Η υπερθερμία ως συνδυαστική θεραπεία στην αντιμετώπιση του καρκίνου

Στον σημαντικό ρόλο της υπερθερμίας στην καταπολέμηση του καρκίνου αναφέρθηκαν οι επιστήμονες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας για την Υπερθερμική Ογκολογία με αφορμή το συνέδριο για το ευρωπαϊκό φόρουμ που προωθεί για το δημόσιο όφελος τη βασική και εφαρμοσμένη έρευνα στη φυσική, τη μηχανική, τις βιολογικές και κλινικές επιστήμες σχετικά με τη χρήση της υπερθερμίας στη θεραπεία του καρκίνου.

Η υπερθερμία (δηλ. η θεραπευτική εκλεκτική θέρμανση των κακοήθων όγκων) είναι από ετών γνωστή για την αυτόνομη καρκινοκτόνο δράση της και για τη μεγάλη συνεργητικότητα που παρουσιάζει, όταν εφαρμόζεται συνδυαστικά με τις πιο συμβατικές θεραπείες (χημειο- και ακτινοθεραπεία). Όπως ανέφερε ο κ. Andras Szasz Καθηγητής βιοτεχνολογίας, σχολή μηχανικών, Παν. St. Istvan (Ουγγαρία) και Καθηγητής πληροφορικής τεχνολογίας & βιονικής στο Καθολικό Παν. Βουδαπέστης, η εξέλιξη της υπερθερμίας, που επεκράτησε να λέγεται ογκοθερμία, εκμεταλλεύεται τις ξεχωριστές ιδιότητες του ίδιου του κακοήθους όγκου για να παγιδεύσει την ενέργεια εκλεκτικά, επάνω του. Με την τεχνολογία αυτή, η περιοχή του όγκου υποβάλλεται σε εναλλασσόμενο πεδίο πυκνωτικής μορφής, διαμορφωμένο κατά πλάτος με χρονο-μορφοκλασματική τρόπο (time-fractalmodulation). Με την καινοτομία αυτή επιτυγχάνεται η εκλεκτική διέγερση των φυσικώς υπαρχόντων νανοσωματιδίων της κυτταρικής μεμβράνης.

Η διέγερση αυτή έχει μια σειρά από αλυσιδωτά αποτελέσματα και λέγεται ICD (=ImmunogenicCellDeath – Ανοσογενής Κυτταρικός Θάνατος). Ο Ανοσογενής Κυτταρικός Θάνατος εκδηλώνεται ακόμη και σε απομακρυσμένα από τον πρωτοπαθή όγκο σημεία (μεταστάσεις), ακόμη και αν αυτά δεν υποβληθούν σε τοπική θεραπεία με ογκοθερμία. Το φαινομενικά περίεργο και απροσδόκητο αυτό φαινόμενο λέγεται abscopaleffect. Όλα αυτά είναι φαινόμενα παρατηρούμενα ειδικά με την νεότερης γενιάς υπερθερμία, την ογκοθερμία. Με λίγα λόγια, όπως είπε ο καθηγητής, το μήνυμα του συνεδρίου αυτού είναι ελπιδοφόρο: Το μέλλον της υπερθερμίας βρίσκεται στην ογκοθερμία και την ανοσολογική της δράση.

Ο κ. Gerardvan Rhoon, Καθηγητής Φυσικής, Πανεπιστήμιο Erasmus, Ολλανδία, Πρόεδρος ESHO (Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ογκολογικής Υπερθερμίας), τόνισε ότι σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες η προσθήκη υπερθερμίας στα ακτινοθεραπευτικά ή/και χημειοθεραπευτικά σχήματα αποτελεί συνήθη θεραπεία για όλες σχεδόν τις ογκολογικές περιπτώσεις. Όπως είπε στις αρχές του 2017, οι υγειονομικές αρχές της Ανδαλουσίας της Ισπανίας αποφάσισαν να αναγνωρίσουν την ακτινοθεραπεία και την υπερθερμία ως στάνταρ φροντίδα για τον υποτροπιάζοντα καρκίνο του μαστού και τον τοπικά προχωρημένο καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Μελέτες αποδεικνύουν τα οφέλη της υπερθερμίας

Αναφερόμενος σε σχετικές μελέτες για το θέμα, σημείωσε ότι σε μια εκτενή συστηματική ανασκόπηση (38 μελέτες, 3478 ασθενείς, Cancer Treat Reviews 2015), ο καθηγητής Datta, Kantonspital Aarau απέδειξε ότι η προσθήκη υπερθερμίας στην ακτινοθεραπεία βελτιώνει τον έλεγχο του όγκου για τον μαστό, την κεφαλή-τράχηλο, το ορθό, τραχήλου μήτρας και παιδιατρικό καρκίνο. Ενώ συμπλήρωσε ότι και ο καθηγητής Issels, LMU του Μονάχου, είχε αναφέρει στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο για τον Καρκίνο το 2015, μια απόλυτη αύξηση 12% στη συνολική επιβίωση όταν προστέθηκε υπερθερμία στη χημειοθεραπεία για ασθενείς που έλαβαν θεραπεία για σάρκωμα μαλακών ιστών.

