Ιατροδικαστική έρευνα διαπιστώνει ότι ο Πάμπλο Νερούδα δηλητηριάστηκε

Ένα από τα πιο διαχρονικά μυστήρια της σύγχρονης χιλιανής ιστορίας μπορεί τελικά να έχει λυθεί, αφού οι ιατροδικαστές διαπίστωσαν ότι ο βραβευμένος με Νόμπελ χιλιανός ποιητής Πάμπλο Νερούδα πέθανε αφού δηλητηριάστηκε με μια ισχυρή τοξίνη, επιβεβαιώνοντας προφανώς τις υποψίες δεκαετιών ότι δολοφονήθηκε. 

Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή, ο Νερούδα που έγινε γνωστός ως νεαρός ποιητής με τη συλλογή «Είκοσι ποιήματα αγάπης και ένα τραγούδι απόγνωσης», πέθανε από καρκίνο του προστάτη και υποσιτισμό στις 23 Σεπτεμβρίου 1973, μόλις 12 ημέρες μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα που ανέτρεψε τη δημοκρατικά εκλεγμένη σοσιαλιστική κυβέρνηση του φίλου του, προέδρου Σαλβαδόρ Αλιέντε.

Ορισμένοι όμως, συμπεριλαμβανομένου του ανιψιού του Νερούδα, Ροδόλφο Ρέγιες, πίστευαν εδώ και καιρό ότι δολοφονήθηκε λόγω της αντίθεσής του στην τότε δικτατορία του Αουγκούστο Πινοσέτ. Πριν από δέκα χρόνια, ένας Χιλιανός δικαστής διέταξε την εκταφή των λειψάνων του ποιητή, αφού ο πρώην σοφέρ του, Μανουέλ Αράγια, αποκάλυψε ότι ένας ταραγμένος Νερούδα του τηλεφώνησε από το νοσοκομείο του Σαντιάγο όπου νοσηλευόταν για να του πει ότι του είχαν κάνει ένεση στο στομάχι ενώ κοιμόταν. Ο ποιητής πέθανε λίγες ώρες αργότερα.

Δείγματα από τη σορό του Νερούδα στάλθηκαν σε εγκληματολογικά εργαστήρια σε τέσσερις χώρες για ανάλυση και το 2015 η κυβέρνηση της Χιλής δήλωσε ότι είναι «πολύ πιθανό ότι ένα τρίτο πρόσωπο» ήταν υπεύθυνο για τον θάνατό του. Δύο χρόνια αργότερα, μια ομάδα διεθνών επιστημόνων δήλωσε ότι ήταν «100% πεπεισμένη» ότι ο ποιητής δεν πέθανε από καρκίνο του προστάτη.

Τη Δευτέρα, ο Ρέγιες δήλωσε ότι οι επιστημονικές εξετάσεις έδειξαν ότι η τοξίνη clostridium botulinum ήταν παρούσα στο σώμα του θείου του όταν πέθανε, γεγονός που υποδηλώνει ότι όντως «δηλητηριάστηκε» μετά το πραξικόπημα. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης των εμπειρογνωμόνων αναμένεται να δημοσιευθούν σε έκθεση την Τετάρτη.

«Γνωρίζουμε τώρα ότι δεν υπήρχε κανένας λόγος να υπάρχει το clostridium botulinum στα οστά του», δήλωσε ο Ρέγιες στο ισπανικό πρακτορείο ειδήσεων Efe. «Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι ο Νερούδα δολοφονήθηκε με την παρέμβαση κρατικών παραγόντων το 1973».

Τα βακτήρια, τα οποία παράγουν τη νευροτοξίνη που προκαλεί αλλαντίαση, ανακαλύφθηκαν σε ένα από τα εκταφθέντα δόντια του Νερούδα το 2017. Ο Ρέγιες δήλωσε ότι η ανάλυση από εμπειρογνώμονες του Πανεπιστημίου McMaster στον Καναδά και του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης είχε διαπιστώσει ότι τα βακτήρια δεν βρέθηκαν στο σώμα του Νερούδα από το φέρετρο ή τη γύρω περιοχή.

«Βρήκαμε τη σφαίρα που σκότωσε τον Νερούδα και ήταν στο σώμα του», δήλωσε ο Ρέγιες στην Efe. «Ποιος την έριξε; Θα το μάθουμε σύντομα, αλλά δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο Νερούδα σκοτώθηκε με την άμεση παρέμβαση τρίτου».

Το υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ πραξικόπημα του Πινοσέτ, κατά τη διάρκεια του οποίου ο Αλιέντε αυτοκτόνησε καθώς στρατεύματα εισέβαλαν στο προεδρικό μέγαρο, κατέστρεψε τον Νερούδα και τον οδήγησε να σχεδιάσει την εξορία του στο Μεξικό.

