Ισραήλ: Τάφος της Εποχής του Χαλκού αποκάλυψε στοιχεία χειρουργικής επέμβασης στον εγκέφαλο

Ομάδα αρχαιολόγων ανακάλυψε στοιχεία εγχείρησης εγκεφάλου σε ένα από τα δυο αδέλφια που είχαν θαφτεί σε έναν τάφο την Εποχή του Χαλκού. Το εύρημα αποτελεί το πρωιμότερο δείγμα τρυπανισμένου κρανίου. Ο τρυπανισμός (trepanation) που πρωτοεμφανίστηκε στη Λίθινη εποχή (20 000 π.Χ.) ήταν ένα είδος χειρουργικής επέμβασης, κατά την οποία ανοίγονταν οπές στα οστά του κρανίου πιθανότατα με σκοπό την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων και την αντιμετώπιση ψυχικών διαταραχών, ημικρανιών ή της επιληψίας.

Τα λείψανα των αδελφών, που έζησαν κατά την Εποχή του Χαλκού μεταξύ του 1550 π.Χ. και του 1450 π.Χ., βρέθηκαν κατά τη διάρκεια ανασκαφής ενός τάφου στην αρχαία πόλη Τελ Μεγκίντο (Tel Megiddo), στο σημερινό Ισραήλ.

Ο μεγαλύτερος αδελφός, ο οποίος εκτιμάται ότι ήταν μεταξύ 20 και 40 ετώνόταν πέθανε, είχε υποβληθεί σε αυτή την αρχαία χειρουργική τεχνική που περιλάμβανε την κοπή του τριχωτού της κεφαλής και τη χρήση ενός αιχμηρού, λοξού εργαλείου με το οποίο οι αρχαίοι άνθρωποι χάραζαν τέσσερις διασταυρούμενες γραμμές στο μετωπιαίο οστό του κρανίου. Οι γραμμές αυτές είχαν δημιουργήσει στο κρανίο του ασθενούς μια τετράγωνη οπή 30 χιλιοστών.

«Έχουμε αποδείξεις ότι ο τρυπανισμός ήταν ένα διαδεδομένο είδος χειρουργικής επέμβασης για χιλιάδες χρόνια», δήλωσε η κύρια συγγραφέας της μελέτης Ρέιτσελ Κάλισερ και υποψήφια διδάκτωρ στο Ινστιτούτο Joukowsky για την Αρχαιολογία και τον Αρχαίο Κόσμο του Πανεπιστημίου Brown στο Ροντ Άιλαντ των ΗΠΑ.

«Ωστόσο, δεν το βλέπουμε τόσο συχνά στην Εγγύς Ανατολή, καθώς έχουν βρεθεί μόνο δώδεκα δείγματα σε ολόκληρη αυτή την περιοχή. Η ελπίδα μου είναι ότι η προσθήκη περισσότερων παραδειγμάτων στο επιστημονικό αρχείο θα εμβαθύνει την κατανόηση της ιατρικής περίθαλψης και της πολιτιστικής δυναμικής στις αρχαίες πόλεις της περιοχής αυτής».

Οι ερευνητές παραξενεύτηκαν όταν ανακάλυψαν ότι τα κομμάτια οστών που αφαιρέθηκαν από το κρανίο, είχαν ταφεί μαζί με τα νεκρά αδέλφια. Όμως, δεν ήταν η μόνη ασυνήθιστη ανακάλυψη που έγινε για τα αδέρφια καθώς οι ερευνητές μελετούσαν τα οστά τους.

Η πόλη Τελ Μεγκίντο ήταν μέρος της Βία Μάρις (Via Maris) πριν από 4.000 χρόνια. Αυτός ο κρίσιμος χερσαίος δρόμος συνέδεε την Αίγυπτο, τη Συρία, τη Μεσοποταμία και την Ανατολία, σύμφωνα με τον συν-συγγραφέα της μελέτης, Ίσραελ Φίνκελσταϊν, διευθυντή της Σχολής Αρχαιολογίας και Θαλάσσιων Πολιτισμών του Πανεπιστημίου της Χάιφα.

Η Τελ Μεγκίντο ήλεγχε μέρος αυτής της εμπορικής οδού, καθιστώντας την μια πλούσια και κοσμοπολίτικη πόλη γεμάτη παλάτια, ναούς και οχυρά.

«Δεν μπορούμε να υπερεκτιμήσουμε την πολιτιστική και οικονομική σημασία της Μεγκίντο στην ύστερη εποχή του Χαλκού», πρόσθεσε ο Φίνκελσταϊν.

