Πόσο έξυπνα είναι τα χταπόδια;

Η ευφυΐα των χταποδιών δεν είναι άγνωστη στους επιστήμονες. Τα οχτάποδα μαλάκια επιδεικνύουν αξιοθαύμαστη και περίπλοκη συμπεριφορά και δεν είναι τυχαίο που πολύ συχνά γίνονται viral βίντεο με εντυπωσιακές «αποδράσεις» από σκάφη. 

Επιστήμονες στο Ινστιτούτο Έρευνας του Εγκεφάλου στο Queensland χρησιμοποίησαν τεχνολογία μαγνητικής τομογραφίας (MRI) για να εξετάσουν τις εγκεφαλικές δομές σε τέσσερα διαφορετικά είδη χταποδιών και διαπίστωσαν ότι οι εγκέφαλοι των χταποδιών ποικίλλουν, ανάλογα με το πού ζει ένα είδος, πότε είναι πιο δραστήριο και κατά πόσο αλληλεπιδρά με άλλα πλάσματα. 

«Το χταπόδι είναι κορυφαίο στο καμουφλάζ, ικανό για περίπλοκες δραστηριότητες και η γνωστική του ικανότητα λέγεται ότι πλησιάζει εκείνη ορισμένων μικρών θηλαστικών», εξηγεί ο Δρ. Chung, μέλος της ομάδας των ερευνητών.

«Μελετήσαμε τέσσερα είδη, συμπεριλαμβανομένου ενός χταποδιού βαθιάς θάλασσας, ενός μοναχικού νυχτερινού είδους και δύο διαφορετικών «ενοίκων» υφάλων που δραστηριοποιούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας».

Διαφορετικό χταπόδι, διαφορετικός εγκέφαλος

Το χταπόδι που βρέθηκε σε βαθιά νερά είχε έναν εγκέφαλο παρόμοιο με αυτό μαρσιποφόρων και τρωκτικών, κατάλληλο για τον αργό ρυθμό ζωής του και τις περιορισμένες αλληλεπιδράσεις με άλλα ζώα.

Τα χταπόδια των υφάλων είχαν έναν σημαντικά μεγαλύτερο εγκέφαλο με κάποιες ιδιότητες παρόμοιες με αυτές των πρωτευόντων, προσαρμοσμένο για πολύπλοκα οπτικά καθήκοντα και κοινωνική αλληλεπίδραση σε ένα πολυσύχναστο, καλά φωτισμένο περιβάλλον.

«Αυτά τα χταπόδια έχουν κάποιες εξαιρετικά πολύπλοκες συμπεριφορές που δεν είναι γνωστές σε άλλα χταπόδια», δήλωσε ο Δρ. Chung. «Για παράδειγμα, έχουν καταγραφεί να κυνηγούν συνεργατικά με ψάρια υφάλου. Συνήθως το χταπόδι ηγείται και οι πέστροφες των κοραλλιών συμμετέχουν είτε αναζητώντας ενεργά τη λεία τους είτε αρπάζοντας ευκαιριακά μικρούς οργανισμούς που εξωθεί το χταπόδι.

«Η ικανότητα να λαμβάνουν και να ανταποκρίνονται σε χειρονομίες μεταξύ διαφορετικών ειδών στο πλαίσιο του συνεργατικού κυνηγιού αποδεικνύει ότι τα είδη χταποδιών διαθέτουν πολύπλοκες γνωστικές ικανότητες».

Η δομή του εγκεφάλου συνδέεται με την όραση, τη συμπεριφορά

Οι διαφορές στις δομές του εγκεφάλου μεταξύ των διαφορετικών ειδών χταποδιού, σχετίζονται με το μέγεθος του εγκεφάλου: η μεγαλύτερη επιφάνεια υποδηλώνει πιο πολύπλοκο νευρικό σύστημα και αυξημένη γνωστική ικανότητα.

Ο καθηγητής Justin Marshall είναι επικεφαλής της ομάδας που ανακάλυψε πρώτη τις διαφορές, επιτρέποντας στον άνθρωπο να κατανοήσει πιο βαθιά την εξέλιξη αυτών των έξυπνων ζώων. 

Η έρευνα της ομάδας είχε ως στόχο να παράσχει πληροφορίες για το πώς η δομή του εγκεφάλου των χταποδιών συνδέεται με τη συμπεριφορά, την όραση και την προηγμένη αντίληψη, λέει ο καθηγητής Marshall.

Ο πρώτος που είχε περάσει αμέτρητες ώρες με χταπόδια, ήταν ο θρυλικός πρωτοπόρος των βυθών Ζακ Υβ Κουστώ και η ομάδα του - παρατηρώντας και βιντεοσκοπώντας άγρια χταπόδια που τα επισκέπτονταν τακτικά.

Μέσα σε λίγο καιρό, κάποια από τα χταπόδια είχαν πλήρως εξοικειωθεί με τους δύτες, και ανέβαιναν ακόμα και πάνω τους, κάνοντας «βόλτα». Άλλα ήταν πιο επιφυλακτικά και έμεναν στις τρύπες τους. Κάποια χταπόδια φάνηκε πως είχαν ακόμα και προτιμήσεις για συγκεκριμένους άτομα.

Οι δύτες ήθελαν να μάθουν αν τα χταπόδια -όπως υποπτεύονταν- έκλεβαν ψάρια από τα δίχτυα των ψαράδων, οπότε έστησαν ένα δίχτυ με αρκετά ψάρια και έκατσαν να παρακολουθήσουν. Και βέβαια, ένα χταπόδι ήρθε και πήρε τα ψάρια. Ένα άλλο χταπόδι άνοιξε ένα βάζο που περιείχε τροφή, ενώ ένα τρίτο φάνηκε να ενοχλείται από το είδωλό του όταν του έδειξαν έναν καθρέφτη.

Οι αφηγήσεις του Κουστώ είναι ανεκδοτολογικού χαρακτήρα και δεν έγιναν μετρήσιμα επιστημονικά πειράματα. Ωστόσο, ο θαλασσοπόρος κατάφερε να αποτυπώσει τρεις βασικές ιδιότητες των χταποδιών: Διαφορετικά χταπόδια έχουν διαφορετική ιδιοσυγκρασία, κάποια θα εμπλακούν μαζί σας - ίσως απλώσουν ένα πλοκάμι τους για να αγγίξουν το χέρι σας και ορισμένες φορές θα συμπεριφερθούν με τρόπο ευφάνταστο και απρόσμενο για τον ανθρώπινο παρατηρητή.