«Δορυφόροι αντί για αστέρια;»: Η δορυφορική ρύπανση απειλεί να αλλάξει τον νυχτερινό ουρανό

Ο έναστρος ουρανός υπήρξε πηγή πληροφοριών και αναζήτησης από την αυγή της ανθρωπότητας- και μοιάζει σχεδόν ίδιος από πάντα. Ωστόσο ο νυχτερινός ουρανός, όπως τον ξέρουμε, βρίσκεται στο μεταίχμιο μιας δραματικής αλλαγής λόγω του πολλαπλασιασμού των δορυφόρων, μόλις μερικές εκατοντάδες μίλια πάνω από τη Γη.

«Για πρώτη φορά στην ιστορία, δεν θα έχουμε πρόσβαση στον νυχτερινό ουρανό με τον ίδιο τρόπο», λέει η Samantha Lawler, επίκουρη καθηγήτρια αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Regina στον Καναδά.

Η Lawler παρακολουθεί από το αγρόκτημά της στο Saskatchewan του Καναδά, καθώς ο αριθμός των ενεργών δορυφόρων έχει πολλαπλασιαστεί από περίπου 1.000 το 2017 σε περισσότερους από 5.000 σήμερα. Σε μια επίσκεψη του CNN, ένα καθαρό απόγευμα του Μαρτίου, χρειάστηκαν μόλις λίγα λεπτά με γυμνό μάτι για να δουν τον πρώτο από τους πολλούς δορυφόρους να διασχίζουν τον ουρανό.

«Είναι πολύ χειρότερο από ό,τι περίμενα», σχολιάζει. «Αλλάζει γρήγορα».

Και πρόκειται να γίνει πολύ χειρότερο. Μαζί με άλλους δυο Καναδούς αστρονόμους δημοσίευσαν τον Δεκέμβριο μια μελέτη στην επιστημονική επιθεώρηση «Astronomical Journal», η οποία προέβλεπε ότι, σε λιγότερο από μια δεκαετία, το 1 στα 15 φωτεινά σημεία στο νυχτερινό ουρανό θα είναι δορυφόρος εν κινήσει.

«Σκεφτείτε το», λέει ο Lawler. «Υπάρχουν μόνο περίπου 4.000 αστέρια που μπορείς να δεις με γυμνό μάτι και αν 200 από αυτά κινούνται, αυτό είναι πολύ διαφορετικό από τον ουρανό που έχουμε συνηθίσει μέχρι τώρα».

Οι δορυφόροι είναι ακόμη πιο ενοχλητικοί στην παρατήρηση μέσω τηλεσκοπίου και ήδη μολύνουν τις εικόνες του σύμπαντος που καταγράφουν παρατηρητήρια σε όλο τον κόσμο. Αν δεν αλλάξει κάτι δραματικά όσον αφορά τη θέσπιση νόμων και κανονισμών στον αριθμό των δορυφόρων, ειδικοί πιστεύουν ότι ο αντίκτυπος στην αστρονομική έρευνα θα ενταθεί.

«Είναι σαν μια μετάβαση παρόμοια με όταν βγήκαν στους δρόμους τα πρώτα αυτοκίνητα. Ένα Model T περνούσε στο δρόμο και έτρεχες έξω να το δεις», τονίζει η Lawler. «Αλλά τώρα ζεις δίπλα σε έναν τεράστιο αυτοκινητόδρομο, γεμάτο αυτοκίνητα. Αυτή είναι κατά κάποιον τρόπο η μετάβαση με τους δορυφόρους στον νυχτερινό ουρανό αυτή τη στιγμή».

Διανύουμε την εποχή των αστερισμών δορυφόρων, με δεκάδες χιλιάδες μικρούς δορυφόρους που βρίσκονται μόλις 483 χιλιόμετρα πάνω από τη Γη και εκτοξεύονται από ιδιωτικές εταιρείες για να παρέχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο υψηλής ταχύτητας.

Η SpaceX του Έλον Μασκ είναι υπεύθυνη για περίπου το 1/3 όλων των ενεργών δορυφόρων σε τροχιά, περισσότεροι από οποιαδήποτε άλλη εταιρεία ή χώρα, συμπεριλαμβανομένης της κυβέρνησης των ΗΠΑ.

Η SpaceX έχει ήδη εκτοξεύσει περισσότερους από 2.000 δορυφόρους, ενώ σχεδιάζει να εκτοξεύσει τουλάχιστον 42.000 ακόμη. Άλλες ανταγωνιστικές εταιρείες με δορυφόρους είναι η Amazon (Project Kuiper) και η OneWeb με έδρα το Λονδίνο.

