Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος: Βοηθείστε τους ωκεανούς μέσα από την τέχνη

Η Γη πολύ συχνά αποκαλείται «Μπλε Πλανήτης» καθώς οι ωκεανοί καλύπτουν το 71% της επιφάνειας της Γης και αποτελεί το 90% του οικοσυστήματος. Η ανθρώπινη ζωή δεν θα μπορούσε να υπάρχει χωρίς αυτούς καθώς παράγουν μεταξύ 50% και 80% του οξυγόνου στον πλανήτη. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι οι θάλασσες σχηματίστηκαν πριν από περίπου 4 δισεκατομμύρια χρόνια και βρίσκονται πίσω από την δημιουργία πρόωρων μορφών ζωής. Ωστόσο, σήμερα οι ωκεανοί εκπέμπουν σήμα κινδύνου λόγω των πλαστικών αλλά και λόγω της κλιματικής αλλαγής που κάνει την παρουσία της ολοένα και περισσότερο αισθητή. Οι επιστήμονες απευθύνουν δραματικές εκκλήσεις, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος αλλά και λίγες ημέρες πριν από την Παγκόσμια Ημέρα Ωκεανών που εορτάζεται κάθε χρόνο στις 8 Ιουνίου, για άμεσες αλλαγές στην ανθρώπινη δραστηριότητα προκειμένου να μην επιδεινωθεί περισσότερο η κατάσταση.

Σύμφωνα με την έρευνα που διεξήχθη στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Ocea(n)RT, το οποίο υλοποιεί το ΚΜΟΠ-Κέντρο Κοινωνικής δράσης και Καινοτομίας, περίπου 200 εκατομμύρια τόνοι απορριμμάτων κατακλύζουν τους ωκεανούς. Ο αριθμός αυτός ενδέχεται να τριπλασιαστεί ως το 2050, με βάση τα στοιχεία της τελευταίας έκθεσης του Παγκόσμιου Ταμείου για την Φύση (WWF).

Σε ετήσια βάση, υπολογίζεται περίπου 8,5 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού που απορρίπτονται στους ωκεανούς, εκ των οποίων τα 250.000 είναι μικροπλαστικά (micro plastics), που εισέρχονται στην τροφική αλυσίδα. Μελέτες μάλιστα έδειξαν πως ίχνη πλαστικού εντοπίζονται πλέον ακόμη και στο ανθρώπινο αίμα, καθώς και την μήτρα.

«Αναφορικά με τη θαλάσσια ζωή, 100 εκατομμύρια θαλάσσια είδη υπολογίζεται πως χάνουν τη ζωή τους από τα πλαστικά απόβλητα, τα φυτοφάρμακα και τα ακατέργαστα λύματα που απορρίπτονται στους ωκεανούς, προκαλώντας ανεπανόρθωτες καταστροφές. Επίσης, τρόμο προκαλούν τα στοιχεία για την αύξηση των λεγόμενων «νεκρών ζωνών/Dead zones», δηλαδή ζώνες εντός των ωκεανών στις οποίες παρατηρείται υποξία (απουσία δηλαδή επαρκούς οξυγόνου), και άρα δεν μπορούν να φιλοξενήσουν θαλάσσια χλωρίδα ή πανίδα. Ο αριθμός τους αυξήθηκε στις 700 το 2021, από 400 το 2018», λέει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Βασίλης Γιαννιάς, συντονιστής του Ocea(n)RT στο ΚΜΟΠ.

Η Μεσόγειος στις πιο μολυσμένες θάλασσες

Όπως αναφέρει ο κ. Γιαννιάς, η Μεσόγειος, αν και ανήκει στην κατηγορία των θαλασσών και όχι των ωκεανών, είναι σύμφωνα με έρευνες, μια από τις πιο ρυπασμένες θάλασσες στην Ευρώπη. Χιλιάδες τόνοι απορριμμάτων καταλήγουν κάθε χρόνο στη θάλασσα της Μεσογείου, τραυματίζοντας ή ακόμα και θανατώνοντας εμβληματικά θαλάσσια είδη, κάποια εκ των οποίων είναι προστατευόμενα και απειλούμενα, όπως θαλάσσιες χελώνες, κητώδη κ.ά., ενώ παράλληλα υποβαθμίζουν σημαντικά τα θαλάσσια και παράκτια οικοσυστήματα.

Σύμφωνα με τον κ. Γιαννιά είναι ανησυχητικά είναι τα στοιχεία αναφορικά με την παρουσία πλαστικών και στα νησιά του Αιγαίου. Από δράσεις καθαρισμού που διεξήχθησαν από τις οργανώσεις Common Seas και All for Blue, υπολογίζεται πως περισυλλέχθηκαν πάνω από 500 τόνοι πλαστικών αποβλήτων για το 2021. Ωστόσο, παρατηρεί ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρούνται προσπάθειες απαλλαγής των νησιών του Αιγαίου από πλαστικά μιας χρήσης. Αξιοσημείωτες είναι οι δράσεις του προγράμματος Clean Blue Paros, που προσπαθεί να μετατρέψει την Πάρο στο 1ο νησί χωρίς πλαστικά μιας χρήσης, αλλά και του Sea Change Greek Islands με δράσεις σε Δονούσα, Αμοργό, Ανάφη, Ηρακλειά, Κίμωλο, Κουφονήσια, Σέριφο, Σίκινο, Σχοινούσα και Φολέγανδρο.

