Γιατί θα βιώνουμε καύσωνες τόσο μεγάλης διάρκειας

«Η Ελλάδα αντιμετωπίζει το πιο ζεστό Σαββατοκύριακο Ιουλίου των τελευταίων 50 ετών» γράφει η γαλλική Le Monde. Για «ανελέητο κύμα καύσωνα» που σφίγγει την Ελλάδα, κάνει λόγο το γερμανικό Der Spiegel. «Η καθημερινότητα των κατοίκων των πόλεων επιδεινώνεται». «Οι νύχτες στη Νότια Ευρώπη έχουν γίνει τροπικές και η κατάσταση θα χειροτερέψει ακόμη περισσότερο τις επόμενες ημέρες» αναφέρουν ιταλικές ιστοσελίδες.

«Μεγάλη ζέστη στη Μεσόγειο», γράφει η γερμανική Tagesspiegel και προειδοποιεί: «Οι μεμονωμένες θερμοκρασίες αιχμής αυτού του κύματος δεν είναι το μόνο πρόβλημα, αλλά η διάρκεια με την οποία ο καύσωνας πλήττει την περιοχή της Μεσογείου εδώ και μια εβδομάδα».

Και αυτό είναι που ανησυχεί ιδιαίτερα τους επιστήμονες: Η μεγάλη διάρκεια του καύσωνα. Μια μελέτη από ερευνητές από το Ινστιτούτο Πότσνταμ για την Έρευνα των Κλιματικών Επιπτώσεων (PIK) έδειξε το 2021 ότι «η υπερθέρμανση του πλανήτη τους καλοκαιρινούς μήνες στο βόρειο ημισφαίριο, κάνει πιο πιθανές τις καιρικές συνθήκες μεγαλύτερης διάρκειας, με πιο ακραία καιρικά φαινόμενα ,όπως καύσωνες, ξηρασίες και έντονες βροχοπτώσεις».

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι στην Ευρώπη ειδικότερα, αλλά και στη Ρωσία, ο αριθμός και η ένταση των μακροχρόνιων καιρικών συνθηκών έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, με ακραία καιρικά φαινόμενα να συμβαίνουν συχνά σε διαφορετικές τοποθεσίες την ίδια στιγμή.

Καθόλου ενθαρρυντικές δεν είναι, πάντως, οι προβλέψεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Μετεωρολογίας αναφορικά με το μέλλον, κάνοντας λόγια για κάυσωνες που θα ξεκινούν από την άνοιξη και θα φτάνουν μέχρι και τον Αύγουστο!

Ρεκόρ θερμοκρασιών στους ωκεανούς

Πριν από τους καύσωνες του φετινού καλοκαιριού είχαν προηγηθεί θερμοκρασίες ρεκόρ στην επιφάνεια των ωκεανών, εφέτος.
Στον Βόρειο Ατλαντικό, τη Βόρεια Θάλασσα και τη Μεσόγειο, οι επιφανειακές θερμοκρασίες ήταν πολύ πάνω από τις κανονικές τιμές τις τελευταίες εβδομάδες. Οι ερευνητές του κλίματος το είδαν ως προάγγελο των κυμάτων καύσωνα στην ξηρά. Ο κλιματικός ερευνητής Στέφαν Ράμστορφ από το ινστιτούτο PIK κάνει λόγο για ένα «εκπληκτικό θαλάσσιο κύμα καύσωνα». Στη Μεσόγειο, 25 έως 28 βαθμοί μετρώνται σήμερα στην επιφάνεια.

Στη Φλόριντα, η θερμοκρασία του νερού ήταν ακόμη και 35 βαθμούς, πέντε βαθμούς μεγαλύτερη από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο. Στον Βόρειο Ατλαντικό, η μέση θερμοκρασία τον Ιούνιο ήταν 1,36 βαθμούς πάνω από τη μέση τιμή.

Οι ωκεανοί απορροφούν το 90% της θερμότητας που παράγεται από την υπερθέρμανση του πλανήτη, εξηγεί ο Γερμανός ερευνητής.«Αυτή τη στιγμή, ωστόσο, βιώνουμε μια ιδιαίτερη άνοδο της θέρμανσης, γιατί οι ωκεανοί έχουν θερμανθεί ασυνήθιστα φέτος, ειδικά στον Βόρειο Ατλαντικό. Η θέρμανση των ωκεανών είναι η κύρια κινητήρια δύναμη των κυμάτων καύσωνα στην ξηρά.

«Οι θερμοκρασίες της θάλασσας, με τη σειρά τους, επηρεάζουν τις θερμοκρασίες στην ξηρά. Οι εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες της επιφάνειας της θάλασσας και η τρέχουσα ζέστη σε πολλές περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου, σχετίζονται. Οι θάλασσες δροσίζουν πραγματικά τη γη το καλοκαίρι επειδή θερμαίνονται λιγότερο από την επιφάνεια της γης», εξηγεί ο Ράμστορφ. Αυτή η επίδραση τώρα μειώνεται προφανώς λόγω της θέρμανσης των ωκεανών.
Από την άλλη πλευρά, οι ερευνητές έχουν εντοπίσει ιδιαίτερα θερμά σημεία στον Ατλαντικό, ειδικά στα ανατολικά και βόρεια, αλλά και νοτιότερα κατά μήκος της υποτροπικής ζώνης. Αυτά τα σημεία είναι όπου ο άνεμος ήταν ασυνήθιστα ασθενής τον περασμένο μήνα. Για τον Ράμστορφ , αυτό ταιριάζει στην εικόνα: «Όταν υπάρχει λιγότερος άνεμος, αυτό το μικτό στρώμα στην επιφάνεια της θάλασσας είναι πιο λεπτό και επομένως μπορεί να ζεσταθεί πιο γρήγορα.»

