Η κυβέρνηση Μπάιντεν θέτει αθόρυβα τις βάσεις για να απελευθερώσει κρατούμενους από το κέντρο κράτησης του Γκουαντάναμο και τουλάχιστον να πλησιάσει περισσότερο στην πρόθεση της να το κλείσει. Όταν ο Μπάιντεν ανέλαβε τα καθήκοντά του πριν ένα χρόνο, πολλοί ήταν αυτοί που υποδέχθηκαν με ανακούφιση την απελευθέρωση ενός κρατούμενου το περασμένο καλοκαίρι αφού οι ΗΠΑ αποφυλάκισαν κάποιον για πρώτη φορά εδώ και χρόνια.
Στους μήνες μετά από από εκείνη την απελευθέρωση, σύμφωνα με το Associated Press, υπήρξαν ελάχιστες ενδείξεις προόδου στο κλείσιμο της περιβόητης υπεράκτιας φυλακής στην αμερικανική βάση στην Κούβα. Αυτό οδήγησε σε αυξημένο σκεπτικισμό σχετικά με την προσέγγιση του Μπάιντεν, καθώς η κυβέρνηση ολοκλήρωσε τον πρώτο χρόνο της και το κέντρο κράτησης έφτασε στο ορόσημο των 20 χρόνων από την άφιξη των πρώτων κρατουμένων.
Μια επιτροπή αναθεώρησης που περιλαμβάνει αξιωματούχους του στρατού και των υπηρεσιών πληροφοριών έχει πλέον καθορίσει ότι περισσότεροι από τους μισούς από τους 39 άνδρες που κρατούνται επ’ αόριστον χωρίς κατηγορία στην αμερικανική βάση στην Κούβα, μπορούν τώρα να απελευθερωθούν με ασφάλεια στις πατρίδες τους ή να σταλούν σε άλλη χώρα.
Οι αποφάσεις για αρκετούς από αυτούς τους κρατούμενους, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων που απορρίφθηκαν από προηγούμενες αναθεωρήσεις, λήφθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες καθώς η διοίκηση αντιμετώπισε την κριτική ομάδων ανθρωπίνων δικαιωμάτων επειδή δεν έκανε περισσότερα για να κλείσει το Γκουαντανάμο. Με τις πιο πρόσφατες αποφάσεις, υπάρχουν τώρα 20 κρατούμενοι που κρίνονται επιλέξιμοι για αποφυλάκιση ή μεταγωγή και ένας πρόκειται να ολοκληρώσει σύντομα την ποινή του αφού καταδικάστηκε από στρατιωτική επιτροπή με συμφωνία ένστασης.
Πολλά πρέπει να συμβούν ακόμη, συμπεριλαμβανομένης της εύρεσης χωρών πρόθυμων να δεχτούν κρατούμενους και να τους επιβάλλουν ελέγχους ασφαλείας. Αλλά κάποιοι θα μπορούσαν να αρχίσουν να φεύγουν τις επόμενες εβδομάδες και μήνες. Αλλά ακόμα κι αν οι ΗΠΑ απελευθερώσουν και τους 20 επιλεχθέντες κρατούμενους , το ερώτημα παραμένει τι θα γίνει με τους υπόλοιπους που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν δίκη από στρατιωτική επιτροπή. Ανάμεσα τους και πέντε που κατηγορούνται για τον σχεδιασμό και τη βοήθεια της επίθεσης της 11ης Σεπτεμβρίου.
Η υπόθεση της θανατικής ποινής έχει βαλτώσει σε προδικαστικές διαφορές εδώ και χρόνια και ακόμη δεν έχει ημερομηνία έναρξης. Μια πιθανή λύση θα ήταν μια συμφωνία για την ολοκλήρωση όλων των εκκρεμών υποθέσεων, αλλά αυτό εξακολουθεί να αφήνει ανοιχτό το ερώτημα για το πού θα εκτίουν τις ποινές.
