"Χαράτσι" στα τσιγάρα και τον καπνό, μια ιστορία 135 χρόνων!

του Κώστα Μπογδανίδη

Δεν έχουμε λεφτά στα δημόσια ταμεία; Βάλε φόρο στα τσιγάρα και στα καύσιμα- εσχάτως και στα κινητά- λέγανε πάντα οι υπουργοί. Παλιότερα ήταν μόνο ο καπνός! Εδώ και 135 χρόνια περίπου είναι ένας εκ των βασικών αιμοδοτών της ελληνικής οικονομίας. Στην απίθανη περίπτωση που οι Έλληνες θα σταματούσαν να κάπνιζαν η καταστροφή για το ελληνικό κράτος θα έπαιρνε ανυπολόγιστες διαστάσεις. Και ας επιμένει η Πολιτεία ότι «το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία». Δεν βλάπτει όμως καθόλου τον κρατικό κορβανά!

Mε τρία εκατομμύρια Έλληνες καπνιστές (30% του πληθυσμού), κατέχουμε την πρώτη θέση στην Eυρώπη, στο κάπνισμα. Είμαστε, όμως και οι πιο θεριακλήδες, με την υψηλότερη κατά κεφαλήν κατανάλωση που ανέρχεται σε 2.700 τσιγάρα ετησίως. Και όσοι καπνίζουν φαίνεται πως ουδόλως θα επηρεαστούν από την αύξηση στα πακέτα των τσιγάρων.

Οι Έλληνες ήταν πάντα θεριακλήδες και αυτό αντελήφθησαν πολύ νωρίς οι πολιτικοί μας ηγέτες με πρώτο τον Χαρίλαο Τρικούπη και τον υπουργό Οικονομικών του, Παύλο Καλιγά, που αποφάσισαν να μεταφέρουν ουσιαστικά τη φορολογία από την παραγωγή στην κατανάλωση. Ως το 1885 οι καταναλωτές αγόραζαν χύμα καπνό και ξεχωριστά τα τσιγαρόχαρτα. Οι καπνοπώλες πωλούσαν χύμα τον καπνό και είχαν ειδικά χαβάνια μέσα στα οποία κοπανούσαν την ποσότητα που ζητούσε ο πελάτης. Μέχρι τότε η φορολόγηση επιβάρυνε τον αγρότη όχι ανάλογα με την ποσότητα που παρήγαγε, αλλά με τα στρέμματα που διέθετε. Από αυτό το φόρο υπολογιζόταν ότι το ελληνικό κράτος έβγαζε περίπου 200-300 χιλιάδες δραχμές. Ποσό που εκτοξεύτηκε στα ύψη(πήγε 5 εκατομμύρια) μόλις την πρώτη χρονιά ξεκίνησε η φορολογία στην κατανάλωση.

Καταρχήν με πρόταση του Καλιγά ,ο οποίος μίλησε τότε και στη Βουλή, απαγορεύτηκε η πώληση χύμα καπνού. «Με κίνδυνο της δημοτικότητάς μας προτείνουμε μικρόν, αλλά απαραίτητον φόρον εις αντικείμενα ουχί πρώτης ανάγκης, αλλά προαιρετικής χρήσεως» είπε ο υπουργός και είναι μία φράση η οποία και σήμερα ανέτως θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τον σημερινό υπουργό Οικονομικών.

Με νόμο αποφασίστηκε τα προϊόντα του καπνού να συσκευάζονται (τα έτοιμα τσιγάρα εμφανίστηκαν αργότερα και τα πρώτα βιομηχανοποιημένα το 1918) για να μπαίνει η σφραγίδα του ελληνικού κράτους και να προκύπτει ότι πληρώθηκε ο φόρος-με την πρώτη η οκά ανέβηκε στις 4 δραχμές , πέντε φορές πάνω από ότι είχε όταν πωλούνταν χύμα ο καπνός!

Ο αρχικός νόμος που προκάλεσε και τις περισσότερες αντιδράσεις ψηφίστηκε στις 27 Απριλίου του 1885 και λίγο αργότερα καταργήθηκε από το Δηληγιάννη ως αποτυχών(ήταν βασικό θέμα στην προεκλογική εκστρατεία) αλλά επανήλθε το κράτος με νέο νόμο τον Ιούλιο του 1885. Εκ νέου το σύστημα αυτό καταργήθηκε και επανήλθε το 1887 ο πρώτος νόμος που ίσχυσε βελτιούμενος για πολλά χρόνια.

Οι αντιδράσεις…

Όπως ήταν αναμενόμενο ξεσηκώθηκαν οι πάντες απέναντι σε αυτή την «φορομπηχτική» πολιτική που τα επόμενα χρόνια ακολουθήθηκε με ευλάβεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι 100 χρόνια αργότερα αφαιρέθηκαν προσωρινά από τα πακέτα των 22 τα δύο τσιγάρα προς ενίσχυση των σεισμόπληκτων και ποτέ δεν…ξανάγιναν όσα ήταν. Ουδέν μονιμότερο του προσωρινού..

Τότε προκλήθηκαν αντιδράσεις κυρίως από τους καπνεμπόρους οι οποίοι αργότερα για να μην χάσουν έγιναν…βιομήχανοι και ησύχασαν!

Όπως και πριν μερικά χρόνια οι 34.000 καπνοπώλες στη Γαλλία πραγματοποίησαν την πρώτη απεργία στην ιστορία τους, διαμαρτυρόμενοι για τις αυξήσεις στους φόρους καπνού, που θα οδηγούσαν σε αυξήσεις της τάξης του 50% στην τιμή του πακέτου τσιγάρων.

Eννέα στους δέκα καταστηματάρχες καπνού της Γαλλίας έκλεισαν τότε τα καταστήματά τους, ενώ μαχητικές διαδηλώσεις οργανώθηκαν σε πολλά σημεία της χώρας. Aπεργοί καπνοπώλες οργάνωσαν μάλιστα διαδήλωση στην είσοδο της σήραγγας του Mον Mπλαν, που συνδέει τη Γαλλία με την Iταλία, καθώς και στη Γέφυρα της Eυρώπης, όπως ονομάζεται το συνοριακό πέρασμα μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας κοντά στο Στρασβούργο  

Oι Γάλλοι καπνοπώλες μάλιστα διαθέτουν μονοπώλιο στην πώληση τσιγάρων, ενώ εξασφαλίζουν ποσοστό πάνω σε κάθε πακέτο που πωλούν. Tα καταστήματά τους διαθέτουν άδεια πώλησης γραμματοσήμων, κρατικών ενσήμων και συναλλαγματικών.

 Στην όλη ιστορία των αυξήσεων προκύπτουν και άλλες παρενέργειες μe κυριότερη εκείνη της έξαρσης του λαθρεμπορίου που είναι πλέον ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Όταν ξεκίνησε η φορολόγηση στην Ελλάδα γιγαντώθηκε και η λαθραία διακίνηση του καπνού με αποτέλεσμα η τότε χωροφυλακή να ξεκινήσει ένα αγώνα δρόμου για να πιάσει τους παραβάτες οι οποίοι είχαν να αντιμετωπίσουν αυστηρές ποινές. Η πρώτη μάχη είχε κερδηθεί από το ελληνικό κράτος.

Αργότερα, το 1929, έγινε και ειδική υπηρεσία για την πάταξη του λαθρεμπορίου που είχε μάλιστα και ειδικά σκάφη για τις περιπολίες στη θάλασσα. Από τότε ακόμη κυνηγούμε τους... λαθρέμπορους.