«Θόλος θερμότητας»

Οπως εξηγούν οι μετεωρολόγοι , σχηματίζεται ένας «θόλος θερμότητας»- μια σταθερή περιοχή υψηλής πίεσης και είναι γεμάτη με ζεστό αέρα. Το μετεωρολογικό σύστημα λειτουργεί σαν «καμπάνα» πάνω από την πληγείσα περιοχή και δεν επιτρέπει καμία ανταλλαγή με ψυχρότερες αέριες μάζες. Όταν ο ήλιος είναι δυνατός, όπως συμβαίνει σήμερα γύρω από τη Μεσόγειο, ο αέρας μπορεί να γίνεται όλο και πιο ξηρός και ζεστός.
Δεν αποκλείεται μάλιστα κάποια στιγμή να εκδηλωθούν πολύ ισχυρές καταιγίδες, κατά μήκος των βόρειων άκρων αυτών των «θόλων θερμότητας» λόγω των υψηλών ταχυτήτων ανέμου στα «σύνορα» προς τις ψυχρότερες αέριες μάζες.

Στη βόρεια Ιταλία, την Αυστρία και τα Βαλκάνια, τέτοιες καταιγίδες σημειώθηκαν τις τελευταίες ημέρες, στοίχισαν πολλές ζωές και προκάλεσαν σοβαρές ζημιές. Οι μετεωρολόγοι συνδέουν την αύξηση της θερμοκρασίας στον Βόρειο Ατλαντικό με ένα συγκριτικά αδύναμο υψηλό στις Αζόρες. Ως αποτέλεσμα, οι άνεμοι είναι πιο αδύναμοι από οποιαδήποτε άλλη στιγμή από τότε που άρχισαν να καταγράφονται τα σχετικά αρχεία μετρήσεων.
Αυτό σημαίνει ότι λιγότερη σκόνη από τη Σαχάρα εισέρχεται στον αέρα πάνω από τη θάλασσα, η οποία κατά τα άλλα έχει δροσερό αποτέλεσμα επειδή αντανακλά τις ακτίνες του ήλιου.

Η κλιματική κρίση

Εκτός από φυσικούς παράγοντες, οι ερευνητές του κλίματος βλέπουν επίσης την κλιματική αλλαγή ως την αιτία της θέρμανσης των ωκεανών. Η συνεχής θέρμανση της γης μέσω της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου δημιουργεί το υπόβαθρο για ακραία φαινόμενα, λέει ο καθηγητής Αλί Μασάγεκ από το Πανεπιστήμιο του Cambridge. «Καθώς ολόκληρο το σύστημα θερμαίνεται, η θέρμανση από τη φυσική μεταβλητότητα του κλίματος μπορεί να αυξήσει τη θερμότητα του περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα την άνευ προηγουμένου υπερθέρμανση».

Χωρίς ανθρωπογενή υπερθέρμανση, πιθανότατα θα υπήρχε κάποια θέρμανση λόγω φυσικής μεταβλητότητας. «Αλλά όχι τόσο ακραία όσο βλέπουμε στις τρέχουσες μετρήσεις», λέει ο Μεσάγεκ.

«Η συχνότητα της ακραίας ζέστης έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια», εξηγεί ο Ράμστορφ, αναφερόμενος σε μια μελέτη που συνέγραψε από το 2021. « Η υπερβολική ζέστη που συνέβαινε ίσως μία φορά κάθε 1.000 χρόνια, είναι τώρα 90 φορές πιο συχνή. Τώρα έχουμε ακραία θερμότητα σε περίπου 10% της επιφάνειας της γης», προσθέτει. Τις τελευταίες δεκαετίες, η γη έχει θερμανθεί περίπου δύο φορές πιο γρήγορα από την επιφάνεια της θάλασσας.
Με την υπερθέρμανση του πλανήτη κατά τρεις βαθμούς αντί για 1,5 που στοχεύει η Συμφωνία του Παρισιού, μεγάλες περιοχές του πλανήτη θα γίνουν πολύ ζεστές για να επιβιώσουν οι άνθρωποι.

Μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν τώρα σε περιοχές από τις οποίες είναι πιθανό να μεταναστεύσουν στο μέλλον προς τα βόρεια. Πρόκειται κυρίως για την Κεντρική Αφρική, αλλά και την Ινδία και τη Νότια Αμερική.

Οπως πάμε, το 2070, το 19% της επιφάνειας της γης θα έχει μέση ετήσια θερμοκρασία τουλάχιστον 29 βαθμών. Θα επηρεαστούν έως και τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι…