Τι είναι τα «ατμοσφαιρικά ποτάμια» που απειλούν τη μεγαλύτερη παγοκρηπίδα της Ανταρκτικής Χερσονήσου

Τα τελευταία 20 χρόνια η Ανταρκτική βιώνει τις πρωτοφανείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, με το λιώσιμο των πάγων και τις υψηλές για την περιοχή θερμοκρασίες. Τον περασμένο Μάρτιο, οι μετεωρολογικοί σταθμοί στην Ανταρκτική κατέγραψαν θερμοκρασίες οι οποίες ήταν κατά 30 βαθμούς Κελσίου υψηλότερες από τα συνηθισμένα για την εποχή επίπεδα. Τον ίδιο μήνα, κατέρρευσε μια παγοκρηπίδα στο μέγεθος του Λος Άντζελες.

Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν τι ρόλο μπορεί να έπαιξαν οι υψηλές θερμοκρασίες στο συμβάν. Ωστόσο, η θερμότητα εισέβαλε γρήγορα μέσω ενός «ατμοσφαιρικού ποταμού», περιοχή στην ατμόσφαιρα όπου συγκεντρώνεται σημαντική ποσότητα υδρατμών που αναδύονται από τα ζεστά νερά του Ειρηνικού Ωκεανού, και ταξιδεύουν σε ύψος άνω των τριών χιλιομέτρων πάνω από τη θάλασσα.

Μια νέα μελέτη δείχνει ότι αυτά τα «ατμοσφαιρικά ποτάμια» τα οποία συνοδεύονται από βροχή και χιόνι προκαλούν ακραίες θερμοκρασίες, αποσύνθεση των θαλάσσιων πάγων και μεγάλα ωκεάνια κύματα που αποσταθεροποιούν τις παγοκρηπίδες στην Ανταρκτική Χερσόνησο.

Οι συνθήκες αυτές παρατηρήθηκαν κατά την κατάρρευση δύο παγοκρηπίδων της χερσονήσου –Larsen A και B – τα καλοκαίρια του 1995 και του 2002, αντίστοιχα. Οι επιστήμονες της μελέτης η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Nature Communications Earth & Environment», διαπίστωσαν ότι τώρα κινδυνεύει και η μεγαλύτερη εναπομείνασα παγοκρηπίδα, η Larsen C.

Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν αλγόριθμους, κλιματικά μοντέλα και δορυφορικές παρατηρήσεις και διαπίστωσαν ότι το 60% των γεγονότων αυτών προκλήθηκε από ατμοσφαιρικά ποτάμια μεταξύ 2000 και 2020.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους αυτές οι παγοκρηπίδες μπορούν να αποσταθεροποιηθούν. Στην περίπτωση των παγοκρηπίδων Larsen A, B και C, υπάρχουν ενδείξεις για ανέμους τύπου Foehn. Πρόκειται για θερμούς, ξηρούς ανέμους που κατέρχονται από το βουνό αφού ο ψυχρός, υγρός αέρας ανέβει στην άλλη πλευρά. Αυτοί μπορούν να προκαλέσουν ξαφνικές και δραματικές αλλαγές στις θερμοκρασίες, ενώ στην Ανταρκτική προκαλούν το λιώσιμο των πάγων. Το λιώσιμο των θαλάσσιων πάγων εκθέτει επίσης τις παγοκρηπίδες στον ωκεάνιο κυματισμό, ο οποίος μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω αποσταθεροποίηση.

«Αυτό που διαπίστωσε η μελέτη μας είναι ότι όλες αυτές οι διαφορετικές πτυχές προκαλούνται στην πραγματικότητα από τα ατμοσφαιρικά ποτάμια, ιδίως τα έντονα», δήλωσε στο CNN ένας από τους επικεφαλής συγγραφείς της μελέτης, ο Τζόναθαν Γουίλ στο Πανεπιστήμιο Grenoble Alpes στη Γαλλία.

