Του Γιώργου Καλογεράκη

Την νύχτα της 13ης  ξημερώματα 14ης Ιουνίου 1942, πραγματοποιήθηκε το μεγάλο σαμποτάζ του αεροδρομίου Ηρακλείου από άντρες του συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής.

Τον Ιούνιο του 1942, στο μέτωπο της Αφρικής οι εξελίξεις για τους συμμάχους ήταν  δυσοίωνες. Ο Γερμανός Στρατηγός, Έρβιν Ρόμελ, βρισκόταν με τα στρατεύματά του  έξω από το χωριό Ελ Αλαμέιν και προετοιμαζόταν για την τελική επίθεση κατάληψης της Αιγύπτου. Η πολεμική του μηχανή είχε ανάγκη εφοδιασμού σε  στρατιώτες, καύσιμα, πυρομαχικά, νερό και τρόφιμα, εφόδια τα οποία ζητούσε  επίμονα από τον Γερμανό Διοικητή Κρήτης Αντρέ. Τα  αεροδρόμια Ηρακλείου,  Καστελλίου, Τυμπακίου, που βρίσκονταν στoν νομό Ηρακλείου, θα διαδραμάτιζαν έναν σπουδαίο ρόλο την περίοδο αυτή, στον ανεφοδιασμό των στρατευμάτων του.

Στην ευρύτερη περιοχή του Καστελλίου, οι εργάτες των «δεκαπενταμεριών» θυμούνται ακόμη τα χιλιάδες κάνιστρα νερό που γέμιζαν από τα διπλανά  του  αεροδρομίου πηγάδια, τη φόρτωσή τους στο πιο σύγχρονο αεροπλάνο της εποχής  (Μέσερσμιθ 323 Γίγας με έξι κινητήρες) και τη μεταφορά τους στην Αφρική. Οι γυναίκες  του Καστελλίου και των γύρω χωριών θυμούνται το καλοκαίρι του 1942, όταν καθάριζαν καθημερινά τόνους από πατάτες, το τηγάνισμα, το περιτύλιγμά τους σε πλαστικές  ατομικές συσκευασίες και τη μεταφορά με τα αεροπλάνα στους  στρατιώτες του Ρόμελ στη Μέση Ανατολή. Κάποιες μάλιστα έκαναν κι ένα μικροσαμποτάζ.  Ύστερα από υπόδειξη των Βρετανών αξιωματικών συνδέσμων, έβαζαν περισσότερο αλάτι, προκαλώντας αφόρητη δίψα στους Γερμανούς στρατιώτες του Ρόμελ στον καυτό ήλιο της ερήμου.

Το τελευταίο δεκαήμερο του Απριλίου 1942, στα Πετροδολάκια του Ψηλορείτη,  στην περιοχή «Ρούσο Σπηλιάρι», γίνεται μια σύσκεψη  μεταξύ του επικεφαλής της  αγγλικής αποστολής στην Κρήτη Τομ Ταμπάμπιν και των Αρχηγών Μπαντουβά, Πετρακογιώργη, Στεφανογιάννη, Χριστομιχάλη Ξυλούρη και Αντώνη Γρηγοράκη ή  Σατανά. Στη σύσκεψη αυτή οι καπετάνιοι συναποφασίζουν τις εκτελέσεις ορισμένων   προδοτών και δωσίλογων, για να διευκολυνθούν οι ομάδες των σαμποτέρ του  Συμμαχικού  Στρατηγείου που θα στέλνονταν στην Κρήτη, με αποστολή τη  δολιοφθορά των αεροδρομίων Ηρακλείου, Καστελλίου και Τυμπακίου.

Ο Βρετανός αξιωματικός Σύνδεσμος Τομ Ταμπάμπιν είχε φτάσει στην Κρήτη στα τέλη  Απριλίου 1942. Αντικατέστησε τον Βρετανό αξιωματικό Σύνδεσμο Κρις  Γουντχάουζ ή Μόντυ, του οποίου οι σχέσεις με τον Καπετάν Μανόλη Μπαντουβά  είχαν φτάσει σε κρίσιμο στάδιο. Στη σύσκεψη, ο Βρετανός αξιωματικός Τομ  Ταμπάμπιν γνώριζε για τα σαμποτάζ που θα  διενεργούνταν, με απόφαση του συμμαχικού Στρατηγείου στα αεροδρόμια Ηρακλείου-Καστελλίου και Τυμπακίου, μια πληροφορία που δεν αποκάλυψε τότε στους Αρχηγούς της Αντίστασης.

