Ανησυχία για τις μεταλλάξεις της COVID-19

Με εύλογη ανησυχία, και τον φόβο ενός δεύτερου κύματος της πανδημίας, η παγκόσμια κοινότητα παρακολουθεί τη νέα έξαρση της COVID-19, σε όλο τον κόσμο: από τις ΗΠΑ, όπου τουλάχιστον δέκα Πολιτείες καταγράφουν σημαντική αύξηση των κρουσμάτων, μέχρι το Πεκίνο. Εκεί, τις τελευταίες ημέρες, εξαιτίας της αλματώδους αύξησης των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων, επικρατεί «πολεμική κατάσταση» και οι Αρχές για μία ακόμα φορά επέβαλαν δρακόντεια περιοριστικά μέτρα. Τον κίνδυνο δεν έχει ξεπεράσει ούτε η Ευρώπη, με τα κρούσματα να αυξάνονται στην Ιταλία, ενώ στη Γερμανία, στη συνοικία Νόικελν του Βερολίνου περισσότερες από 300 οικογένειες τέθηκαν εκ νέου σε «καραντίνα» μετά τον εντοπισμό δεκάδων νέων κρουσμάτων. Η Νέα Ζηλανδία, που τις τελευταίες εβδομάδες είχε κηρυχθεί «ελεύθερη κορωνοϊού», κατέγραψε δύο νέα εισαγόμενα κρούσματα με αποτέλεσμα να ιχνηλατεί τώρα τις δεκάδες επαφές τους. Μάλιστα, η πρωθυπουργός Τζασίντα Αρντερν ανέθεσε στις ένοπλες δυνάμεις την εποπτεία της επιβολής και τήρησης καραντίνας στις νέες αφίξεις.

Η αναζωπύρωση της πανδημίας οφείλεται, προφανώς στη γενικευμένη χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων και τον εφησυχασμό των πολιτών που πιστεύουν ότι «ο κίνδυνος πέρασε». Ομως ως αίτιο της σημερινής κατάστασης δεν μπορεί να αποκλειστεί και ένας άλλος παράγοντας: το γεγονός ότι ο νέος κορωνοϊός μεταλλάσσεται, πράγμα που ενισχύει την ικανότητά του να μεταδίδεται και να εισβάλλει στα ανθρώπινα κύτταρα.

Σχεδόν από την αρχή της πανδημίας, οι ερευνητές συγκέντρωσαν και ανέλυσαν δεκάδες χιλιάδες δείγματα του κορωνοϊού. Ετσι κατάφεραν να εντοπίσουν κάποιες αλλαγές στο γονιδίωμά του. Ανάμεσά τους η μετάλλαξη D614G, που κυριαρχούσε επί όλων των άλλων στελεχών.

Το μεταλλαγμένο στέλεχος εμφανίστηκε αρχικά τον Φεβρουάριο στην Ευρώπη, εκτιμούν οι Αμερικανοί επιστήμονες. Τελικά υποκατέστησε όλα τα υπόλοιπα στελέχη του ιού και ξεκινώντας από την Ιταλία μεταδόθηκε σε όλη την υφήλιο.

Οι επιστήμονες του Ερευνητικού Ινστιτούτου Scripps της Φλόριντα, οι οποίοι πραγματοποίησαν την ανάλυση, επισημαίνουν ότι η μετάλλαξη που εντόπισαν επηρεάζει την πρωτεΐνη στις ακίδες της εξωτερικής επιφάνειας του μικροοργανισμού. Αυτές διαδραματίζουν κομβικό ρόλο στην επιβίωση του ιού, καθώς αποτελούν δομικό στοιχείο του μηχανισμού που επιτρέπει στον λοιμώδη παράγοντα να αναγνωρίσει και να συνδεθεί με το κύτταρο - ξενιστή, προτού τελικά το μολύνει.

Η μετάλλαξη, εξηγούν οι Αμερικανοί ερευνητές, πολλαπλασιάζει κατά τέσσερις ή πέντε φορές τις ακίδες που διαθέτει ο κορωνοϊός στην επιφάνειά του, ενισχύοντας σημαντικά την ικανότητά του να μολύνει πολύ περισσότερα κύτταρα. Ειδικότερα, διαπίστωσαν ότι σε εργαστηριακό περιβάλλον το μεταλλαγμένο στέλεχος είναι δέκα φορές πιο μεταδοτικό από τα άλλα στελέχη. Ο μεταλλαγμένος ιός είναι κυρίαρχος σε Ευρώπη, ΗΠΑ και Λατινική Αμερική. Ωστόσο, τονίζουν οι ερευνητές, ο πιο μεταδοτικός ιός δεν σημαίνει ταυτόχρονα ότι είναι και πιο θανατηφόρος. Πράγματι κάτι τέτοιο δεν έχει διαπιστωθεί μέχρι σήμερα.

Η μετάλλαξη D614G, ωστόσο, δεν πρόκειται να είναι η τελευταία. Το αντίθετο, μάλλον. Ενδεικτικά, ιατροί στις επαρχίες Τζιλίν και Χεϊλονγκγιάνγκ, διαπίστωσαν ότι οι ασθενείς σήμερα διατηρούν τον ιό στον οργανισμό τους για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Επίσης παρατήρησαν ότι μεσολαβεί περισσότερος χρόνος από τη μόλυνση μέχρι την εκδήλωση των πρώτων συμπτωμάτων. Τίποτα δεν αποκλείει, λοιπόν, ότι ο ιός μεταλλάσσεται προκειμένου να γίνει πιο επίμονος, δίνοντας την «ευκαιρία» σε όσους μολύνει να τον μεταδώσουν ευρύτερα.

