Διεθνής Ημέρα Μνήμης της Καταστροφής του Τσερνόμπιλ: Οι επιπτώσεις στους ανθρώπους

26 Απριλίου 1986: Η ρουτίνα τερματισμού λειτουργίας του συστήματος 20 δευτερολέπτων φάνηκε να είναι μια άλλη δοκιμή του ηλεκτρικού εξοπλισμού. Αλλά επτά δευτερόλεπτα αργότερα, ένα κύμα δημιούργησε μια χημική έκρηξη που απελευθέρωσε περίπου 520 επικίνδυνα ραδιονουκλεΐδια στην ατμόσφαιρα. Η δύναμη της έκρηξης εξάπλωσε τη μόλυνση σε μεγάλα τμήματα της Σοβιετικής Ένωσης, τα σημερινά εδάφη της Λευκορωσίας, της Ουκρανίας και της Ρωσίας. 

Σύμφωνα με επίσημες αναφορές, 31 άτομα πέθαναν αμέσως και 600.000 «εκκαθαριστές», που συμμετείχαν σε επιχειρήσεις πυρόσβεσης και καθαρισμού, εκτέθηκαν σε υψηλές δόσεις ακτινοβολίας. Με βάση τις επίσημες εκθέσεις, σχεδόν 8.400.000 άνθρωποι στη Λευκορωσία, τη Ρωσία και την Ουκρανία εκτέθηκαν στην ακτινοβολία.

Περίπου 155.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα εδαφών στις τρεις χώρες μολύνθηκαν, που είναι σχεδόν το ήμισυ του συνολικού εδάφους της Ιταλίας. Οι γεωργικές εκτάσεις που καλύπτουν περίπου 52.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, που είναι μεγαλύτερες από το μέγεθος της Δανίας, είχαν μολυνθεί με καίσιο-137 και στρόντιο-90, με ημιζωή 30 ετών και 28 ετών αντίστοιχα. Σχεδόν 404.000 άνθρωποι επανεγκαταστάθηκαν, αλλά εκατομμύρια συνέχισαν να ζουν σε ένα περιβάλλον όπου η συνεχιζόμενη υπολειμματική έκθεση δημιούργησε μια σειρά από δυσμενείς επιπτώσεις.

Δεν δημοσιεύθηκαν αναφορές μέχρι την τρίτη ημέρα μετά την έκρηξη του Τσερνόμπιλ. Στη συνέχεια, οι σουηδικές Αρχές συσχετίζουν έναν χάρτη αυξημένων επιπέδων ακτινοβολίας στην Ευρώπη με την κατεύθυνση του ανέμου και ανακοίνωσαν στον κόσμο ότι ένα πυρηνικό ατύχημα είχε συμβεί κάπου στη Σοβιετική Ένωση. Πριν από την ανακοίνωση της Σουηδίας, οι σοβιετικές Αρχές διεξήγαγαν επείγουσες επιχειρήσεις πυρόσβεσης και καθαρισμού, αλλά είχαν επιλέξει να μην αναφέρουν πλήρως το ατύχημα ή την κλίμακα του. Καμία καθιερωμένη νόμιμη Αρχή δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει αμέσως την κατάσταση και να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα όπως: Είναι ασφαλές να φύγετε από το σπίτι; Είναι ασφαλές να πίνετε νερό; Είναι ασφαλές να τρώτε τοπικά προϊόντα;

Η έγκαιρη επικοινωνία προστατευτικών μέτρων θα επέτρεπε επίσης πιθανότατα στον πληθυσμό να αποφύγει την έκθεση σε ορισμένα ραδιονουκλεΐδια, όπως το ιώδιο 131, που είναι γνωστό ότι προκαλούν καρκίνο του θυρεοειδούς. Η πρόωρη εκκένωση θα βοηθούσε τους ανθρώπους να αποφύγουν την περιοχή κατά την περίοδο που το ιώδιο 131 είναι το πιο επικίνδυνο, 8-16 ημέρες μετά την απελευθέρωση.

Κατά τα πρώτα τέσσερα χρόνια μετά το ατύχημα του Τσερνόμπιλ, οι σοβιετικές Αρχές αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν σε μεγάλο βαθμό τις συνέπειες της έκρηξης σε εθνικό επίπεδο. Εξάλλου, τα Ηνωμένα Έθνη και οι εταίροι της αναζήτησαν τρόπους για παροχή βοήθειας έκτακτης ανάγκης, η οποία περιελάμβανε την αξιολόγηση της πυρηνικής ασφάλειας και των περιβαλλοντικών συνθηκών της μολυσμένης περιοχής και τη διάγνωση των διαφόρων ιατρικών καταστάσεων που προέκυψαν από το ατύχημα. Ο ΟΗΕ εστίασε επίσης στην ευαισθητοποίηση των κατοίκων της περιοχής, διδάσκοντάς τους πώς να προστατεύονται από τα ραδιονουκλεΐδια που βρίσκονται στο περιβάλλον και στα γεωργικά προϊόντα.

Πολλοί θεωρούν το έτος 1990 ως κρίσιμο σημείο για τη συμμετοχή των Ηνωμένων Εθνών στην ανάκαμψη του Τσερνόμπιλ. Η Σοβιετική κυβέρνηση αναγνώρισε την ανάγκη διεθνούς βοήθειας. Ως αποτέλεσμα, η Γενική Συνέλευση εξέδωσε το ψήφισμα 45/190, το οποίο ζητούσε «διεθνή συνεργασία για την αντιμετώπιση και τον μετριασμό των συνεπειών στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνόμπιλ».

