Χάνδακας: Ο τρόπος ενδυμασίας των κατοίκων στα Τούρκικα φιρμάνια

Πάνω από 250 χρόνια έχουν περάσει που ένας από τους πιο μεγάλους κατακτητές  τούτου του νησιού, της πόλης του Χάνδακα, ήταν εδώ. Ήθελε να  εφαρμόσει τους δικούς του νόμους, να επιβάλει τις δικές του θελήσεις, να υψώσει όσο πιο ψηλά γινόταν το ανάστημα  του και σπείρει τον φόβο στους κατοίκους  της. 

Η τουρκοκρατία λοιπόν, οι διαταγές όπως και τα λεγόμενα μπουγιουρουλντί  δίνουν και παίρνουν. Στα Τούρκικα Αρχεία του Χάνδακα που έχει μεταφράσει ο αείμνηστος Νικόλαος Σταυρινίδης διαβάζει  κανείς πληροφορίες και συμβάντα που πραγματικά διαφωτίζουν μια εποχή τόσο μακρινή και τόσο απίστευτη για μας τους νεότερους  που πολλές φορές απορείς, σκεπτόμενος, πως όλα αυτά συνέβησαν στα ίδια μέρη που εμείς  σήμερα ζούμε, περπατάμε, δουλεύουμε. Άλλες συνήθειες, άλλες εποχές , αλλά ήθη, άλλοι νόμοι. Και φυσικά μην ξεχνάμε πως οι Χριστιανοί τότε ήταν  υποδουλωμένοι στον πιο φοβερό κατακτητή και υποχρεωμένοι να  τηρούν την κάθε διαταγή πιστά  αλλιώς θα πλήρωναν ακόμα και με την ίδια τους τη ζωή κάθε παρατυπία.

Σε μια λοιπόν από τις πολύ αυστηρές διαταγές που απευθυνόταν στον διοικητή του Χάνδακα, στον Καδή Εφένδη και στον Αρχιαστυνόμο Αγά του υψηλού τάγματος των Γενίτσαρων αναφέρεται ο τρόπος ενδυμασίας των ραγιάδων. 

Η συγκεκριμένη διαταγή αφορά ολόκληρη την αυτοκρατορική επικράτεια και λέγει πως απαγορεύεται οι Χριστιανοί να φορούν σαλβάρια από τσόχα διότι αυτά τα φορούν μόνο οι Μουσουλμάνοι που διαμένουν στην πόλη του Χάνδακα, οι γενίτσαροι και οι στρατιωτικοί. Επίσης οι περισκελίδες που θα φορούν δεν θα πρέπει να έχουν 8 ή 10 φύλλα γιατί αυτές τις φορούν μόνο οι γενίτσαροι. Τέλος τα γεμενιά ( είδος μαντηλιού από χρωματιστό κλαδωτό ύφασμα που χρησιμοποιούνταν σαν φακιόλια των γυναικών) απαγορευόταν να είναι κόκκινα όπως και τα φέσια και άλλα ενδύματα που φορούσαν οι μουσουλμάνοι. Η διαταγή θα ήταν αυστηρότατη για τους Χριστιανούς και τους Αρμένιους της Περσίας .Σε ότι αφορά τα κόκκινα γεμενιά ίσχυε το ίδιο και για τους Ιουδαίους , όπως και να μην φορούν σαμουρόγουνες και καλπάκια από δέρμα ικτίδος και άλλα λαμπρά ρούχα. Οι Χριστιανοί θα ήταν υποχρεωμένοι να  φορούν μόνο μαύρο φέσι ή γεμενί και οι Ιουδαίοι χρώμα κυανού και στο κεφάλι μπονάτα ( σκούφος άνευ γύρου) φτιαγμένος από βαμβακερό ύφασμα ( αλατζά) και ποικιλόχρωμο. 

Η διαταγή έπρεπε αμέσως να γίνει γνωστή μέσω κηρύκων σε όλες τις οδούς , τις αγορές και τις συνοικίες της πόλης και όσοι δεν θα συμμορφώνονταν και δεν υπάκουαν στο γράμμα της υψηλής αυτής εντολής εντός τριών ημερών  θα τιμωρούνταν αμείλικτα από τον Ιερόν Νόμο. 

Ο ιεροδίκης αφού παρέλαβε τέτοιο φιρμάνι ενήργησε αμέσως και έγραψες τούτη την διαταγή στο ν Κώδικα του Ιεροδικείου  εφαρμόζοντας την από την επόμενη μέρα. Δεν υπάρχει σχετικό έγγραφο να λέει αν υπήρχαν παρατυπίες καθόλο αυτό το διάστημα αλλά λίγες μέρες αργότερα την 2^η Ιουλίου του ίδιου έτους ένας αποθανών Χριστιανός από τον Χάνδακα  «…εγκατέληψε 2 τσόχικα σαλβάρια αξίας 800 παράδων, 2 τσόχινα ζιμπούνια άξιας 320 παράδων , 2 μεταχειρισμένα γελέκια, 1 τσόχινη φέρμελη και 1 μεταχειρισμένο σαρίκι…»

Ένας χρόνος περίπου πέρασε από την διαταγή  του 1761 και μια νέα αυστηρότερη ήρθε να προστεθεί στα κιτάπια του Ιερού Κώδικα. 

Αυτή τη φορά τον Ιούλιο του 1762 η διαταγή προς τον Οσμάν Πασά του Χάνδακα και τον Τουρναζή μπασή  ( αρχιαστυνόμου) λέει πως η τάξη των άπιστων (εννοεί τους Χριστιανούς ) περιφέρεται με χρώματα όπως η μουσουλμανική ενδυμασία  για το λόγο αυτό από εκείνη την ημέρα και στο εξής οι άπιστοι ραγιάδες  δεν θα έπρεπε να φέρουν στην κεφαλή τους κόκκινα ή άσπρα φέσια ή θα περιτύλιγαν αυτά με λευκά ή έγχρωμα υφάσματα αλλά τα σαλβάρια τους θα ήταν μόνο μαύρα ή κυανούς. Επίσης απαγορευόταν οι φουφούλες και οι δίπλες και στα πόδια τους μόνο μαύρα γεμενιά και κόκκινα παπούτσια . Λίγο πολύ όπως και το προηγούμενο φιρμάνι μόνο που στην εντολή δηλώνεται πως καμιά πλέον παραχώρηση δεν θα γίνει και η τιμωρία για όσους δεν συμμορφωθούν με την παραπάνω διαταγή θα είναι  πάρα πολύ σκληρή…

Για να μαθαίνουμε, να θυμόμαστε, να σκεφτόμαστε…

ΠΗΓΕΣ:
Μεταφράσεις Τούρκικων Αρχείων, Νικόλαος Σταυρινίδης.

Το Ηράκλειο εντός των τειχών, Χρυσούλα Τζομπανάκη, 2000

Cretalive.gr

Αρχεία Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης

 http://zhtunteanagnostes.blogspot.gr/