Τι σημαίνει αυτό για τη στάθμη της θάλασσας

Μια κατάρρευση της Larsen C θα είχε αρνητικές επιπτώσεις στη στάθμη της θάλασσας σε όλο τον πλανήτη. Αν και οι παγοκρηπίδες σπάνε και μπορούν να προκαλέσουν άνοδο της στάθμης της θάλασσας, δεν προσθέτουν τεράστιο όγκο γιατί επιπλέουν ήδη στο νερό. Παίζουν όμως κρίσιμο ρόλο στην αποτροπή μεγαλύτερης ανόδου της στάθμης της θάλασσας.

«Οι παγοκρηπίδες εμποδίζουν τους παγετώνες που βρίσκονται στην ξηρά, να καταλήξουν στον ωκεανό», δήλωσε ο επιστήμονας. «Και όταν αυτές οι υφαλοκρηπίδες εξαφανιστούν, δεν θα υπάρχει τίποτα να συγκρατήσει αυτούς τους παγετώνες. Η ταχύτητά τους αυξάνεται και αρχίζουν να ρέουν στον ωκεανό. Αυτό στη συμβάλλει άμεσα στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας», πρόσθεσε.

Οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμη ποια σχέση μπορεί να υπάρχει μεταξύ των ατμοσφαιρικών ποταμών και της κλιματικής αλλαγής, αλλά ο πρόσφατος καύσωνας και οι συνθήκες στην Ανταρκτική εκείνη την εποχή, ήταν τόσο ακραίες που οι ειδικοί αρχίζουν να υποθέτουν ότι η κλιματική κρίση μπορεί να παίζει κάποιο ρόλο. Αυτό θα γίνει πραγματικά σαφέστερο μόνο αν συμβεί ένα παρόμοιο γεγονός στο μέλλον.

«Το ερώτημα είναι αν τα ατμοσφαιρικά ποτάμια θα συμβαίνουν συχνότερα καθώς αλλάζει το κλίμα», δήλωσε στο CNN η Τζουλιάν Στρόουβ, καθηγήτρια πολικής παρατήρησης και μοντελοποίησης στο University College του Λονδίνου, η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη.

«Νομίζω ότι είναι πολύ νωρίς για να πούμε ότι θα συμβεί», είπε, προσθέτοντας ότι διαφορετικές ατμοσφαιρικές αναλύσεις δίνουν διαφορετικά αποτελέσματα. «Ωστόσο, είναι πιθανό ότι η ατμόσφαιρα θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διάσπαση των παγοκρηπίδων, αποδυναμώνοντάς τες μέσω της τήξης της επιφάνειας».

Ο Τζον Τέρνερ, μετεωρολόγος στη Βρετανική Έρευνα Ανταρκτικής (British Antarctic Survey), ο οποίος επίσης δεν συμμετείχε στη μελέτη, δήλωσε ότι το μεγαλύτερο μέρος της αστάθειας μιας παγοκρηπίδας, οφείλεται στο λιώσιμο που συμβαίνει από τον πυθμένα και πιστεύει πως δεν θα πρέπει να δοθεί υπερβολική έμφαση στο ρόλο των ατμοσφαιρικών ποταμών.

Συμφωνεί όμως ότι ο άνεμος που φέρνουν τα ατμοσφαιρικά ποτάμια μπορεί να είναι το τελειωτικό χτύπημα για αυτές τις παγοκρηπίδες. Ο Τέρνερ εξήγησε ότι αν έλιωναν όλοι οι πάγοι της ηπείρου, η στάθμη της θάλασσας θα μπορούσε να ανέβει έως και 60 μέτρα. Η Δυτική Ανταρκτική, η ευρύτερη περιοχή γύρω από τη χερσόνησο, θα εξαφάνιζε ολόκληρα νησιά και θα ήταν καταστροφική για εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν σε παράκτιες περιοχές και όχι μόνο.