Οι μελέτες των Ιαπώνων

Πριν από λίγες εβδομάδες Ιάπωνες ερευνητές, δημοσίευσαν δύο ακόμα μελέτες, οι οποίες δεν έχουν ακόμα αξιολογηθεί από επιστημονικές επιτροπές. Οι μελέτες εξέτασαν τις πρωτεΐνες που παράγει το γονίδιο orf3b του κορωνοϊού, το οποίο καταστέλλει μέρος της αντίδρασης του ανοσοποιητικού μας συστήματος, όταν προσβληθούμε από κάποιον ιό. Μία ποικίλη μορφή του γονιδίου πετυχαίνει την καταστολή αποτελεσματικότερα, δίνοντας έτσι στον κορωνοϊό τη δυνατότητα να πολλαπλασιαστεί περισσότερο. Αποτέλεσμα είναι ο ασθενής να εμφανίσει πολύ βαρύτερα συμπτώματα.

Είναι πραγματικά δύσκολο να συλλάβει κανείς ότι ο νέος κορωνοϊός, που μέχρι τις αρχές της εβδομάδας είχε προσβάλει πάνω από 8,1 εκατομμύρια ανθρώπους, προκαλώντας τουλάχιστον 445.000 θανάτους, ξεκίνησε μολύνοντας, πριν από έξι μήνες, έναν μοναδικό άνθρωπο. Προφανώς μέχρι σήμερα έχουν δοθεί στον νέο κορωνοϊό 8,1 εκατομμύρια περισσότερες ευκαιρίες να προσαρμοστεί στο νέο ανθρώπινο οικοσύστημά του και όπως φαίνεται τα καταφέρνει περίφημα.

Στον πόλεμο εναντίον του αόρατου εχθρού διαθέτουμε εκ πείρας ένα σημαντικό εφόδιο: η μελέτη του ιού του έιτζ, αλλά και της γρίπης, μας δίδαξε ότι δεν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με στατικό αντίπαλο. Η παγκόσμια κοινότητα καταβάλλει υπεράνθρωπες προσπάθειες να ελέγξει έναν ιό που μεταβάλλεται διαρκώς και που έχει ήδη αποδείξει ότι είναι πολύ «επιδέξιος».

Τις τελευταίες ημέρες, το ενδεχόμενο ενός δεύτερου κύματος της πανδημίας, ιδιαίτερα μετά την επανεμφάνιση κρουσμάτων σε Κίνα και Νέα Ζηλανδία, ρίχνει απειλητική τη σκιά του. Είναι, άραγε, απλώς ένα ενδεχόμενο ή μία επιστημονική βεβαιότητα; Πολλοί επιδημιολόγοι, μεταξύ των οποίων και ο σύμβουλος του Αμερικανού προέδρου σε θέματα πανδημίας, δρ Αντονι Φάουτσι, αμφισβητούν τη βεβαιότητα του δεύτερου πανδημικού κύματος. Τονίζουν αφενός ότι οι δυσμενείς προβλέψεις βασίζονται, κατά κύριο λόγο, στη συμπεριφορά και την εποχικότητα του ιού της γρίπης και αφετέρου ότι τα πάντα εξαρτώνται από τη δική μας προσέγγιση και τις δικές μας ενέργειες. Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο νέος κορωνοϊός θα επιδείξει την ίδια συμπεριφορά με τη γρίπη. Ταυτόχρονα είναι αδιαμφισβήτητο ότι η μη συμμόρφωση με τα μέτρα προστασίας και τους κανόνες κοινωνικής αποστασιοποίησης θα προκαλέσει ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων.

Αλλοι επιστήμονες εκτιμούν ότι είναι ανώφελο να αναφερόμαστε σε δεύτερο κύμα όταν ακόμα εξελίσσεται το πρώτο, που δεν φαίνεται να ολοκληρώνεται στο εγγύς μέλλον. Οι επιστήμονες, άλλωστε, ευελπιστούν ότι ακόμα και αν υπάρξει δεύτερο κύμα θα διαθέτουμε περισσότερα μέσα για την αναχαίτισή του, όπως υποδομές για να είναι εφικτή η κοινωνική αποστασιοποίηση και κυρίως ένα αποτελεσματικό εμβόλιο ή καλύτερες θεραπείες. Πράγματι οι ελπίδες ενισχύθηκαν από τα αποτελέσματα της έρευνας της δεξαμεθαζόνης, ενός κορτικοστεροειδούς που αποδεδειγμένα μειώνει τον κίνδυνο θανάτου στους βαριά ασθενείς.

Η απειλή, όμως, ενός δεύτερου κύματος της πανδημίας, μέχρι να αποκτήσουμε τα απαραίτητα ισχυρά όπλα για την αντιμετώπισή του, πρέπει να παρακινεί κάθε μεμονωμένο άτομο αλλά και τις διάφορες κοινότητες μέσα στην κοινωνία μας να εξακολουθήσουν την τήρηση, με θρησκευτική ευλάβεια, όλων των οδηγιών και συστάσεων υγειονομικών φορέων και ειδικών.