Αυτό το ψήφισμα ανέθεσε επίσης σε έναν από τους αναπληρωτές στρατηγούς το έργο του συντονισμού της συνεργασίας του Τσερνόμπιλ και ζήτησε τη συγκρότηση Διυπηρεσιακής Ομάδας Εργασίας. Η Τετραμερής Επιτροπή Συντονισμού, η οποία αποτελείται από υπουργούς από τη Λευκορωσία, τη Ρωσία και την Ουκρανία, καθώς και από τον συντονιστή του Τσερνόμπιλ των Ηνωμένων Εθνών, έγινε μέλος του μηχανισμού συντονισμού σε υπουργικό επίπεδο. Το 1992, ένα χρόνο μετά την ίδρυση της Task Force, το Τμήμα Ανθρωπιστικών Υποθέσεων, το οποίο ονομάστηκε Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων ( OCHA) το 1997, άρχισε να συντονίζει τη διεθνή συνεργασία στο Τσερνόμπιλ.

Για την επιτάχυνση των χρηματοδοτικών συνεισφορών στις δραστηριότητες του Τσερνόμπιλ, το Ταμείο Τσερνόμπιλ ιδρύθηκε το 1991 υπό τη διαχείριση του OCHA. Η OCHA άρχισε να διαχειρίζεται μια σειρά από ποικίλα καθήκοντα και ευθύνες, από τη διαμόρφωση στρατηγικής και την προώθηση έως την κινητοποίηση πόρων, την υπεράσπιση και τη διοχέτευση των συνεισφορών των δωρητών. Από το 1986, οργανώσεις των Ηνωμένων Εθνών και σημαντικοί μη κυβερνητικοί οργανισμοί και ιδρύματα έχουν ξεκινήσει περισσότερα από 230 διαφορετικά έργα έρευνας και βοήθειας στους τομείς της υγείας, της πυρηνικής ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής του καταφυγίου, της κοινωνικο-ψυχολογικής αποκατάστασης, της οικονομικής αποκατάστασης, του περιβάλλοντος , παραγωγή καθαρών τροφίμων και παροχή πληροφοριών.

Με την πάροδο του χρόνου κατέστη σαφές ότι το έργο της περιβαλλοντικής αποκατάστασης και της υγείας δεν μπορεί να διαχωριστεί από το έργο της ανάπτυξης. Το 2001, το UNDP και ο περιφερειακός διευθυντής του για τις τρεις πληγείσες χώρες, έγιναν μέρος του μηχανισμού συντονισμού για τη συνεργασία του Τσερνόμπιλ. Τον επόμενο χρόνο, τα Ηνωμένα Έθνη ανακοίνωσαν μια αλλαγή στρατηγικής, με νέα εστίαση σε μια μακροπρόθεσμη αναπτυξιακή προσέγγιση, σε αντίθεση με την επείγουσα ανθρωπιστική βοήθεια.

ο 2004, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ μεταβίβασε την αρμοδιότητα συντονισμού από το OCHA του ΟΗΕ στο UNDP ως μέρος μιας αλλαγής στρατηγικής βάσει της μελέτης του 2002 «Οι ανθρώπινες συνέπειες του πυρηνικού ατυχήματος του Τσερνόμπιλ: Μια στρατηγική για την ανάκαμψη». Κατά τη διάρκεια της ανάληψης αρμοδιοτήτων συντονισμού, το UNDP έχει εντοπίσει τρεις τομείς προτεραιότητας που πρέπει να ακολουθήσει στο Τσερνόμπιλ:

• Παροχή πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης υγιούς τρόπου ζωής.
• Κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη με βάση την Κοινότητα.
• Συμβουλές πολιτικής, με στόχο να βοηθήσουν τις κυβερνήσεις να εξορθολογίσουν τις δαπάνες του Τσερνόμπιλ.

Προκειμένου να διευκρινιστούν τα υπόλοιπα ζητήματα και να διατηρηθεί η παγκόσμια προσοχή στο Τσερνόμπιλ, τα Ηνωμένα Έθνη έχουν αναλάβει ορισμένες νέες πρωτοβουλίες.

Ο ιστότοπος Chernobyl.info που χρηματοδοτείται από την Ελβετία λειτουργεί ως ανεξάρτητο φόρουμ στο Τσερνόμπιλ. Το φόρουμ του Τσερνόμπιλ, που ξεκίνησε από τον ΔΟΑΕ, στοχεύει στη δημιουργία συναίνεσης για μια σειρά αμφισβητούμενων ζητημάτων και στην επανεξέταση όλων των επιστημονικών στοιχείων σχετικά με τις επιπτώσεις του ατυχήματος του Τσερνόμπιλ στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Η GreenFacts συνοψίζει την έκθεση κληρονομιάς του Τσερνόμπιλ, παρέχοντας καθησυχαστικά ευρήματα σχετικά με την επίδραση της χαμηλής δόσης ακτινοβολίας. Θα χρησιμοποιηθούν από το UNDP ως υλικό προέλευσης σε προσπάθειες να διευκολύνουν τους φόβους των πληγέντων πληθυσμών και να παρέχουν χρήσιμες συμβουλές για το πώς να ζουν και να εργάζονται με ασφάλεια στην περιοχή.

Το Διεθνές Δίκτυο Έρευνας και Πληροφοριών του Τσερνόμπιλ (ICRIN), πρωτοβουλία που ξεκίνησε από την OCHA και την Ελβετική Υπηρεσία Ανάπτυξης και Συνεργασίας, πραγματοποιείται από το UNDP με στόχο τη διάδοση πληροφοριών στις κοινότητες του Τσερνόμπιλ και τη διάδοση υγιών τρόπων ζωής. Η πρώτη φάση του ICRIN - εκτιμήσεις αναγκών πληροφοριών - είχε ήδη ολοκληρωθεί από τα γραφεία της UNDP Country στη Λευκορωσία, τη Ρωσική Ομοσπονδία και την Ουκρανία.