Το πρόγραμμα Ocea(n)RT

Το «OCEA(n)RT – Ενθάρρυνση της συμμετοχής των νέων στην προστασία των ωκεανών μέσω της εικαστικής τέχνης» είναι ευρωπαϊκή δράση, χρηματοδοτούμενη από το Πρόγραμμα Erasmus+ Στρατηγικές Συμπράξεις στην Εκπαίδευση Ενηλίκων της Ε.Ε., που επιδιώκει να ενθαρρύνει τη συμμετοχή των νέων στην προστασία των θαλασσών μέσω της εικαστικής τέχνης, στην Ελλάδα, την Κύπρο, τη Σουηδία, τη Μ. Βρετανία και την Ισπανία. Στο πλαίσιο αυτό, θα αναπτυχθεί ένας οδηγός με συμβουλές και κατευθυντήριες οδηγίες για οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, περιβαλλοντικές οργανώσεις, οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στον χώρο του πολιτισμού και επαγγελματίες που εργάζονται με νέους.

«Αν και το πρόγραμμα Ocea(n)RT υλοποιήθηκε στην καρδιά της πανδημίας, το ενδιαφέρον και η ανταπόκριση των νέων (τόσο μαθητών, όσο και εθελοντών και εργαζόμενων στον τομέα της νεολαίας) υπήρξε ιδιαίτερα θερμό. Στην Ελλάδα μόνο πάνω από 300 μαθητές/μαθήτριες ενημερώθηκαν για τους σκοπούς και τα αποτελέσματα του έργου, και συμμετείχαν σε εκπαιδευτικά/βιωματικά workshops με στόχο τόσο την εξοικείωση τους αναφορικά με την μόλυνση των ωκεανών από τα πλαστικά, όσο και με την τέχνη ως φορέα ευαισθητοποίησης απέναντι σε περιβαλλοντικά ζητήματα. Μέχρι την ολοκλήρωση του έργου, υπολογίζεται πως στις 7 χώρες της κοινοπραξίας, θα έχουν ενημερωθεί συνολικά πάνω από 2000 νέοι/νέες», τονίζει ο συντονιστής του προγράμματος στην Ελλάδα.

Ειδικότερα, οι νέοι συμμετείχαν σε εκπαιδευτικά/βιωματικά workshops 3 εκπαιδευτικών ενοτήτων-9 μαθημάτων με σκοπό την εκπαίδευση και κατάρτιση τους τόσο σε θεωρητικό όσο και πρακτικό επίπεδο, σχετικά με την προστασία των ωκεανών και τη χρήση της τέχνης ως μέσο ευαισθητοποίησης και αφύπνισης. Μέσα από τα εν λόγω workshops, οι νέοι έχουν τη δυνατότητα να συζητήσουν καλές πρακτικές, που αφορούν:

-Εκπαίδευση για τη ρύπανση των ωκεανών και τα περιβαλλοντικά ζητήματα

-Επαφή με παραδοσιακά εργαλεία τέχνης και ανταλλαγή περιβαλλοντικών ανησυχιών

-Παρουσίαση νέων εικαστικών εργαλείων

-Συνεργασία και ανταλλαγή διαφορετικών περιβαλλοντικών ιδεών

-Ανταλλαγή ιδεών, απόψεων και συναισθημάτων με τους άλλους συμμετέχοντες

Καταλήγοντας ο κ. Γιαννιάς αναφέρει ότι το πρόγραμμα έχει 2 στάδια υλοποίησης/2 βασικά παραδοτέα:

- Οδηγός καλών πρακτικών για Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις

Ο οδηγός απευθύνεται σε Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, της νεολαίας, του περιβάλλοντος, καθώς και σε πολιτιστικές και δημιουργικές ομάδες. Περιλαμβάνει καλές πρακτικές για να διασφαλιστεί η συμμετοχή των νέων σε δραστηριότητες και δράσεις για την προστασία των ωκεανών όσον αφορά τα πανδημικά απορρίματα και εκπαιδεύει τις ομάδες στόχους στο να χρησιμοποιήσουν την τέχνη για να ενισχύσουν τη συμμετοχή των νέων σε ένα ζήτημα παγκόσμιας ανησυχίας, να δράσουν ως ακτιβιστές των ωκεανών, να ευαισθητοποιηθούν και να εκφραστούν μέσω αυτής.

- Πρόγραμμα ανάπτυξης ικανοτήτων για τους εργαζόμενους στον τομέα της νεολαίας

Πρόκειται για 3 εκπαιδευτικές ενότητες-9 workshops, που καλύπτουν θέματα όπως:

Εισαγωγή στο νομικό πλαίσιο προστασίας των ωκεανών (σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο), ο ρόλος της νεολαίας και των εικαστικών τεχνών στην ευαισθητοποίηση του κοινού και την ανάληψη δράσης, ο σχεδιασμός και υλοποίηση δραστηριοτήτων (δημιουργικών και με γνώμονα τον πολιτισμό και την τέχνη), ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και η συμβολή των οικολογικών κινημάτων και οργανώσεων στην προστασία του περιβάλλοντος.

Το πρόγραμμα συντονίζεται από το ΚΜΟΠ-Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας, με τη σύμπραξη ακόμη 6 οργανώσεων από Ελλάδα, Βέλγιο, Ισπανία, Σουηδία και Κύπρο.