Πώς φτάσαμε ως εδώ
Οι ΗΠΑ άνοιξαν το κέντρο κράτησης υπό τον Πρόεδρο Τζορτζ Μπους τον Ιανουάριο του 2001 μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και την εισβολή στο Αφγανιστάν για να κρατήσουν και να ανακρίνουν κρατούμενους που ήταν ύποπτοι για σχέσεις με την Αλ Κάιντα ή τους Ταλιμπάν. Περίπου 780 άντρες έχουν περάσει από το Γκουαντάναμο, φτάνοντας το 2003 σε μια κορύφωση περίπου 680 ατόμων. Ο υπουργός Άμυνας του Μπους, Ντόναλντ Ράμσφελντ, είχε αναφερθεί στους άνδρες που κρατούνταν εκεί με την περίφημη φράση «οι χειρότεροι από τους χειρότερους», αλλά πολλοί ήταν μαχητές χαμηλού επιπέδου, κάποιοι δεν είχαν καμία απολύτως σχέση με την τρομοκρατία και λίγοι θα κατηγορούνταν ποτέ για έγκλημα.
Καθώς εμφανίστηκαν αναφορές για βασανιστήρια και κακοποίηση, το κέντρο κράτησης έγινε στόχος για διεθνή κριτική από τους Αμερικανούς συμμάχους και αντικείμενο προπαγάνδας για τους εχθρούς. Ο Μπους απελευθέρωσε 532 κρατούμενους αλλά άφησε στον διάδοχό του τους υπόλοιπους. Ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα δεσμεύτηκε να κλείσει το Γκουαντάναμο μόλις αναλάβει τα καθήκοντά του.
Όμως τα μέλη του Κογκρέσου αντιστάθηκαν στην ιδέα της μεταφοράς κρατουμένων στις ΗΠΑ, ακόμη και για να δικαστούν σε ομοσπονδιακό δικαστήριο. Η κυβέρνηση Ομπάμα δημιούργησε την Επιτροπή Περιοδικής Αναθεώρησης για να αξιολογήσει τους κρατούμενους και να καθορίσει εάν θα μπορούσαν να απελευθερωθούν χωρίς να αποτελούν απειλή για την εθνική ασφάλεια. Επί Ομπάμα, 197 κρατούμενοι έφυγαν από το Γκουαντάναμο.
Υπό τον Τραμπ, ένας μόνος κρατούμενος αφέθηκε ελεύθερος στο πλαίσιο συμφωνίας ένστασης, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό στους 40. Ο ίδιος ο Μπάιντεν έχει πει λίγα για το Γκουαντάναμο, το οποίο σε μεγάλο βαθμό έχει ξεφύγει από το πολιτικό προσκήνιο. Μέχρι στιγμής, μόνο ένας κρατούμενος έχει αποφυλακιστεί υπό τη διακυβέρνησή του.
Ο υπουργός Άμυνας του Μπους, Ντόναλντ Ράμσφελντ, αναφέρθηκε στους άνδρες που κρατούνταν εκεί ως «οι χειρότεροι από τους χειρότερους», αλλά πολλοί ήταν μαχητές χαμηλού επιπέδου, κάποιοι δεν είχαν καμία απολύτως σχέση με την τρομοκρατία και λίγοι θα κατηγορούνταν ποτέ για έγκλημα.
Καθώς εμφανίστηκαν αναφορές για βασανιστήρια και κακοποίηση, το κέντρο κράτησης έγινε στόχος για διεθνή κριτική από τους Αμερικανούς συμμάχους αλλά και τους εχθρούς. Ο Μπους απελευθέρωσε 532 κρατούμενους αλλά το άφησε στον διάδοχό του να δει τι να κάνει με τους υπόλοιπους. Ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα δεσμεύτηκε να κλείσει το Γκουαντάναμο μόλις αναλάβει τα καθήκοντά του. Όμως τα μέλη του Κογκρέσου αντιστάθηκαν στην ιδέα της μεταφοράς κρατουμένων στις ΗΠΑ, ακόμη και για να δικαστούν σε ομοσπονδιακό δικαστήριο. Η κυβέρνηση Ομπάμα δημιούργησε την Επιτροπή Περιοδικής Αναθεώρησης για να αξιολογήσει τους κρατούμενους και να καθορίσει εάν θα μπορούσαν να απελευθερωθούν χωρίς να αποτελούν απειλή για την εθνική ασφάλεια. Επί Ομπάμα, 197 κρατούμενοι έφυγαν από το Γκουαντάναμο. Υπό τον Τραμπ, ένας μόνος κρατούμενος αφέθηκε ελεύθερος, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό στους 40. Ο ίδιος ο Μπάιντεν έχει πει λίγα για το Γκουαντάναμο, το οποίο σε μεγάλο βαθμό έχει ξεφύγει από το πολιτικό προσκήνιο. Μέχρι στιγμής, μόνο ένας κρατούμενος έχει αποφυλακιστεί υπό τη διακυβέρνησή του.