Αν και πρόβλημα για τους αστρονόμους, οι χιλιάδες μικροί δορυφόροι της Starlink παρέχουν ωστόσο πρόσβαση στο διαδίκτυο σε ανθρώπους αγροτικών ή εμπόλεμων περιοχών σε όλο τον κόσμο.

Ο Oleg Kutkov είναι Ουκρανός μηχανικός και ερασιτέχνης αστρονόμος, που αγόρασε για πλάκα έναν τερματικό σταθμό Starlink στο Ebay τον Δεκέμβριο, μην πιστεύοντας ποτέ ότι θα τον χρησιμοποιούσε στο διαμέρισμά του στο Κίεβο. Μετά την εισβολή της Ρωσίας, όμως, ο Έλον Μασκ ενεργοποίησε την υπηρεσία Starlink πάνω από την Ουκρανία και ο Kutkov τη χρησιμοποιεί έκτοτε ως εφεδρική υπηρεσία διαδικτύου.

«Παίρνουμε όλες τις πληροφορίες από το ίντερνετ για αεροπορικές επιδρομές, τις κινήσεις των εχθρικών δυνάμεων. Πρέπει να κρυφτούμε ή μπορούμε να βγούμε έξω;», λέει ο ίδιος.

Όπως εξηγεί, συνήθιζε να τάσσεται στο πλευρό αστρονόμων όπως η Lawler, πιστεύοντας ότι οι ανησυχίες σχετικά με το Starlink που εμποδίζει τις παρατηρήσεις του σύμπαντος υπερτερούσαν των οφελών του, αλλά η εισβολή της Ρωσίας τού άλλαξε γνώμη.

«Ήμουν 100% με τους αστρονόμους», σημειώνει. «Αλλά στην παρούσα στιγμή, όταν χρειαζόμαστε πραγματικά σύνδεση στο ίντερνετ, αυτό αρχίζει να είναι πιο σημαντικό».

Για τον Kutkov και άλλους Ουκρανούς, το Starlink είναι σωτήριο. Όμως η NASA ανησυχεί ότι η δεύτερη γενιά δορυφόρων Starlink, η οποία πιθανώς να ξεκινήσει να εκτοξεύεται από αυτόν τον μήνα, θα μπορούσε κάποια μέρα να συμβάλει στο τέλος της ζωής στη Γη όπως την ξέρουμε.

Η NASA χρησιμοποιεί επίγεια τηλεσκόπια για τον εντοπισμό δυνητικά επικίνδυνων αστεροειδών. Σε επιστολή της προς την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνιών (FCC) τον Φεβρουάριο, η Αμερικανική διαστημική υπηρεσία ανέφερε ότι σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της, θα υπάρχει ένας δορυφόρος Starlink σε κάθε φωτογραφία αστεροειδούς.

«Αυτό, θα μπορούσε να έχει επικίνδυνες επιπτώσεις στην ικανότητα του πλανήτη μας να ανιχνεύσει και ενδεχομένως να ανακατευθύνει μια δυνητικά καταστροφική σύγκρουση», προειδοποιεί η NASA στην επιστολή της.

Η SpaceX δεν ανταποκρίθηκε σε αίτημα του CNN για σχολιασμό, αλλά η εταιρεία είχε απαντήσει στις ανησυχίες των αστρονόμων σχετικά με τους δορυφόρους που επηρεάζουν τις παρατηρήσεις τον Απρίλιο του 2020.

«Πιστεύουμε ακράδαντα στη σημασία ενός φυσικού νυχτερινού ουρανού που θα τον απολαμβάνουμε όλοι μας, γι’ αυτό και συνεργαζόμαστε με κορυφαίους αστρονόμους σε όλο τον κόσμο», είχε δηλώσει η SpaceX λέγοντας ότι έχει προσθέσει ένα αναπτυσσόμενο γείσο στο δορυφόρο που εμποδίζει το ηλιακό φως να φτάσει στα πιο φωτεινά μέρη του διαστημικού σκάφους.

Ωστόσο για τους αστρονόμους όπως η Lawler, αυτές οι αλλαγές δεν είναι αρκετές. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν δεσμευτικοί διεθνείς κανόνες που να παρακολουθούν τους αστερισμούς δορυφόρων και η SpaceX συνεχίζει να εκτοξεύει κατά μέσο όρο, περίπου 50 νέους δορυφόρους Starlink κάθε εβδομάδα.

«Βλέπουμε ήδη πάρα πολλούς δορυφόρους», λέει η Lawler. «Και πρόκειται να γίνουν 10 φορές περισσότεροι».