Σύμφωνα με τον καθηγητή, σε όλες τις κλινικές μελέτες δεν διαπιστώθηκε καθόλου ή αμελητέα αύξηση της όψιμης τοξικότητας. Πέραν των παλαιοτέρων ανακοινώσεών του, ανακοίνωσε εδώ το φαινόμενο της παρεμπόδισης της επισκευής των βλαβών του DNA των όγκων, υπό την επίδραση της υπερθερμίας, μέσω αναστολής των γονιδίων BRACA1 & 2.

Ο καθηγητής Szasz από το Πανεπιστήμιο SanIstvan της Βουδαπέστης έδειξε με πολλαπλές μελέτες, προκλινικές και κλινικές ότι η ογκοθερμία προκαλεί το εντυπωσιακό φαινόμενο της απομακρυσμένης υποστροφής μεταστατικών όγκων, αν υποβληθεί σε θεραπεία ο πρωτοπαθής όγκος, αλλά όχι οι ίδιες οι μεταστάσεις. Το φαινόμενο αυτό αποκαλείται abscopaleffect, και οφείλεται σε διέγερση του ανοσοποιητικού μηχανισμού του ασθενούς με την ογκοθερμία. Το φαινόμενο είναι εξαιρετικής σημασίας, διότι αποδεικνύει ότι η υπερθερμική αυτή τεχνολογία, σε αντίθεση με όλες τις συμβατικές αντικαρκινικές θεραπείες που είναι ανοσοκατασταλτικές, είναι η μόνη ανοσοενισχυτική.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Rhoon, όλα αυτά τα δεδομένα είναι βέβαιο ότι θα αυξήσουν την αποδοχή της υπερθερμίας από την ιατρική κοινότητα.

Νέες θεραπευτικές στρατηγικές

Ο Πρόεδρος ΕΛΕΤΕΞΟ (Ελληνική Εταιρεία Εξατομικευμένης Ογκολογίας), Μέλος Ακαδημίας Επιστημών Νέας Υόρκης, Άλφρεντ Μπάριτς, τόνισε ότι οι νέες γνώσεις που έχουν αποκομίσει σχετικά με τις βιολογικές και ανοσολογικές επιδράσεις της υπερθερμίας σε συνδυασμό με τη νέα προηγμένη τεχνολογία θέρμανσης έχει προκαλέσει την διεξαγωγή νέων κλινικών μελετών στον καρκίνο της κύστης, του μεταστατικού περιτοναϊκού καρκίνου και αυτού του παγκρέατος. Αυτό, όπως είπε, δημιουργεί πολλές ευκαιρίες για εκπόνηση νέων θεραπευτικών στρατηγικών, που θα αξιοποιούν πληρέστερα την από παλαιότερα γνωστή άριστη συνέργεια της υπερθερμίας με τις παλαιότερες και νεότερες φαρμακευτικές, ακτινοθεραπευτικές και μοριακές τεχνικές. Ενώ συμπλήρωσε ότι 18 τυχαιοποιημένες μελέτες φάσης ΙΙΙ έχουν δείξει στην κλινική πράξη ότι η προσθήκη υπερθερμίας στα άλλα θεραπευτικά σχήματα διπλασιάζει μεσοσταθμικά τα αποτελέσματα των άλλων θεραπειών.

Οι ομιλητές τόνισαν επίσης την απουσία παρενεργειών και επιπλοκών με τη χρήση της υπερθερμίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον η καρκινοκτόνος αυτή θεραπεία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με την επιφύλαξη που αντιμετωπίζονται οι υπόλοιπες θεραπείες, που συνοδεύονται από τοξικότητα, όπως είπαν.

Η υπερθερμία στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα η υπερθερμία εφαρμόζεται στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Αρεταίειο, ενώ σε σχετική διαδικασία εφαρμογής της μεθόδου βρίσκεται το ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης και σε δύο ιδιωτικά θεραπευτικά κέντρα στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη και, όπως είπε ο Αναπληρωτής Καθηγητής Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας, Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Ογκολογικής Υπερθερμίας, κ. Βασίλης Κουλουλίας στην Ελλάδα «ήρθε για να μείνει ως συνδυαστική θεραπεία για τον καρκίνο».

Ενώ ο κ. Αίας – Θεόδωρος Παπασταύρου, Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου ESHO2017 και Διευθυντής ΩΡΛ Κλινικής Ιασώ GENERAL, ενημέρωσε ότι η υπερθερμία είναι εγκεκριμένη από το ΚΕΣΥ από το 2012 ως ιατρική πράξη με συγκεκριμένο τιμολόγιο και ανήκει στις πράξεις της ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας. Παρόλα αυτά, οι σχετικοί  κωδικοί ηλεκτρονικής συνταγογράφησης στον ΕΟΠΥΥ παραμένουν ανενεργοί, με συνέπεια να μην μπορούν να αποζημιωθούν οι ασθενείς από τα ταμεία τους.

Ωστόσο, σε χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία η Ελβετία και  η Ισπανία, η υπερθερμία είναι ενταγμένη ήδη στην πρωτοβάθμια περίθαλψη με το δεδομένο ότι δεν χρειάζεται ειδικά θωρακισμένο χώρο για τη λειτουργία της.