Ο τάφος βρέθηκε σε μια περιοχή που γειτνιάζει με ένα ανάκτορο της ύστερης εποχής του Χαλκού στην Τελ Μέγκιντο, γεγονός που κάνει τους ερευνητές να πιστεύουν ότι οι δύο άνδρες ήταν είτε μέλη της ελίτ είτε βασιλείς. Η εξέταση DNA αποκάλυψε ότι οι δύο ήταν συγγενείς και πιθανότατα αδέρφια. Οι άνδρες είχαν ταφεί με κυπριακά κεραμικά, τρόφιμα και άλλα πολύτιμα αντικείμενα παρόμοια με αυτά που βρέθηκαν σε άλλους τοπικούς τάφους υψηλού κύρους.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα δύο αδέλφια ήταν βαριά άρρωστα. Οι σκελετοί τους έφεραν σημάδια ασθένειας, συμπεριλαμβανομένων εκτεταμένων βλαβών που υποδηλώνουν χρόνιες, εξουθενωτικές καταστάσεις. Αλλά και οι δύο κατάφεραν να επιβιώσουν για πολλά χρόνια παρά τις ασθένειές τους.

Τα δυο αδέλφια έπασχαν από σοβαρά νοσήματα, τα οποία εκείνη την εποχή, θα ήταν δύσκολο να αντιμετωπίσουν εάν δεν ήταν πλούσιοι ή αν δεν είχαν υψηλή κοινωνική θέση, δήλωσε η Κάλισερ. Αν ανήκαν στην ελίτ, μπορεί να μην δούλευαν τόσο πολύ και μπορεί να ακολουθούσαν μια ειδική δίαιτα, εκτιμά η ερευνήτρια.

«Αν ανήκαν στην ελίτ, ίσως να κατάφεραν να επιβιώσουν περισσότερο από μια σοβαρή ασθένεια, επειδή είχαν πρόσβαση σε περίθαλψη», εξήγησε η Κάλισερ.

Ο μικρότερος αδελφός πέθανε στην εφηβεία ή λίγα χρόνια αργότερα, πιθανώς από μια μολυσματική ασθένεια όπως η φυματίωση ή η λέπρα. Ο μεγαλύτερος αδελφός είχε έναν επιπλέον γομφίο, οπότε μπορεί να έπασχε από μια γενετική πάθηση όπως η κλειδοκρανιακή δυσπλασία που επηρεάζει τα δόντια και τα οστά.

«Τα στοιχεία από τον σκελετό μας λένε ότι το άτομο αυτό υπέφερε από κάποια ασθένεια για μεγάλο χρονικό διάστημα, η οποία, αν υποθέσουμε ότι δεν αντιμετωπίστηκε, πιθανότατα επιδεινώθηκε», εξήγησε η Κάλισερ. «Αυτό το άτομο είχε το προνόμιο να υπομείνει τη μόλυνση για μεγάλο χρονικό διάστημα και να υποβληθεί σε μια υψηλού επιπέδου κρανιακή επέμβαση, γεγονός που μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τρυπανισμός πραγματοποιήθηκε ως άμεση αντίδραση σε μια φθίνουσα κατάσταση».

Ωστόσο, αυτό που είναι σίγουρο, είανι ότι ο μεγαλύτερος αδελφός πέθανε μέσα σε λίγες ημέρες ή ώρες μετά την επέμβαση, με βάση την έλλειψη επούλωσης των οστών που διαπίστωσαν οι ερευνητές κατά την ανάλυσή τους.

Ενώ τα στοιχεία υποδηλώνουν ότι τα αδέλφια είχαν λέπρα, χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να επιβεβαιωθεί αυτή η θεωρία. Εάν η ανάλυση αποκαλύψει βακτηριακό DNA που συνδέεται με τη λέπρα, τα αδέλφια μπορεί να βίωσαν μία από τις πρώτες καταγεγραμμένες περιπτώσεις της νόσου.

Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν γιατί τα κομμάτια του κρανίου που αφαιρέθηκαν από τον μεγαλύτερο αδελφό συμπεριλήφθηκαν στην ταφή του. Μόνο δύο άλλα τέτοια ευρήματα έχουν βρεθεί στο παρελθόν, στην Αγγλία και στο Περού.

«Στη μελέτη μας, εξετάζουμε αν τα κομμάτια οστού που αφαιρέθηκαν επανατοποθετήθηκαν στην κεφαλή επειδή ο γιατρός πίστευε ότι αυτό θα διευκόλυνε την επούλωση», ανέφερε η Κάλισερ. «Είναι επίσης πιθανό ότι τα κομμένα οστά να είχαν και κάποιον άλλο, μη ιατρικό σκοπό, και για αυτό τάφηκαν μαζί με τον νεκρό. Απλώς είναι άγνωστο σε εμάς. Έτσι, προς το παρόν, αυτό το μυστήριο παραμένει άλυτο».

Τα ευρήματα της μελέτης δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «PLOS ONE».