Η προσβολή των αεροδρομίων κρίθηκε απαραίτητη τη συγκεκριμένη χρονική  στιγμή, γιατί στο μέτωπο της Αφρικής ο Ρόμελ προήλαυνε και ο εφοδιασμός του γινόταν από τα αεροδρόμια της Κρήτης. Οι  αποφάσεις που πάρθηκαν, υλοποιήθηκαν το πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου 1942. Οι  προδότες επιλέχτηκαν και η αποστολή πέτυχε.

Το σχεδιάγραμμα της πορείας των σαμποτέρ του αεροδρομίου Ηρακλείου, τη νύχτα της 13ης Ιουνίου 1942. Εικόνα από το τετράδιο σημειώσεων του σαμποτέρ Ζακ Σιμπάρ (στα Γαλλικά με ιδιόγραφες σημειώσεις και διορθώσεις), «MISSION EN CRETE, Juin 1942, KRITI – ΚΡΗΤΗ».

Στα τέλη Μαΐου 1942, έγινε μια μυστική σύσκεψη στα Χανιά την οποία συγκάλεσε ο  Διοικητής του «Φρουρίου Κρήτης» στρατηγός Αντρέ. Πήραν μέρος όλοι οι  ανώτεροι Γερμανοί αξιωματικοί της Κρήτης, καθώς επίσης και οι διοικητές των αεροδρομίων και αποθηκών καυσίμων. Στη σύσκεψη παρευρέθηκε και ο Ιταλός υποστράτηγος Άγγελο Κάρτα. Σκοπός της  συνάντησης ήταν να αποφασιστεί με ποιον τρόπο θα  μπορούσαν καλύτερα να βοηθήσουν τον στρατηγό Ρόμελ την κρίσιμη αυτή περίοδο. Η συνάντηση των Χανίων έγινε γνωστή στο Συμμαχικό Στρατηγείο και δόθηκε εντολή να επισπευτούν τα σαμποτάζ των αεροδρομίων.

Το σχεδιάγραμμα της πορείας των σαμποτέρ του αεροδρομίου Ηρακλείου,
τη νύχτα της 13ης Ιουνίου 1942. Εικόνα από το τετράδιο σημειώσεων
του σαμποτέρ Ζακ Σιμπάρ (στα Γαλλικά με ιδιόγραφες σημειώσεις
και διορθώσεις), «MISSION EN CRETE, Juin 1942, KRITI – ΚΡΗΤΗ».

Έτσι, στις 23 Μαΐου αποβιβάστηκε μια ομάδα σαμποτέρ στην  παραλία Τρυπητή  κοντά στο χωριό Κρότος, με επικεφαλής τον Λοχαγό Dunean  (Ντόνεαν) για την  καταστροφή του αεροδρομίου Καστελλίου. Μια άλλη ομάδα σαμποτέρ θα  επιχειρούσε στο Τυμπάκι. Για το αεροδρόμιο Ηρακλείου το Συμμαχικό Στρατηγείο  επέλεξε μια ομάδα με αρχηγό τον Γάλλο Ταγματάρχη Ζωρζ Μπερζέ. Μέλη της ομάδας ο Έλληνας Ανθυπολοχαγός  Κωστής  Πετράκης, ο Άγγλος Υπολοχαγός  Τζωρτζ  Τζέλικο και οι  Γάλλοι αλεξιπτωτιστές Ζακ Σιμπάρ, Ζακ Μο και Πιέρ  Λεοστίκ.