Όμως, μια μέρα πριν από την προγραμματισμένη αναχώρησή του, μεταφέρθηκε με ασθενοφόρο στο νοσοκομείο της χιλιανής πρωτεύουσας όπου νοσηλευόταν για καρκίνο και άλλες παθήσεις. Πέθανε εκεί το βράδυ της 23ης Σεπτεμβρίου, υποτίθεται από τις εξαντλητικές συνέπειες του καρκίνου του προστάτη που είχε εντοπιστεί για πρώτη φορά τέσσερα χρόνια νωρίτερα.

Η σημασία του Πάμπλο Νερούδα ήταν τόσο πολιτική όσο και ποιητική

Ωστόσο, η επίσημη εκδοχή των γεγονότων γύρω από τον θάνατό του έχει συχνά αμφισβητηθεί. Ο Γκονζάλο Μαρτίνες Κορμπάλα, ο οποίος ήταν πρεσβευτής του Μεξικού στη Χιλή την εποχή του πραξικοπήματος, δήλωσε στο Associated Press ότι είχε δει τον Νερούδα δύο ημέρες πριν από τον θάνατό του και ότι ο ποιητής ζύγιζε σχεδόν 100 κιλά, διαψεύδοντας τους ισχυρισμούς ότι ήταν θανάσιμα υποσιτισμένος λόγω του καρκίνου του.

Τον περασμένο μήνα, ο Αράγια δήλωσε στο AP ότι αν ο Νερούδα «δεν είχε μείνει μόνος του στην κλινική, δεν θα τον είχαν σκοτώσει».

Ο σοφέρ είπε ότι αυτός και η σύζυγος του Νερούδα, Ματίλντε Ουρρούτια, βρίσκονταν στην έπαυλη του ζευγαριού για να παραλάβουν τις βαλίτσες τους για το Μεξικό, όταν ο ποιητής κάλεσε και τους ζήτησε να επιστρέψουν γρήγορα στο νοσοκομείο. Ο Νερούδα πέθανε αργότερα την ίδια ημέρα.

Μετά τον θάνατο του Νερούδα η Ουρρούτια υποστήριξε ότι ήταν όλο και πιο ταραγμένος καθώς μάθαινε για τις πρώτες φρικαλεότητες της δικτατορίας και ότι ήταν η αγωνία του πραξικοπήματος που οδήγησε στον θάνατό του.

Η χρονοβόρα έρευνα προσέκρουσε σε διάφορα εμπόδια, από τη μη συνεργασία της κλινικής στην οποία χορηγήθηκε η υποτιθέμενη ένεση μέχρι τη δυσκολία χρηματοδότησης ξένων εργαστηριακών εξετάσεων.

Στα χρόνια μετά το θάνατο του Νερούδα, μεγάλο μέρος της έρευνας επικεντρώθηκε στον εντοπισμό ενός μυστηριώδους «Δρ Πράις», ο οποίος προφανώς είχε υπηρεσία στην κλινική εκείνο το βράδυ. Ωστόσο, δεν υπήρχε καμία αναφορά του γιατρού στα αρχεία της ιατρικής ένωσης της Χιλής και τελικά συμπεραίνεται ότι είχε εφευρεθεί για να καθυστερήσει τις έρευνες.

Αν και ο φίλος του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες τον χαρακτήρισε ως «τον μεγαλύτερο ποιητή του 20ού αιώνα σε οποιαδήποτε γλώσσα», η φήμη του Νερούδα έχει πληγεί τα τελευταία χρόνια από τις λεπτομέρειες της προσωπικής του ζωής. Ο συγγραφέας δεν ήταν μόνο ένας ομολογημένος βιαστής, αλλά και ένας άνθρωπος που εγκατέλειψε την πρώτη του σύζυγο και την κόρη τους, Μάλβα Μαρίνα, η οποία γεννήθηκε με νευρολογική διαταραχή και πέθανε σε ηλικία εννέα ετών.

Στα μεταθανάτια απομνημονεύματά του, Confieso Que He Vivido (Ομολογώ ότι έχω ζήσει), ο Νερούδα παραδέχτηκε ότι βίασε μια γυναίκα Ταμίλ που εργαζόταν ως υπηρέτριά του, όταν είχε αποσπαστεί στην Κεϋλάνη ως νεαρός διπλωμάτης. Αφού περιέγραψε τον βιασμό, έγραψε: «Είχε δίκιο που με περιφρονούσε».

Η ομολογία του βιασμού, η οποία επανήλθε στην επιφάνεια πριν από σχεδόν πέντε χρόνια, οδήγησε ακτιβιστές για τα ανθρώπινα δικαιώματα να αντιταχθούν σε μια προσπάθεια μετονομασίας του αεροδρομίου του Σαντιάγο προς τιμήν του ποιητή.