Τι συμβαίνει τις τελευταίες εβδομάδες
Τον Ιανουάριο, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων με την ευκαιρία της επετείου 20 χρόνων από το άνοιγμα του Γκουαντάναμο κατήγγειλαν αυτό που έβλεπαν ως έλλειψη προόδου όσον αφορά το κλείσιμο της φυλακής
Από τότε, υπήρξε κάποια δραστηριότητα στα παρασκήνια με το Συμβούλιο Περιοδικής Αναθεώρησης, το οποίο δεν ήταν ποτέ αρεστό στους συνηγόρους των κρατουμένων, αλλά ήταν ένα από τα λίγα μονοπάτια έξω από τον περιορισμό. Όταν ο Μπάιντεν ανέλαβε τα καθήκοντά του, υπήρχαν πέντε υπό εξέταση κρατούμενοι. Οι τέσσερις είχαν κρατηθεί από την κυβέρνηση Ομπάμα και ένας επί Τραμπ. Επί κυβέρνησης Μπάιντεν, 15 έχουν έξεταστεί μέχρι τώρα συμπεριλαμβανομένων έξι ακόμη τις τελευταίες εβδομάδες.
Αυτό θεωρεί η κυβέρνηση Μπάιντεν ως «σκόπιμη και ενδελεχή διαδικασία που επικεντρώνεται στην υπεύθυνη μείωση του πληθυσμού των κρατουμένων και στο κλείσιμο των εγκαταστάσεων του Γκουαντάναμο», δήλωσε ο αναπληρωτής εκπρόσωπος Τύπου του Πενταγώνου, Τζ. Τοντ Μπρέισελ. Μεταξύ των παραγόντων που εξετάζονται , είπε ο Μπρέισελ, είναι η ηλικία και η υγεία των κρατουμένων. Μεταξύ αυτών είναι ο Μοχάμεντ αλ-Καχτάνι, ένας ψυχικά άρρωστος Σαουδάραβας που οι αρχές είπαν ότι επρόκειτο να είναι ένας από τους αεροπειρατές της 11ης Σεπτεμβρίου, αλλά τον εμπόδισαν να εισέλθει στις ΗΠΑ ως ύποπτο σε τελωνειακό έλεγχο στο αεροδρόμιο του Ορλάντο. Ένας νομικός αξιωματούχος του Μπους κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο αλ-Καχτάνι είχε βασανιστεί στο Γκουαντάναμο και η προσπάθεια να δικαστεί από στρατιωτική επιτροπή ακυρώθηκε.
Επίσης απαλλάχθηκε από τον Μπάιντεν ο Saifullah Paracha, ένας Πακιστανός με διάφορες ιατρικές παθήσεις, ο οποίος, στα 74 του, είναι ο γηραιότερος κρατούμενος στο Γκουαντάναμο. Το συμβούλιο αναθεώρησης, το PRB, απάλλαξε πρόσφατα έναν 47χρονο Σομαλό που είναι ο πρώτος από τους «κρατούμενους υψηλής αξίας», που χαρακτηρίστηκαν έτσι επειδή κρατούνταν στις μυστικές φυλακές της CIA γνωστές και ως «μαύρες περιοχές»
Μεταξύ των συνηγόρων κρατουμένων, υπάρχει μια στάση αναμονής. Χαιρετίζουν τις αποφάσεις του PRB, αλλά θέλουν να δουν εάν η διοίκηση θα ακολουθήσει με τις αποδεσμεύσεις των κρατουμένων. Ο Γουέλς Ντίξον, δικηγόρος του Κέντρου Συνταγματικών Δικαιωμάτων που εδρεύει στη Νέα Υόρκη, περιμένει να δει τι θα συμβεί με τον πελάτη του, Ματζίντ Καν, τον κρατούμενο που έχει καταλήξει σε συμφωνία και έχει σχεδόν ολοκληρώσει την ποινή του.
Είπε ότι η διοίκηση πρέπει να αρχίσει πραγματικά να απελευθερώνει όσους έχουν εκκαθαριστεί. «Είναι θετικό για αυτούς τους άνδρες να απελευθερώνονται», είπε. «Αλλά δεν είναι ουσιαστική πρόοδος προς το κλείσιμο εκτός αν υπάρξουν μεταγωγές».