Ημερομηνία των σαμποτάζ καθορίστηκε η  νύχτα της 7ης  προς  8η Ιουνίου 1942  και  για τα τρία αεροδρόμια ταυτόχρονα. Το σχέδιο εξελίχτηκε για το αεροδρόμιο  Καστελλίου,  όπου οι σαμποτέρ με  Έλληνες βοηθούς (Γιώργο Ψαράκη, Κίμωνα  Ζωγραφάκη, Κώστα Μαυραντωνάκη), έπληξαν  το  αεροδρόμιο  την  νύχτα  της  9ης  προς 10η  Ιουνίου με επιτυχία. Στο αεροδρόμιο Τυμπακίου οι  σαμποτέρ με οδηγό τον Μύρωνα Σαμαρείτη δεν έδρασαν γιατί δεν υπήρχαν αεροπλάνα. Στο αεροδρόμιο  Ηρακλείου, η επιχείρηση καθυστέρησε λίγες μέρες και έγινε την νύχτα της 13ης  προς  14η  Ιουνίου 1942. Αυτό οφειλόταν κυρίως στο ότι  καθυστέρησε η μεταφορά των  σαμποτέρ με το ελληνικό υποβρύχιο «Τρίτων», το οποίο έφτασε ανοιχτά του  κόλπου  των Μαλίων τα  ξημερώματα της 11ης Ιουνίου 1942.

Ο Κωστής Πετράκης, γυμναστής στο επάγγελμα από το χωριό Απεσωκάρι  Καινουρίου, ένας από τους έξι σαμποτέρ του αεροδρομίου Ηρακλείου, στις 17  Μαρτίου 1980 έδωσε μια συνέντευξη στην αθηναϊκή εφημερίδα «ΤΑ  ΝΕΑ». Μεταξύ άλλων, διαβάζουμε αποσπάσματα από την εφημερίδα: ´…στο Κάιρο, ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Κυβερνήσεως και Υπουργός  Στρατιωτικών κ. Παναγιώτης Κανελλόπουλος, καλεί επειγόντως στο γραφείο  του τον Ανθυπολοχαγό  Κωστή Πετράκη. Τον δέχεται όρθιος εγκάρδια.

-Το Γενικό Στρατηγείο μου ζήτησε έναν αξιωματικό που προσφέρεται για την  ευγενέστερη θυσία. Η σκέψη μου καθηλώθηκε στο πρόσωπό σας κ. ανθυπολοχαγέ.

-Ευχαριστώ και ευγνωμονώ την ιστορία για την εύνοιά της, απαντάει εκείνος.

-Πρόκειται για αποστολή στην Ελλάδα, απ’ όπου κατά πάσα πιθανότητα δεν θα  επιζήσετε.  Όμως η πατρίδα θα σας ευγνωμονεί. Κι αν επιζήσετε θα σας  ανταμείψει…».

Και η εφημερίδα συνεχίζει:

«…η αποστολή ξεκίνησε από την Αλεξάνδρεια με το υποβρύχιο Τρίτων με  κυβερνήτη τον Επαμεινώνδα Κοντογιάννη. Εκείνη την ώρα για μένα το  κυβερνούσε ο πυρπολητής Κωνσταντίνος Κανάρης σε άλλους καιρούς εξ’ίσου  ματωμένους και ωραίους. Στη διάρκεια της αποστολής  ο Μπερζέ άνοιξε τον  πρώτο απόρρητο φάκελο. Πηγαίναμε για την Κρήτη. Θα ανατινάζαμε το  αεροδρόμιο του Ηρακλείου εκεί που πριν έξι χρόνια υπηρέτησα σα νεοσύλλεκτος στρατιώτης και αργότερα σαν αξιωματικός. Την νύχτα της 10ης Ιουνίου  αναδυθήκαμε  4-5 μίλια  ανοιχτά από τα Μάλλια. Επιβιβαστήκαμε σε δυο  πτυσσόμενες βάρκες ανά τρία άτομα, ενώ ρυμουλκούσαμε μια τρίτη φορτωμένη  με τα εκρηκτικά. Μετά από τρίωρη κωπηλασία φθάσαμε στη στεριά. Πήραμε τις αποσκευές με το επικίνδυνο φορτίο και βουλιάξαμε τις βάρκες. Μας θεριεύει  η ελπίδα του θανάτου, τέλεια αφαιρεμένοι και δοσμένοι στον προορισμό μας…ª.

