Oι μέλισσες δεν πεθαίνουν αφότου μας τσιμπήσουν

Βλέπετε μια μέλισσα δίπλα σας. Φοβάστε πως θα σας τσιμπήσει και αντιδράτε σπασμωδικά. Λάθος. Ενδεχομένως να έχετε κάνει γενικά λάθος και αυτό που έχετε δίπλα σας να είναι σφήκα και όχι μέλισσα. Τότε μιλάμε για ένα τελείως διαφορετικό 'παιχνίδι'.

Όταν οι μέλισσες είναι μακριά από την κυψέλη τους, δεν έχουν κάτι να προστατέψουν και γίνονται δειλές. Για να μας τσιμπήσουν χρειάζεται α) να τις προκαλέσουμε (στο βαθμό που δεν μπορεί να διαφύγει) ή β) να πάμε πολύ κοντά στη φωλιά της. Ναι, δεν είναι επιθετικές από τη φύση τους, όπως ενδεχομένως να νομίζουμε οι περισσότεροι.

Όντως πεθαίνουν οι μέλισσες, αφότου μας τσιμπήσουν;

Το Live Science διευκρίνισε ότι αδίκως αποδίδουμε στις μέλισσες, αυτά που κάνουν οι σφήκες “οι οποίες είναι πιο επιθετικές και τολμηρές από τις μέλισσες” που κυκλοφορούν σε 20.000 διαφορετικά είδη. Δεν τσιμπούν όλα, όπως δεν έχουν όλα κεντρί -ή στην ίδια ποσότητα. Για την ακρίβεια, περισσότερα από 500 είδη (βρίσκονται κυρίως σε τροπικές περιοχές) δεν έχουν κεντρί και τσιμπούν, για να αποτρέψουν τους εισβολείς από το να μπουν στις φωλιές τους.

Τι γίνεται με όσες έχουν κεντρί; “Η μέλισσα η μελιτοφόρος (που έχει 10 είδη), μετά το τσίμπημα σε ανθρώπους ή άλλα θηλαστικά, πεθαίνει. Κάτι που οφείλεται στην ανατομία του κεντριού.

"Είναι αγκαθωτό, 'πιάνεται' μέσα στο δέρμα και επιτρέπει στο κεντρί να παραμείνει στη θέση του και να συνεχίσει να 'δίνει' δηλητήριο, στον άτυχο δέκτη του τσιμπήματος".

Τσιμπάει μόνο έντομα και αράχνες, όταν νιώθει πως απειλούν το 'σπίτι' της και δεν πεθαίνει “γιατί το κεντρί είναι ικανό να τρυπήσει τον σχετικά, λεπτό εξωσκελετό ενός εντόμου και να περάσει, χωρίς να πάθει κάτι η μέλισσα. Αυτό δεν ισχύει για τις ασιατικές σφήκες-γίγαντες που είναι γνωστές ως 'κηφήνες δολοφονίας': η θερμότητα που παράγεται με το χτύπημα των φτερών τους, 'μαγειρεύει' τον εχθρό”.

Το ανθρώπινο δέρμα είναι πιο παχύ από τους εξωσκελετούς των περισσότερων εντόμων και έτσι “το κεντρί σφηνώνεται” εξηγεί ο μοριακός βιολόγος του Washington State University, Nicholas Naeger. “Όταν η μέλισσα προσπαθεί να φύγει, μετά το τσίμπημα, το κεντρί παραμένει στον άνθρωπο και 'τραβάει' τα έντερα του εντόμου. Μπορεί να ζήσει με αυτήν την τρύπα για αρκετές ώρες, αλλά στο τέλος υποκύπτει στην απώλεια υγρών και την ανεπάρκεια εσωτερικών οργάνων”.

Υπάρχουν και είδη που επιβιώνουν μετά το τσίμπημα σε άνθρωπο. Είναι αυτά με λείο κεντρί “που τους επιτρέπει να τσιμπάνε πολλές φορές, χωρίς να πεθαίνουν”. Κάτι τέτοιο συμβαίνει με τις σφήκες.

Δεν τσιμπούν όλα τα φύλα

Όποια μέλισσα τσιμπάει είναι θηλυκή, “καθώς το κεντρί είναι στην πραγματικότητα, τροποποιημένη ωοτοκία (βλ. τρόπος αναπαραγωγής, κατά τον οποίον το θηλυκό γεννά αβγά που εκκολάπτονται έξω από τον μητρικό οργανισμό) ή ένα σωληνοειδές όργανο, μέσω του οποίου ένα θηλυκό έντομο εναποθέτει τα αυγά του.

Οι θηλυκές μέλισσες υπερτερούν κατά πολύ των αρσενικών ομολόγων τους. Σύμφωνα με μελέτη του 2019 που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό PLOS One, ο μέσος πληθυσμός των μελισσών έχει αναλογία θηλυκών προς αρσενικά περίπου 5 προς 1.

Επίσης, οι θηλυκές μέλισσες επιτίθενται και κατά ομάδες. Εάν δηλαδή, γίνει αντιληπτή η οποιαδήποτε απειλή από μια μοναχική θηλυκή μέλισσα, καλεί τις 'φίλες' της σε βοήθεια, απελευθερώνοντας φερομόνη συναγερμού -που οι άλλες θηλυκές μέλισσες αναγνωρίζουν ως σήμα υπεράσπισης της αποικίας.

Η φερομόνη αυτή είναι το μόριο που κάνει τις μπανάνες να 'μυρίζουν' πως είναι ώριμες (οξικό ισοαμύλιο).

Επιστήμονες που έχουν μελετήσει τις μέλισσες, εξηγούν πως μάλλον δεν αντιλαμβάνονται πως θα πεθάνουν, αν τσιμπήσουν κάποιον “αλλά είναι διατεθειμένες να δώσουν τις ζωές τους, για να υπερασπιστούν την αποικία τους. Όταν πρόκειται για την προστασία της αποικίας ή για τη βεβαιότητα ότι τα γονίδια θα περάσουν στην επόμενη γενιά, τα ένστικτα που οδηγούν αυτές τις συμπεριφορές ξεπερνούν κάθε ανησυχία που μπορεί να έχουν οι μέλισσες για τον εαυτό τους”.