λένε. «Χωρίς εμβολιασμό, κάποιος είναι σαν μια πάπια που κάθεται, γιατί ο ιός θα εξαπλωθεί ευρέως και θα βρει τους περισσότερους αυτό το φθινόπωρο και το χειμώνα», δήλωσε η Simonsen.

Σύμφωνα με το δείκτη του Bloomberg, pερισσότερες από 5,66 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίου έχουν χορηγηθεί σε όλο τον κόσμο. Όμως η επιτυχία των εμβολιαστικών προγραμμάτων σε ορισμένες περιοχές, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Βόρεια Αμερική και η Κίνα, καλύπτει την αποτυχία άλλων χωρών.

Οι περισσότερες χώρες της Αφρικής έχουν εμβολιάσει πλήρως λιγότερο από το 5% του πληθυσμού τους. Η Ινδία έχει καλύψει περίπου μόνο το 26%.

Η πανδημία θα τελειώσει σε διαφορετικές χρονικές στιγμές σε διαφορετικά μέρη, όπως και οι προηγούμενες εστίες, δήλωσε η Erica Charters, αναπληρώτρια καθηγήτρια ιστορίας της ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αποφασίσουν με πόση ασθένεια αισθάνονται άνετα, είπε.

Οι προσεγγίσεις ποικίλλουν. Ενώ ορισμένες χώρες εξακολουθούν να στοχεύουν τα μηδενικά κρούσματα Covid, ο κόσμος είναι απίθανο να εξαφανίσει εντελώς τον ιό.

Χώρες όπως η Δανία και η Σιγκαπούρη, οι οποίες κατάφεραν κατά κάποιο τρόπο να συγκρατήσουν τα κρούσματα, ήδη κινούνται προς ένα μέλλον μετά την πανδημία με λιγότερους περιορισμούς. Άλλες, όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, ανοίγουν παρά τα υψηλά κρούσματα. Την ίδια ώρα , η Κίνα, το Χονγκ Κονγκ και η Νέα Ζηλανδία έχουν δεσμευτεί ότι θα συνεχίσουν να παραμένον σε εγρήγορση για την εξάλειψη του ιού σε τοπικό επίπεδο. Κατά συνέπεια, είναι πιθανό να είναι από τα τελευταία μέρη που θα αφήσουν πίσω τους τη διαταραχή που προκαλείται εξαιτίας της πανδημίας.

«Η τελική διαδικασία δεν πρόκειται να είναι ομοιόμορφη», εκτίμησε η Charters. Η πανδημία «είναι ένα βιολογικό φαινόμενο, αλλά είναι επίσης ένα πολιτικό και κοινωνικό φαινόμενο», είπε. «Ακόμα και τώρα έχουμε διαφορετικές προσεγγίσεις σε αυτό», συνέχισε.

«Πρέπει να το προσεγγίσουμε με τα μάτια μας ορθάνοιχτα και με μεγάλη ταπεινοφροσύνη», είπε από την πλευρά της η Osterholm. «Όποιος πιστεύει ότι θα το ξεπεράσουμε τις επόμενες ημέρες ή μερικούς μήνες, κάνει λάθος», κατέληξε.