Και το άρθρο της εφημερίδας συνεχίζει:

«…στις 11 Ιουνίου η ομάδα βρίσκεται σε μια χαλέπα βορεινά του χωριού Ελιά.  Την επομένη φτάνουν σε μια πλαγιά του ξεροπόταμου «Καρτερός», στο ύψος  του νερόμυλου του Σιγανού. Κρύβονται σε μια σπηλιά που την καλύπτει μια  αγριοσυκιά. Ο Πετράκης ντύνεται Κρητικός αγρότης, με μπαλωμένο παντελόνι  και σαρίκι και βγαίνει για ανίχνευση της περιοχής. Την νύχτα 12 προς 13  Ιουνίου, το αεροδρόμιο λουζόταν από άπλετο φωτισμό. Είχε μεγάλη κίνηση. Το  εγχείρημα αναβλήθηκε. Η διείσδυση πραγματοποιήθηκε την επόμενη νύχτα,  μέσα σε ευνοϊκές συνθήκες αν μπορούν να υπάρχουν ευνοϊκές συνθήκες σ’αυτές  τις περιπτώσεις. Από ένα σημείο και πέρα το  απόσπασμα προχώρησε όρθιο και ακάλυπτο στην καρδιά του αεροδρομίου. Τα  εκρηκτικά κάτι διπλάσιο σε βάρος από κοινό σακουλάκι με αλάτι με  βραδυφλεγή μηχανισμό εύκολης χρήσης έπρεπε να τοποθετηθούν στο εσωτερικό  των αεροπλάνων. Για τη δουλειά αυτή ειδικευμένοι ήταν οι μισοί από τους έξι. Αλλά στο σημείο αυτό  αξίζει να μεταφέρουμε τα λόγια ενός από τα μέλη της αποστολής του Γάλλου  Σιμπάρ. Γράφει σε σχετικό του βιβλίο:  Εγώ με  το Μο φτάσαμε σ’ένα γερμανικό  αεροπλάνο. Πριν ανέβει ο Μο, δυο γερμανοί σκοποί έστησαν κουβέντα και μεις κρυβόμαστε στους δυο τροχούς. Απομακρύνθηκαν κι έδωσαν την ευκαιρία στο  Μο να κάνει τη δουλειά του.  Όταν κατέβηκε ξαναπλησίασαν οι Γερμανοί ενώ ο  εκρηκτικός μηχανισμός είχε τεθεί σε λειτουργία. Στη σκέψη μου γεννήθηκε το  σχέδιο να τους σφάξουμε αν έμεναν περισσότερο από  10 λεπτά…

Εκείνη τη στιγμή όμως τα αεροπλάνα της ΡΑΦ άρχισαν να βομβαρδίζουν το αεροδρόμιο. Ο Πετράκης συνεχίζει την αφήγησή του:

Στους γερμανούς επικράτησε μεγάλη σύγχυση και μεις επωφεληθήκαμε. Με  προφυλάξεις βγήκαμε από το αεροδρόμιο και συγκεντρωθήκαμε κοντά σ’ένα  βράχο για να ανασάνουμε. Την ίδια στιγμή οι πρώτες εκρήξεις έσκισαν τη  χιτλερική νύχτα. Είχαμε αποσπάσει μια ολυμπιακή νίκη.

Η ανατίναξη του αεροδρομίου Ηρακλείου λίγες μέρες μετά την ανατίναξη του  Καστελλίου μαθεύτηκε γρήγορα σ’όλη την Κρήτη και χαλύβδωσε το φρόνημα των  αγωνιστών  και του λαού για αντίσταση. Οι  Γερμανοί αρχίζουν συλλήψεις. Λίγες  μέρες αργότερα θα εκτελέσουνε 50 πατριώτες από το Ηράκλειο. Την επαύριο του  σαμποτάζ η ομάδα φιλοξενείται στο χωριό Καρκαδιώτισσα Μονοφατσίου. Από  κει  φεύγει για τις Γκαγκάλες για να συναντήσει τον Βαφή. Συνεχίζει τον δρόμο για το  χωριό Κρότος όπου  θα’βρισκαν τον Μυρογιάννη ή το Θεό (Λαμπράκη Γιάννη), που  ήταν άνθρωποι της εμπιστοσύνης και θα τους χρησίμευαν για σύνδεσμοι. Έμειναν  πάνω στο βουνό κι ο Πετράκης κατέβηκε στο χωριό του το Απεσωκάρι για να πάρει  τρόφιμα. Η  μάνα του τον δέχτηκε συγκινημένη:

-Ήρθανε παιδί μου, τα στρατεύματα για να λευτερώσουνε την Ελλάδα;

-Εμείς, μάνα, είμαστε η εμπροστοφυλακή.

-Με την ευκή μου…

Πάνω στο βουνό κάποιος από την ίδια περιοχή τους έφερε κρασί και τρόφιμα. Όταν  κατέβηκε στο χωριό του όμως σκέφτηκε πως έπρεπε να το καταδώσει στους  γερμανούς για να μην υπάρξουν αντίποινα. Έλληνες χωροφύλακες κι ένας λόχος  γερμανών βγήκαν στο βουνό για να τους συλλάβουν. Έγινε μεγάλη μάχη.  Σκοτώθηκε ο Λεοστίκ. Ο Πετράκης με τον Λόρδο  Τζέλικο διέφυγαν. Αιχμαλωτίστηκαν τρεις, (Μπερζέ,  Μο, Σιμπάρ) για να δραπετεύσουν οι δύο αργότερα. Ο αρχηγός της αποστολής  Μπερζέ έμεινε αιχμάλωτος μέχρι  το τέλος του πολέμου. Στις 23 Ιουνίου ένα καΐκι τους  μετέφερε μαζί με τους σαμποτέρ του Καστελλίου και Τυμπακίου και άλλους  αγωνιστές στη Μέση Ανατολή. Ο Πετράκης ξανασυναντήθηκε με τον  κ. Κανελλόπουλο που τον πρότεινε για προαγωγή.

-Έζησες… Τι θα γίνεις τώρα; του λέει.

-Άμα νικήσουμε θα ’μαι πληρωμένος, απαντάει αυτός.

Και  νικήσαμε…  κλείνει  μελαγχολικά  ο  Πετράκης  την  μαρτυρία  του..ª.11

Για τον Κωστή Πετράκη, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος στο βιβλίο του Ημερολόγιο Κατοχής, αναφέρει:  «…19 Σεπτεμβρίου. Είχα καλέσει τον ανθυπολοχαγό Πετράκη, που είχε πάει στην Κρήτη και γύρισε, αφού έκαμε ως μέλος μιας ομάδος Commandos, όσα του είχαν ανατεθεί. Μου διηγήθηκε πολλά. Ολόκληρος ο Ελληνικός λαός άγιασε, αλλά ο Κρητικός σε ορισμένες προπάντων περιοχές της Κρήτης, έφτασε στον ανώτατο βαθμό της αγιοσύνης…».2

Δεξιά ο Σταυρακάκης Μανόλης ή Σηφομανόλης, στο μέσον ο Σταυρακάκης Γεώργιος ή Κοκονογιώργης και αριστερά ο Μανουσάκης Γιώργης ή Μανουσογιώργης. Φωτογραφία του έτους 1962 στο χωριό Καρκαδιώτισσα. Στην Καρκαδιώτισσα βρήκαν προστασία και αρωγή οι σαμποτέρ, μετά την ανατίναξη του αεροδρομίου Ηρακλείου. Ζακ Σιμπάρ, «MISSION EN CRETE, Juin 1942, KRITI – ΚΡΗΤΗ».

