Κορωνοϊός: Οι μεταλλάξεις του συνιστούν απόδειξη της θεωρίας της εξέλιξης των ειδών

Την απόδειξη της θεωρίας της εξέλιξης των ειδών του Δαρβίνου βλέπουμε να εκτυλίσσεται μπροστά στα ίδια μας τα μάτια με τις μεταλλάξεις του κορωνοϊού, και ιδιαιτέρως τη μετάλλαξη Δέλτα, τονίζουν επιστήμονες, εξηγώντας τον τρόπο με τον οποίον διαφοροποιείται ο ιός από στέλεχος σε στέλεχος και από φορέα σε φορέα.

Σε λιγότερο από δύο χρόνια ο κορωνοϊός έχει εμφανίσει τέσσερις ανησυχητικές μεταλλάξεις, άλλες τουλάχιστον 10 ενδιαφέρουσες (κατά τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας) παραλλαγές και χιλιάδες ακόμη τροποποιημένα στελέχη που έχουν εντοπιστεί αλλά είναι λιγότερο μεταδοτικά από το αρχικό στέλεχος του 2019 στη Κίνα.

Εκείνο το στέλεχος τροποποιήθηκε κατά τη μετάδοση και επώασή του από άνθρωπο σε άνθρωπο, με αποτέλεσμα το στέλεχος Άλφα, που εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2020 στη Μεγάλη Βρετανία, να είναι 50% πιο μεταδοτικό. Ακόμη χειρότερα, το στέλεχος Δέλτα είναι 40% έως 60% ακόμη πιο μεταδοτικό από το Άλφα, καθώς μεταλλάχθηκε για να επικρατήσει. Είναι ακριβώς δηλαδή η φυσική επιλογή των ειδών για την εξέλιξή τους, όπως τη διατύπωσε τον 19ο αιώνα ο Δαρβίνος.

«Αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι υπάρχουν μεταλλάξεις που επιλέγονται από τονιό για να τον καταστήσουν καλύτερο στη μετάδοση», εξήγησε στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο ABC ο Αντόλφο Γκαρσία-Σάστρε, διευθυντής του Ινστιτούτου Παγκόσμιας Υγείας και Αναδυόμενων Παθογενειών της Ιατρικής Σχολής του Όρους Σινά στη Νέα Υόρκη. «Είναι σαν ένα μωρό που τώρα μαθαίνει, καθώς είναι ελάχιστος χρόνος αφότου ο κορωνοϊός μπήκε στον ανθρώπινο οργανισμό».

Προς το παρόν οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν εάν το στέλεχος Δέλτα έχει φθάσει στον υπέρτατο βαθμό μεταδοτικότητας, αλλά όσο περισσότερο κυκλοφορεί μια παραλλαγή τόσο πιο πιθανό είναι να μετεξελιχθεί περαιτέρω και να φτάσει στο ανώτατο δυνατό επίπεδο μετάδοσης. «Αυτό ακριβώς είναι που κάνει έναν ιό να επικρατεί, η περισσότερη αναπαραγωγή», είπε ο κ. Γκαρσία-Σάστρε.

Εξήγησε μάλιστα ότι κάθε φορά που ένας ιός αναπαράγεται, η δημιουργεί αντίγραφο του εαυτού του, προσπαθεί το αντίγραφό του να είναι τέλειο. Όμως όπως και η αναπαραγωγή των ανθρώπινων κυττάρων, που κάποιες φορές δημιουργεί κύτταρα με μεταλλάξεις, έτσι και οι ιοί κάνουν… λάθη όταν αντιγράφουν τον εαυτό τους. Στις περισσότερες των περιπτώσεων τα σφάλματα στην αναπαραγωγή καθιστούν τον ιό πιο αδύναμο. «Αρκεί όμως έστω μία μετάλλαξη που καθιστά δυνατότερο τον ιό και προσβάλλει τον ξενιστή του και να αρχίσει να αναπαράγεται και να κυριαρχεί», πρόσθεσε.

Έτσι ενώ τα ισχυρότερα στελέχη συνιστούν την εξαίρεση στον κανόνα των μεταλλάξεων, η ευρεία μετάδοση του ιού σημαίνει περισσότερες πιθανότητες για παραλλαγές με πιο σπάνια αλλά ισχυρότερα στελέχη.

Και πώς επωάζονται και εξελίσσονται αυτά τα νέα στελέχη; Υπάρχουν διάφοροι τρόποι: Πέρα από την ευρεία μετάδοση όπως συνέβη στη Βρετανία πριν το Άλφα και στην Ινδία πριν το Δέλτα, η μετάλλαξη μπορεί να λάβει χώρα σε ασθενείς με τις λεγόμενες χρόνιες λοιμώξεις, που συμβαίνουν ότι ένας άνθρωπος έχει αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα ή λαμβάνει ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.

«Κάποια άτομα έχουν επίμονη ή χρόνια μόλυνση. Σε αυτά τα άτομα υπάρχει επιταχυνόμενη εξέλιξη» του ιού, δήλωσε ο Δρ. Ρίτσαρντ Λέσελς, λοιμωξιολόγος στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής, όπου μελετά την εξέλιξη του τοπικού στελέχους Βήτα.

Ο Νέβαν Κρόγκαν, μοριακός βιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια υπογραμμίζει ότι η εξέλιξη του κορωνοϊού, λόγω και του ανεπαρκούς εμβολιασμού του πληθυσμού, «είναι σαν τη μητέρα κάθε είδους φυσικής επιλογής στον κόσμο. Είναι σαν να πιέζουμε τον ιό να μεταλλαχθεί, και αυτός λατρεύει να το κάνει αυτό».

Πέρα από τη μετάδοση των μεταλλάξεων, υπάρχει και άλλος τρόπος απόκτησης νέων τροποποιήσεων που κάνουν τον ιό πιο μεταδοτικό: Αυτός, σύμφωνα με τον κ. Γκαρσία-Σάστρε, είναι η ταυτόχρονη είσοδος δύο παραλλαγών στο ίδιο κύτταρο. Αυτό εξηγεί την παρουσία 20 τροποποιήσεων στη μετάλλαξη Δέλτα, αν και αυτό είναι ακόμη πολύ δύσκολο να μελετηθεί και είναι ακόμη στο πλαίσιο της θεωρίας.

Παρότι τα εγκεκριμένα εμβόλια αντέχουν στην πίεση των μεταλλάξεων και παραμένουν πολύ αποτελεσματικά, το αυξημένο επίπεδο μολύνσεων των εμβολιασμένων δείχνει την πορεία της εξέλιξης του κορωνοϊού.

«Αυτό αναδεικνύει ότι πρόκειται ίσως για την αρχή μιας τάσης, και αυτό μας ανησυχεί», δήλωσε στο περιοδικό Science τον Αύγουστο ο καθηγητής εξελικτικής βιολογίας στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Άρης Κατζουράκης.