Μετά την επιχείρηση και την προσπάθεια διαφυγής των σαμποτέρ από τα νότια παράλια της Κρήτης, αρκετοί ήταν εκείνοι που τους βοήθησαν. Δύο  από τους Κρήτες πατριώτες που βρέθηκαν κοντά στους δολιοφθορείς ήταν ο Μανόλης Ιωσήφ Σταυρακάκης και ο Ιωάννης Αντωνογιαννάκης ή Μυρογιάννης

Ο Εμμανουήλ Σταυρακάκης ή  Σηφομανόλης από το χωριό  Καρκαδιώτισσα, τροφοδότης της αποστολής. Το 1962, όταν επέστρεψαν  στην  Κρήτη οι σαμποτέρ, πήγαν στο χωριό του, τον βρήκαν και φωτογραφήθηκαν μαζί  του. Εκείνη η φωτογραφία στολίζει σήμερα τα σπίτια των απογόνων του. Οι Γάλλοι   του έδωσαν τότε ένα χαρτονόμισμα των 100 δολαρίων. Μεγάλη η αγοραστική αξία των 100 δολαρίων το 1962. Ο Σηφομανόλης, βιοπαλαιστής και άνθρωπος του  μόχθου, το δίπλωσε και το φύλαξε. Δεν το ξόδεψε. Όταν μετά από χρόνια  ξαναγύρισαν οι Γάλλοι και τον επισκέφτηκαν πάλι στο χωριό του, έβγαλε  προσεχτικά το εκατοδόλαρο και τους το έδειξε. Για τον Σηφομανόλη, αυτό ήταν το δίπλωμα, αυτό και το μετάλλιο της Εθνικής Αντίστασης.

Ο Ιωάννης Αντωνογιαννάκης ή Μυρογιάννης από το χωριό Κρότος. Ένας υπερήφανος Κρητικός που βοήθησε  όλες τις αποστολές που προσέγγισαν την παραλία Τρυπητή τα χρόνια 1941-1945.  Μια παραλία που συχνά χρησιμοποιούσαν οι σύμμαχοι και την είχαν ονομάσει  συνθηματικά με τα κεφαλαία γράμματα ΤΙΝ. Μετά την συμπλοκή  της ομάδας των  σαμποτέρ στα Βασιλικά Ανώγεια, (στη θέση Κολυβά), τον θάνατο του Πιέρ Λεοστίκ, την αιχμαλωσία των Μπερζέ, Μο και Σιμπάρ, ο Κωστής Πετράκης με τον Λόρδο Τζέλικο (οι οποίοι δεν πήραν μέρος στη συμπλοκή, γιατί είχαν μεταβεί στο χωριό του Πετράκη Απεσωκάρι να προμηθευτούν τρόφιμα) κατέληξαν στο  φαράγγι του Άγιου Σάββα στην Τρυπητή, περιμένοντας το σκάφος που θα τους μετέφερε στη Μέση Ανατολή. Στο φαράγγι έμειναν κάμποσες μέρες.  Εκεί βρίσκονταν και οι σαμποτέρ των αεροδρομίων Καστελλίου και Τυμπακίου, καθώς και αρκετοί αντιστασιακοί. Την τροφοδοσία τους είχε αναλάβει ο Μυρογιάννης. Τους άφηνε  λοιπόν κάθε μέρα στην είσοδο του μικρού ναού του Αγίου Σάββα, που βρισκόταν στην είσοδο του φαραγγιού της Τρυπητής, ένα κατσαρόλι με φάβα και λίγα παξιμάδια. Το βραδάκι έρχονταν ο Μυρογιάννης, έπαιρνε το κατσαρόλι και το επέστρεφε πάλι γεμάτο την επομένη ημέρα. Ο Τζέλικο του άφηνε καθημερινά κάτω από το άδειο κατσαρόλι μια χρυσή λίρα. Ο Μυρογιάννης σήκωνε το κατσαρόλι, έβλεπε την λίρα και την έβαζε σ’ ένα μικρό σάκο. Την τελευταία ημέρα που ειδοποίησε ο Κωστής  Πετράκης τον Μυρογιάννη ότι τη νύχτα θα έφευγαν και να μην ξανάφερνε φαγητό, μαζί με τη φάβα άφησε ο Μυρογιάννης και τις χρυσές λίρες που είχε συγκεντρώσει τις προηγούμενες μέρες.

Τα  σαμποτάζ που οργάνωσε το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής τον Ιούνιο  του 1942 των αεροδρομίων του νομού Ηρακλείου ήταν τα πρώτα εναντίον των δυνάμεων του  Άξονα  σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το σαμποτάζ του αεροδρομίου  Ηρακλείου καταγράφηκε ως ένα από τα μεγαλύτερα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Τα σαμποτάζ του Ιουνίου 1942 είχαν και  το τίμημά τους. Στις 14 Ιουνίου, εκτελέστηκαν 50 πατριώτες στη  θέση Ξηροπόταμος Ηρακλείου. Την εκτέλεση των 50 πατριωτών πρότειναν στον Γερμανό Διοικητή Κρήτης Αντρέ ο Στρατιωτικός Διοικητής Ηρακλείου Υποστράτηγος Φόλκμαν  και ο επικεφαλής της γερμανικής κατασκοπείας Ταγματάρχης Χάρτμαν  με  τους  γνωστούς (σήμερα) Έλληνες συνεργάτες  τους. Στην τελική  έκθεση της SOE για την Κρήτη, στο  παράρτημα Α που αφορά τις θηριωδίες του εχθρού στο νησί, η παράγραφος 5 αναφέρεται στην εκτέλεση των 50 Κρητών πατριωτών. Μεταξύ άλλων διαβάζουμε:

«…εκτέλεση 50 ομήρων στο Ηράκλειο, μεταξύ των οποίων ο πρώην Γενικός Διοικητής Κρήτης, ο πρώην Δήμαρχος Ηρακλείου και άλλοι σημαίνοντες την  14η  Ιούνη 1942. (Αιτιολογία):  Αντίποινα για την επιδρομή σαμποτάζ από το SBS  στα αεροδρόμια Ηρακλείου και του χωριού Καστέλλι επαρχίας Πεδιάδος.

Υπεύθυνοι, ο Στρατηγός της Αεροπορίας ANDRAE, ο Αντ/χης BASSANGE και  ο Λοχαγός  LITZENBERGERÖ.

Την ημέρα της εκτέλεσης των 50 πατριωτών στον Ξηροπόταμο Ηρακλείου, οι Γερμανοί οδήγησαν ως αγγαρεία 16 Ηρακλειώτες για να σκάψουν τους λάκκους των μελλοθάνατων και να τους σκεπάσουν στη συνέχεια στον τόπο της θυσίας. Μεταξύ των 16 ανδρών, ήταν ο Δημήτρης Ηγουμενάκης από το χωριό Αποστόλοι Πεδιάδος, ο οποίος στο ημερολόγιό του διέσωσε τα τελευταία λόγια των εκτελεσθέντων.

Τα λόγια του συμπολίτη μας Αντωνίου Καστρινάκη, πριν την εκτέλεσή του το  απόγευμα της επομένης ημέρας του σαμποτάζ, στις 14  Ιουνίου 1942, συγκλονίζουν:

Το αγιότερο και το τιμιότερο των αγαθών, επί ανθρώπων, είναι η Ελευθερία σε μια ελεύθερη πατρίδα. Και το μεγαλύτερο και το πολυτιμότερο των αγαθών δεν μπορεί  να συγκριθεί με το ανεκτίμητο αγαθό της Ελευθερίας. Και δίκαια λογίζεται μεταξύ  των εχθρών εκείνος που πρόκειται να σου αφαιρέσει τη Λευτεριά, γιατί πραγματικά  είναι ο πιο μεγάλος και ο πιο επικίνδυνος εχθρός. Γι’ αυτό και το καθήκον κάθε  Έλληνος σήμερα είναι να αγωνιστεί για τη Λευτεριά του, μ’ όλη του τη δύναμη,  αδιαφορώντας για τις θυσίες και για τη ζωή του ακόμη.

1 Εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ», 17 Μαρτίου 1980.

2 Κανελλόπουλος Κ. Παναγιώτης,      Ημερολόγιο Κατοχής, 31 Μαρτίου 1942 – 4 Ιανουαρίου 1945, Εστία, 2003.

* Ο Γεώργιος Α. Καλογεράκης είναι δρ. Πανεπιστημίου  Ιωαννίνων, διευθυντής Δημοτικού Σχολείου  Θραψανού Πεδιάδος. Το κείμενο του δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